فرارو- همه‌گیری کووید-۱۹، تغییرات آب و هوایی، خشکسالی و جنگ در اوکراین حالا جهان را پیش از پیش با بحران امنیت غذایی مواجه کرده است. روسیه و اوکراین تقریبا یک سوم صادرات گندم جهان را در اختیار دارند. با شروع جنگ میان این دو کشور صادرات تولیدکنندگان بزرگ گندم دنیا همچون روسیه، قزاقستان و هند متوقف شد این موضوع باعث شد تا قیمت جهانی گندم به بالاترین رقم خود برسد.
از آنجایی خاورمیانه بزرگ‌ترین واردکننده غذا در جهان است، جنگ اوکراین چالش ناامنی غذایی در این منطقه را بیش از پیش تشدید میکند. با توجه به شرایط موجود سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا امنیت غذایی ایران نیز در معرض خطر قرار دارد و چه تدابیری برای این موضوع اندیشیده شده است. در همین حال، به تازگی خبری درباره توافق تجاری ایران و روسیه منتشر شده است. براساس این خبر ایران ۵ میلیون تن غله از روسیه وارد میکند. همچنین هیات تجاری روسی پیشنهاد کرده است تا ایران حدود ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در روسیه در اختیار بگیرد و به «کشاورزی فراسرزمینی» بپردازد.
کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با فرارو به تشریح دلایل بروز بحران امینت غذایی در جهان پرداخت و در این باره گفت: «بعد از مناقشه‌ی روسیه و اوکراین بخشی از تامین غذا که توسط این دو کشور در گذشته انجام می‌شد محدود و مسدود شد؛ بنادر اوکراین مسدود شد و در مورد روسیه نیز محدودیت‌هایی پدید آمده، هم به خواست خود دولت روسیه و هم با توجه به شرایط بین المللی.»
این کارشناس افزود: «روسیه و اوکراین روی هم رفته ۲۸ درصد از صادرات گندم دنیا را برعهده داشتند بنابراین درحال حاضر بخشی از این حجم از بازار خارج شده؛ در نتیجه تناسب عرضه و تقاضا در بازار‌های بین المللی بهم خورده و باعث افزایش قیمت گندم شده است. درباره‌ی روغن آفتاب گردان نیز به علت آنکه این دو کشور ۶۳ درصد از بازار را تامین می‌کنند، افزایش قیمت رخ داد. در مورد سایر اقلام مثل ذرت و دانه‌ی روغنی نیز چنین اتفاقاتی رخ داد که به طور کلی باعث گران شدن قیمت غلات در دنیا شده است. لزوما کشور‌های که نسبت به تامین غذای خود نگرانی دارند ذخایر استراتژیک خود را بالاتر برده‌اند.»
وی با اشاره به اینکه میزان تقاضا برای گندم نسبت به دوره‌های مشابه در سال‌های گذشته افزایش بیشتری پیدا کرده است گفت: «طبیعی است که شاهد افزایش قیمت باشیم. دولت روسیه با گران کردن انرژی و غلات به کشور‌های غیر دوست خود فشار می‌آورد. با سقفی که این کشور برای صادرات غله کشور خودش در نظر گرفته و همینطور عوارضی که بابت هر تن صادرات این کالا‌ها می‌گیرد، امروز صادرات گندم از روسیه به طور هفتگی تغییر میکند، اما عددی بین صد تا صد پانزده دلار از هر تن عوارض گرفته می‌شود، این موضوع باعث خواهد شد برای مثال روی یک کشتی هفتاد هزار تنی چیزی حدود هفت میلیون دلار عوارض دریافت شود که این خود عاملی است برای گران شدن غله در دنیا.»
کاوه زرگران درباره احتمال به خطر افتادن امنیت غذایی ایران با توجه به محدودیت‌ها و گرانی گندم نیز گفت: «ایران کشوری نیمه خشک است و به طبع شرایط آب و هوایی خودش، همه‌ساله رقمی بین حداقل ۱۵ و حداکثر در برخی سال‌ها ۲۸ میلیون تن غلات وارد کشور کرده است امسال هم من به شخصه پیش بینی می‌کنم ما نیاز داریم تا حدود ۲۵ میلیون تن غله وارد کشور کنیم. در شرایطی که بازار‌های جهانی کمی متلاطم است و عموما قیمتها سیر صعودی دارد، تامین کالا نسبت به گذشته با مشکلات فراوان‌تری مواجه است؛ بنابراین عقل حکم میکند که ما در نیمه‌ی اول سال ۱۴۰۱ مایحتاج کشور را تامین کنیم و ذخایر کشور را به سطح قابل قبولی گسترش دهیم.»
