فرارو- معمولا نظریات علمی در فضاهای عمومی جامعه چندان مطرح نمیشوند و بحث و نظر دربارۀ آنها به محافل دانشگاهی محدود میشود. اما نظریۀ «تکامل» سرگذشت متفاوتی داشت. این نظریۀ علمی به سرعت در فضای عمومی کشورهای اروپایی و آمریکا پخش شد و چارلز داروین را به یکی مشهورترین دانشمندان دنیا تبدیل کرد.
به گزارش فرارو؛ واکنشها به این نظریه کاملا متفاوت بود. بعضیها آن را انقلابی و درخشان میدانستند و بعضیها از جهات متعددی آن را نقد میکردند و غیرقابل قبول میدانستند. بعضی از دانشمندان علوم طبیعی میگفتند که این نظریه بیش از حد ساده است و بعضیها هم از زاویهای دینی به این نظریه حمله میکردند. آنها بر مبنای درک خاصی که از کتاب مقدس داشتند معتقد بودند این نظریه نمیتواند با مبانی دینی دربارۀ آفرینش انسان سازگار باشد.
اما مناقشهها دربارۀ نظریۀ تکامل محدود به مباحث نظری نبود؛ این مناقشه در فرهنگ عمومی هم بازتاب پیدا کرد و به یکی از موضوعات مورد علاقۀ روزنامهها و مجلات تبدیل شد. خیلی وقتها مطالبی که نشریات مخالف نظریۀ داروین منتشر میکردند، با رویکردی طنزآمیز همراه بود. این نشریات معمولا در ضمن مطالبشان کاریکاتورهایی را هم منتشر میکردند که تصویری تمسخرآمیز از داروین و نظریهاش ارائه میداد.
مضمون مشترکی که در اغلب این کاریکاتورها وجود داشت، تشبیه داروین به میمون و حیوانات دیگر بود. البته داروین نگفته بود که انسان از نسل میمون است بلکه منشاء مشترکی را برای آن دو در نظر گرفته بود. ولی همین نسبت هم برای مخالفان کافی بود تا در شوخیهایشان، داروین را قوم و خویش میمونها به حساب بیاورند.
- در این کاریکاتور که در سال ۱۸۶۳ منتشر شده، یک غاز و یک بشکه به همراه هم تکامل پیدا میکنند تا تبدیل به یک انسان شوند. حتی دنبالۀ لباس انسان هم به عنوان تکاملی از دم اجدادش به تصویر کشیده شده.
- در این کاریکاتور هم تصویر یک خوک را میبینیم که ابتدا به گاو و در نهایت به شخص چارلز داروین تکامل پیدا کرده است.
- بعد از انتشار مقالهای از داروین که دربارۀ زندگی کرمهای خاکی نوشته بود، کاریکاتورهای زیادی منتشر شد که مسیر تکامل خود داروین را از یک کرم نشان میدادند.
- داروین در یکی از نامههای خود نوشته بود: «اجداد ما حیواناتی بودند که در آب تنفس میکردند؛ آنها یک کیسۀ شکمی مخصوص زندگی در آب و همچنین یک دم بالهمانند داشتهاند و جمجهشان هم پیشرفته و کامل نبوده است». کاریکاتور زیر جانوری را بر اساس این توصیفات کشیده و زیر آن نوشته است: «جدّ داروینی».
- سال ۱۹۷۱ کتاب «تبار انسان» منتشر شد که در آنجا داروین نسبت آشکاری بین انسان و میمون قائل شده بود. بعد از انتشار این کتاب کاریکاتورهای زیادی کشیده شد که داروین را به شکل میمون نشان میدادند.
- کاریکاتور زیر با اشاره به انتشار مقالۀ «حرکات و عادات گیاهان بالارونده» کشیده شده و در زیر آن این جمله نوشته شده است: «ما اصلا فکر نمیکردیم این آقای دکتر به این راحتی به نسبتی که با اجداد چهاردست و پای بالادرختیاش دارد اعتراف کند».
- در این کاریکاتور «امیل لیتره» که یکی از فیلسوفان ماتریالیست فرانسوی بود به همراه داروین به تصویر کشیده شدهاند. آنها با بدنی میمونمانند در یک سیرک در حال اجرای نمایش هستند. لیتره یک حلقۀ سیرک را که روی آن کلمۀ «خرافات» نوشته شده در دست گرفته و داروین در حال پریدن از داخل آن است.
- این کاریکاتور بعد از مرگ داروین در سال ۱۸۸۲ کشیده شده و دو میمون را نشان میدهد که تصویر او را با احترام در دست گرفتهاند.
- در این کاریکاتور داروین در مقابل یک میمون پیر ایستاده و در زیر تصویر جملهای از شکسپیر نوشته شده است: «پدر خردمندی است آن کس که فرزند خودش را بشناسد».
- در این کاریکاتور یک گوریل گریان دارد به یک نفر دیگر شکایت میکند که داروین «ادعا کرده از نسل من است»؛ مرد خطاب به داروین میگوید: «چطور توانستی چنین توهینی به او بکنی؟»