بیماری‌ای که سنگی در کفش پژوهشگران است

فرارو- سرطان پانکراس کشنده‌ترین تومور است و تنها ۷ درصد از بیماران بیش از پنج سال زنده مانده‌اند و پژوهشگران برای پیشرفت در تشخیص و آگاهی‌رسانی درباره آن تلاش کرده اند.

به گزارش فرارو به نقل از ال پائیس، شاید بهتر باشد از سرطان پانکراس تحت عنوان قاتل خاموش یاد کنیم. سرطان پانکراس کشنده‌ترین تومور است: امید به زندگی در زمان تشخیص به سختی پنج ماه است و تنها ۷ درصد از بیماران بیش از پنج سال زنده می‌مانند.

در چهار دهه گذشته، پیشرفت‌های علمی در این زمینه نامنظم بوده‌اند و پیشرفت‌های اندکی در زمینه آگاهی پیش از ابتلا به بیماری و میزان بقا وجود داشته است. «نوریا مالاتس» رئیس گروه اپیدمیولوژی ژنتیکی و مولکولی در مرکز ملی تحقیقات سرطان‌شناسی CNIO اسپانیا که ۱۵ سال به دنبال شناسایی عوامل خطرزا بوده اذعان دارد که سرطان پانکراس به مثابه سنگی در کفش پژوهشگران است.

او به روزنامه «ال پائیس» می‌گوید: «سرطان پانکراس قاتل بیماران و حرفه تحقیقاتی دانشمندان است اگرچه این سناریو در حال تغییر است. بدون اقدامات تشخیصی زودهنگام و در مراحل پیشرفته بیماری، شیمی درمانی سلاح اصلی در برابر توموری است که هنوز در برابر پیشرفت‌های امیدوارکننده در ایمونوتراپی و سایر درمان‌های هدفمند مقاومت می‌کند».

«ماریا بلن ویلانگا» ۵۶ساله به خوبی می‌داند که علم هرگز نمی‌خوابد. در یک معاینه بهداشتی معمول در اکتبر ۲۰۱۹ میلادی، پزشکان یک تومور پانکراس را در بدن او پیدا کردند و وی به یک کارآزمایی بالینی با شیمی درمانی برای کاهش شدت بدخیم بودن تومور پیوست. پس از شش ماه درمان، تومور کوچک شد و امکان جراحی وجود داشت. جراحان سه چهارم پانکراس او را برداشتند، اما سه ماه پس از عمل متاستاز در کبد او ظاهر شد و او مجبور شده بود همه چیز را از آغاز انجام دهد.

او توضیح می‌دهد: «من دو آزمایش ایمونوتراپی انجام دادم که هر کدام به مدت دو ماه به طول انجامید، اما در مورد من، این آزمایشات کارساز نبودند». او توضیح می‌دهد: «ما شیمی درمانی را آغاز کردیم که جواب نداد و سپس به سوی شیمی درمانی‌های بیش‌تری رفتیم که مانند دور اول است و با فلج کردن متاستاز واکنش مثبتی ایجاد کرد». او که یکی از مدیران سابق بانک است می‌گوید که اکنون زندگی آرامی دارد. او با نگاه به ماکارولا متخصص سرطان و دیگر پزشکان‌اش می‌گوید به آنان اعتماد دارد.

اگر نبرد بین علم و سرطان پانکراس یک بازی کارتی بود تومور در همان لحظه دست بهتری داشت. پانکراس اندامی است که در ناحیه‌ای از شکم قرار دارد که به سختی دیده می‌شود و دسترسی به آن دشوار است. هم چنین، روش‌هایی برای تشخیص زودهنگام سرطان پانکراس وجود ندارد و ماهیت تومور نیز به تشخیص آن کمکی نمی‌کند، زیرا تمایل دارد به سرعت به سایر اندام‌ها گسترش یابد.

علائم اغلب غیر اختصاصی هستند و می‌توانند زردی پوست، کاهش وزن یا کاهش اشتها، مشکلات معده و کمردرد را شامل شوند. بر اساس گزارش سازمان غیر انتفاعی «گوارش اروپای متحد» (UEG) در زمان تشخیص، ۸۰ درصد از بیماران دارای تومور‌های غیرقابل درمان هستند و در ۲۰ درصد باقی مانده تنها جراحی ظرفیت درمان را دارد هرچند که ۸ مورد از ۱۰ مورد از موارد ابتلا با عود کردن بیماری علائم مواجه خواهند شد.