او با بیان اینکه این گرانی موجی جهانی است گفت: «هر کشوری با توجه به تلاطم‌های بازار بین المللی، سیاست‌گذاری‌هایی کلان برای تامین کالای خودش میکند و از آن طریق منافع خودش را پیگیری میکند. تقابلی وجود ندارد. تمام کشور‌ها با توجه به شرایط، برنامه ریزی مدونی می‌کنند و طبق آن برنامه ریزی مایحتاج خود را تامین می‌کنند.»
این کارشناس ضمن اشاره به آنکه نگرانی‌ای در خصوص تامین گندم کشور نداریم اظهار کرد: «امسال تقریبا بین هفت میلیون تن یا شاید نزدیک نه میلیون تن گندم نیاز داریم تا وارد کنیم و به نظرم قابل تامین است؛ به شرطی که به موقع اقدام شود و در نیمه‌ی اول سال گندم مورد نیاز وارد کشور شود.»
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران در رابطه با قرار داد اخیر کشورمان با روسیه نیز گفت: «با توجه به تولید گندم حدود صد و سی میلیون تن در سال در کشور روسیه و آنکه مقاصد صادراتی کشور روسیه هم محدود شده به نظر من روابط سیاسی بین دو کشور ایران و روسیه کمک میکند به آنکه گندم کشورمان تامین شود که برای هر دو کشور هم مناسب است.»
ذبیح‌الله اعظمی ساردویی نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد نیز در گفتگو با فرارو احتمال به خطر افتادن امنیت غذایی کشور را رد کرده و می‌گوید: «با توجه به خرید تضمینی گندم از کشاورزان انشاءالله امسال شاهد افزایش و بهبود عملکرد تولید خواهیم بود. تنها عامل نگران کننده درباره تولیدات کشورمان کمبود بارندگی است. همچنین تمهیدات لازم هم در کمیسیون کشاورزی مجلس و هم در وزارت جهاد کشاورزی در این باره انجام شده است. بحث‌های بسیاری از سال قبل در خصوص این موضوع داشتیم، گندم مورد نیاز کشور در سال جاری خریداری شده و از این بابت مردم نباید نگرانی داشته باشند.»
عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس افزود: «این نکته را نیز باید گفت که هرچند حذف ارز ترجیحی از گندم باعث شد تا پالایشگاه‌های غلات افزایش قیمت داشته باشند، اما بارسنگینی را از روی دوش دولت برداشت. در مورد ذخایر استراتژیک روغن نیز تا آذر ماه هیچ مشکلی نداریم و امنیت غذایی کشور پایدار است.»
ساردویی درباره قرارداد منعقد شده با روسیه نیز گفت: «عمده‌ی خرید گندم ما از روسیه و کشور‌های اوراسیا است. الان ما جهت عمل کردن روسیه به تعهداتش مشکلی نداریم و با توجه به ارتباط خوبی که با روسیه داریم می‌توان به این موضوع اطمینان کرد. روسیه به کود شیمیایی ایران نیاز مبرم دارد و ما می‌توانیم آنرا تهاتر کنیم و این یکی از درخواست‌های آن‌ها است.»
این نماینده مجلس درباره پیشنهاد روسیه به ایران مبنی بر در اخیتار قرار دادن حدود ۱۰۰ هزار هکتار زمین در روسیه جهت کشاورزی فراسرزمینی نیز گفت: «یکی از برنامه‌هایی که کمیسیون کشاورزی دنبال میکند و وزارت جهاد کشاورزی هم حمایت میکند این است که کشور ما به خاطر محدودیت آب در ایران به طرف کشاورزی فراسرزمینی برود. از کشور‌هایی که می‌توان روی آن حساب کرد کشور‌های حوزه‌ی اوراسیا، قزاقستان، ازبکستان، روسیه، کشور‌های اتحادیه اروپا، آفریقا و حتی برزیل است.»
او درباره‌ی شیوه‌ی کشاورزی فراسرزمینی نیز گفت: «با توجه به آنکه آب عامل محدود کننده برای کشور ما است محصول مورد نظر در کشور‌های ثالثی تولید می‌شود. دولت حتی در بودجه ۱۴۰۱ مصوب کرد که اولویت خرید از تولیدکنندگان ایرانی که در کشور‌های فراسرزمینی تولید داشته‌اند باشد. برای مثال وقتی ذرت در برزیل تولید می‌شود سعی می‌کنیم اولویتمان در ابتدا خرید از تولید کننده ایرانی باشد بعد از تاجر و تولید کننده برزیلی. این یعنی حمایت از کشاورزی فراسرزمینی که به شدت به نفع کشورمان است و این اتفاق باید بیافتد.»
