چرخش بایدن به سمت سعودی

منابع متعددی به سی‌ان‌ان گفتند که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی ممکن است برای اولین‌بار در ماه آینده با یکدیگر دیدار کنند. این نشست پس از ماه‌ها فشار سنگین دیپلماتیک برگزار می‌‌شود و نشان‌دهنده چرخش از سوی رئیس‌‌جمهور آمریکا است که روزگاری عربستان سعودی را یک دولت «منفور» بدون «ارزش‌های اجتماعی آزادی‌جویانه» اعلام کرد. «ناتاشا برتراند»، «الکس مارکوارت» و‌‌«کوین لیپتاک» در گزارش ۱۹می در سی‌ان‌ان نوشتند: مقامات فعلی و سابق آمریکا گفتند که مقامات دولت بایدن در حال مذاکره با سعودی‌ها درباره ترتیب دادن یک ملاقات حضوری هستند آن هم در زمانی که رئیس‌جمهور در ماه آینده در خارج از کشور به سر می‌برد. این منابع خاطرنشان کردند که عربستان سعودی در حال حاضر ریاست شورای همکاری خلیج‌فارس را بر عهده دارد. بنابراین هرگونه تعامل بین بایدن و بن‌سلمان، احتمالا همزمان با نشست شورای همکاری خلیج‌فارس در ریاض خواهد بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، ملاقات بین رهبران آمریکا و عربستان زمانی امری عادی تلقی می‌شد؛ اما اکنون به‌دلیل تنش اخیر در روابط، نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی است. همچنین احتمال دارد که این روابط برای بایدن که به‌شدت از کارنامه سعودی‌ها درباره حقوق بشر، جنگ در یمن و نقشی که دولت آن کشور در قتل جمال خاشقجی ایفا کرد، انتقاد کرده است، باعث جنجال در داخل کشور شود. برای بایدن، بازگشت به روابط بهتر با عربستان سعودی بازتاب انتخاب‌های گاه ناخوشایندی است که یک رهبر باید هنگام هدایت سیاست‌های پیچیده نفتی، حقوق بشری و شبکه روابط خاورمیانه‌ای انجام دهد. صحبت از نزدیکی با سعودی‌ها، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت‌خام در جهان، در حالی مطرح می‌شود که قیمت بنزین در ایالات متحده همچنان در حال افزایش است.

به نوشته گزارشگران سی‌ان‌ان، بایدن از زمان روی کار آمدن تعامل مستقیمی با محمد نداشته و در عوض کوشیده است با ملک سلمان ۸۶ساله ارتباط مستقیم برقرار و مذاکره کند. پس از ماجرای خاشقجی، دولت بایدن مقام‌های سعودی دخیل در ترور خاشقجی را تحریم کرد؛ اما شخص بن‌سلمان را مجازات نکرد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند بایدن بر این باور بود که در صورت اقدام مستقیم علیه ولیعهد، ممکن بود تبعات جبران‌ناپذیری بر روابط دو کشور وارد شود. با این حال، بایدن در فوریه۲۰۲۱ اعلام کرد که به حمایت ایالات‌متحده از جنگ سعودی در یمن پایان می‌دهد و همچنین تصمیم دوران ترامپ مبنی بر تروریست معرفی کردن حوثی‌ها را لغو کرد. مقام‌های آمریکایی می‌گویند که بایدن درباره نحوه برخورد با عربستان محتاط بوده و امید داشت که از اصطکاک کامل در روابط جلوگیری کند؛ درحالی‌که همچنان تعهد خود برای ترویج دموکراسی در خارج از کشور را حفظ کند.

«لورا روزن» نویسنده و گزارشگر آمریکایی هم در مقاله‌ای مورخ ۲۷می درباره چرایی سفر بایدن به عربستان نوشت: به گفته کارشناسان منطقه‌ای، مقامات فعلی و سابق آمریکا، روابط عربستان سعودی و آمریکا در ماه‌های اخیر روند رو به بهبودی داشته است. این بهبود پس از یکسری اقدامات انجام می‌گیرد؛ از جمله رایزنی‌های اخیری که منجر به برقراری آتش‌بس در یمن در ماه آوریل شد. بیل برنز، مدیر سیا با ولیعهد عربستان در ماه آوریل در جده دیدار کرد و خالد بن‌سلمان (برادر ولیعهد و معاون وزیر دفاع) هفته گذشته به واشنگتن سفر کرد تا با مقام‌های کاخ سفید، پنتاگون و وزارت خارجه مشورت کند.

«دانیل شاپیرو» سفیر سابق آمریکا در اسرائیل می‌گوید این دیدارها و دیگر رایزنی‌های اخیر ایالات متحده با عربستان سعودی تا حدی با هدف تعیین این مساله انجام می‌گیرد که آیا سفر بایدن به عربستان سعودی- که احتمالا در اواخر ژوئن یا ژوئیه انجام می‌گیرد- در زمانی که انتظار می‌رود وی به اسرائیل سفر کند، منطقی است یا نه؟ اسرائیل که عادی‌سازی نهایی روابط با عربستان سعودی را به‌عنوان یک هدف استراتژیک اصلی می‌بیند، عامل دیگری است که تلاش دولت بایدن برای نزدیک شدن به ریاض را تشویق می‌کند.