علیرغم وجود چالش جامعه علمی تسلیم نمی‌شود. با این وجود، موفقیت‌های به دست آمده تاکنون بسیار اندک بوده اند. برای مثال، تیم ماکارولا پژوهشی را در سال ۲۰۱۹ میلادی هدایت کرد که راه را برای درمان سرطان پانکراس باز کرده بود: در یک زیرگروه خاص از بیماران مبتلا به متاستاز و یک جهش ژنتیکی مشخص، دارویی به نام «اولاپاریب» میزان زنده ماندن بیماران پس از درمان از طریق شیمی درمانی را بهبود بخشید.

این اولین گام بود اگرچه تنها ۷ درصد از بیماران مبتلا به سرطان پانکراس می‌توانند از این درمان بهره‌مند شوند. ماکارولا توضیح می‌دهد: «از سال ۲۰۱۹ میلادی به این سو، ما هیچ مطالعه مثبت دیگری که استاندارد‌های درمان را تغییر داده باشد نداشته ایم. به همین دلیل است که ادامه تحقیقات اهمیت دارد».

یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ میلادی در مورد پیامد‌های سرطان هشدار داد چرا که تمرکز خاص مورد نیاز برای پژوهش درباره تومور‌های پانکراس صورت نگرفته است. در واقع، در حالی که میزان شیوع آن در مقایسه با سایر سرطان‌ها پایین است (برای مثال در اسپانیا ۲.۷ درصد در مقایسه با ۱۲ درصد برای ابتلا به سرطان سینه) طبق گفته انجمن انکولوژی پزشکی اسپانیا (SEOM) سرطان پانکراس سومین عامل مرگبار است.

گزارش سازمان غیر انتفاعی «گوارش اروپای متحد» (UEG) نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پانکراس بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۶ میلادی به میزان ۵ درصد افزایش یافته است در حالی که برای سرطان سینه، ریه و روده بزرگ میزان مرگ و میر به ترتیب ۲۵ درصد، ۲۰ درصد و ۱۴ درصد همراه با کاهش بوده است.

ایمونوتراپی که سیستم ایمنی فرد را تحریک می‌کند تا به سلول‌های سرطانی حمله کند انقلابی علیه سرطان در دهه اخیر بوده است. با این وجود، در مورد سرطان پانکراس همه چیز متفاوت بوده است. ماکارولا توضیح می‌دهد: «هر چقدر سلول‌های سیستم ایمنی را تحریک کنید تا به تومور حمله کنند اگر نتوانند به آن برسند و محیطی وجود داشته باشد که در آن طرد شوند نمی‌توانید کاری انجام دهید». گزارشی از سازمان غیر انتفاعی «گوارش اروپای متحد» (UEG) در سال ۲۰۱۸ میلادی هشدار داد علیرغم آن که سرطان پانکراس سومین تومور کشنده در اروپا است تنها ۲ درصد از بودجه اختصاص یافته به تحقیقات سرطان را دریافت می‌کند.

هم چنین پژوهشگران خواستار رفع موانع بوروکراتیک هستند. برای مثال، آژانس دارویی اروپا درباره استفاده از «اولاپاریب» چراغ سبز نشان داده، اما در اسپانیا استفاده از آن تایید نشده است.

ماکارولا توضیح می‌دهد: «در حالی که هیچ تاییدی از سوی وزارتخانه مربوطه وجود ندارد ما می‌توانیم کاربرد‌های ویژه را درخواست کنیم، اما در این راه با موانع اداری و مشکلات بیش‌تر در برخی بیمارستان‌ها مواجه می‌شویم. در مورد سرطان پانکراس، ما نمی‌توانیم اجازه دهیم که این دارو‌ها تایید نشوند. برای من اهمیتی ندارد که این دارو تنها به ۴ درصد از جمعیت کمک می‌کنند چرا که ما جایگزین زیادی نداریم و بیماران به سلاح نیاز دارند. اگر به آن‌ها سلاح ندهید تا بجنگند تومور همیشه پیروز خواهد شد».