شاپیرو که اکنون یکی از اعضای برجسته «برنامه‌های خاورمیانه در شورای آتلانتیک» است، در مصاحبه‌‌ای با من در ۲۳ می‌ گفت: «من فکر می‌‌کنم منصفانه است که بگوییم، یک بحث داخلی درباره چگونگی نزدیک شدن به سعودی‌‌ها و به‌ویژه اینکه آیا بایدن باید به آنجا سفر کند یا نه وجود دارد.» شاپیرو گفت: «فکر می‌‌کنم درک غالب در دولت این است که روابط دوجانبه به شیوه‌هایی که به‌طور بالقوه برای منافع ما مضر است، بسیار تیره شده است.»

او می‌گوید که نیاز به بازتنظیم (reset) در روابط وجود دارد که باعث ثبات در روابطمان می‌شود و تضمین می‌کند که عربستان سعودی با ایالات متحده به شکلی محکم همسو باقی می‌ماند و این کشور به سمت روسیه و چین حرکت نمی‌کند و البته [این کشور] پاسخگوی نیازهای ایالات متحده و متحدانش در لحظات بحران باقی می‌ماند. همچنین تولید نفت خود را افزایش و قیمت نفت را کاهش می‌دهد و تحریم‌‌ها علیه روسیه را تشدید کرده و به منابع انرژی برای اروپا تنوع می‌بخشد.»

شاپیرو می‌گوید: «این به یک موضوع استراتژیک تبدیل شده و چیزی است که آنها باید تلاش کنند تا آن را اصلاح کنند.» او افزود: «سوال این است که آیا رهبری عربستان سعودی، به‌ویژه محمد بن‌سلمان، خواهان اصلاح امور هستند یا اینکه اساسا میلی به هدایت کشتی به مسیر درست دارند یا خیر؟» به گفته شاپیرو «این سوال که آیا بایدن به عربستان سعودی می‌‌رود یا نه، احتمالا به این موضوع مربوط می‌‌شود که آیا می‌‌توان چنین ساختاری را از نو تنظیم کرد یا خیر؟»

کاخ سفید اعلام کرد که هنوز هیچ سفری به این کشور پادشاهی تنظیم نشده است. کاخ سفید همچنین خاطرنشان کرد که دیپلماسی ایالات متحده به برقراری اولین آتش‌بس در جنگ یمن در چند سال اخیر کمک کرد. کاخ سفید همچنین به سفر «برت مک گورک» هماهنگ‌کننده شورای امنیت در امور خاورمیانه و «آموس هوشتاین» فرستاده انرژی آمریکا به این پادشاهی در این هفته اشاره کرد (همان‌طور که آکسیوس برای اولین‌بار گزارش داد) اما افزود که تعامل ایالات متحده با عربستان سعودی چیزی فراتر از درخواست از ریاض برای پمپاژ بیشتر نفت است.

یکی از سخنگویان شورای امنیت ملی روز ۲۷می به من [لورا روزن] گفت: «ما هیچ پیش سفری به عربستان سعودی نداریم.» این مقام شورای امنیت ملی ادامه داد: «دیپلماسی آمریکا در ماه‌های اخیر به ایجاد اولین آتش‌بس جامع در یمن در بیش از سال گذشته کمک کرد. برت مک گورک و آموس هوشتاین در منطقه بودند تا گفت‌وگوها را درباره طیف وسیعی از موضوعات، از جمله تضمین تامین پایدار انرژی جهانی و سایر مسائل منطقه‌ای پیگیری کنند.»

«فراس مکساد» کارشناس ارشد موسسه خاورمیانه می‌گوید که روابط ایالات متحده و عربستان در وضعیت بدی قرار داشت؛ اما در ماه‌های اخیر بهبود یافته است. «مکساد» که اخیرا از بازدید از یک اندیشکده در این پادشاهی بازگشته است، گفت: «رابطه در نقطه پایینی بود... و هر دو طرف، به‌ویژه طرف سعودی، خواهان پیشرفت اساسی قبل از برگزاری نشستی در سطح بالا بودند. به نظر می‌‌رسد در هفته‌های اخیر، پیشرفت قابل‌‌توجهی وجود داشته است.»

مکساد اعلام کرد که سفر برنز، رئیس سیا، به عربستان سعودی در اواسط آوریل، زمینه را برای بهبود روابط فراهم کرد. رایزنی‌‌های معاون وزیر دفاع عربستان سعودی در هفته گذشته در واشنگتن هم به بررسی موضوعات روی میز که هر دو طرف مایل به کار روی آن هستند، کمک کرد. صلح در یمن و مساله نفت دو مورد از پرونده‌های مطرح‌شده در مذاکرات دو طرف بود. مکساد گفت: با آتش‌بسی که از ماه رمضان در یمن برقرار است، این کشور جنگ‌زده در حال حاضر موضوع مثبت‌تری در روابط آمریکا و عربستان است.