رونمایی از طرح‌ جایگزین آمریکا در صورت شکست مذاکرات

فرارو- خبرگزاری "ان بی سی نیوز" آمریکا در گزارشی، ضمن بررسی آخرین تحولات مرتبط با معادله هسته‌ای ایران، به طور خاص به این مساله اشاره کرده که دولت بایدن به صورت جدی در حال بررسی گزینه‌های B علیه ایران در ضورت شکست مذاکرات آتیِ هسته‌ای با این کشور است. در این میان، مساله ایجاد مانع جهت فروش نفت ایران به چین، یکی از جدی‌ترین طرح‌هایی است که وزارتخانه‌های خارجه و خزانه داری آمریکا، شدیدا بر آن متمرکز هستند.

خبرگزاری ان بی سی نیوز در این رابطه می‌نویسد: «همزمان با آماده شدن ایران و قدرت‌های جهانی جهت از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با هدف احیای برجام در هفته آینده (۲۹ نوامبر/هشتم آذرماه)، دیپلمات‌های غربی و مقام‌های سابق دولت آمریکا و برخی کارشناسان می‌گویند که آمریکا و متحدانش در حال رایزنی جهت تهیه لیستی از طرح‌های جایگزین (Plan B) در صورت شکست مذاکرات هستند.

با توجه به تقویت احتمالِ عدم دستیابی به نتیجه در چهارچوب مذاکرات اتمی با ایران و همچنین ایجاد محدودیت از سوی ایران برای بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی، ناظران بر این باورند که طرف‌های غربی طیفی از اقدامات علیه تهران، از تشدید فشار‌ها علیه این کشور تا احتمالِ بالقوه انجام اقدام نظامی علیه ایران را مورد بررسی قرار می‌دهند.

به گزارش فرارو، "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا ماه گذشته گفته است که آمریکا برای بررسی دیگر گزینه‌ها در رابطه با ایران، در صورت شکست مذاکرات اتمی با این کشور آماده است. از سویی، اسرائیل نیز بر شدت تهدید‌های خود علیه ایران و طرح تهدیدات نظامی در رابطه با این کشور افزوده است.

در این راستا، یک مقام سابق آمریکایی که با روند مذاکرات هسته‌ای با ایران آشناست می‌گوید: "انجام هر اقدامی علیه ایران، سیلی از تبعات منفی را به دنبال خواهد داشت که این مساله در نوع خود برای آمریکا و متحدان آن، هزینه‌زا خواهد بود. از این رو، واقعا مشخص نیست که معادله هسته‌ای ایران به چه نحوی حل و فصل خواهد شد".

بر اساس آنچه دیپلمات‌های اروپایی، و مقام‌ها و کارشناسان سابق آمریکایی گفته اند، گزینه‌های احتمالی علیه ایران شامل موارد زیر می‌شوند:
• قانع کردن چین جهت متوقف ساختن واردات نفت از ایران
• تشدید تحریم‌ها علیه ایران مخصوصا در حوزه‌هایی نظیر فروش نفت این کشور به چین
• پیشبرد دستورکار انعقاد یک توافق موقت هسته‌ای با ایران
• انجام حملات و اقدامات خرابکارانه مخفی و پنهانی علیه برنامه هسته‌ای ایران
• انجام حملات نظامی علیه تاسیسات اتمی ایران و یا حمایت از اسرائیل، جهت انجامِ یکچنین اقدامی

مقام‌های سابق دولت آمریکا می‌گویند: "اگر مذاکرات در وین شکست بخورند، وضعیت تا حد زیادی به دوره قبل از انعقاد توافق برجام در سال ۲۰۱۵ بازخواهد گشت. دوره‌ای که اسرائیل به صورت جدی از انجام حمله علیه تاسیسات هسته‌ای ایران به دلیل پیشرفت‌های اتمی قابل توجه این کشور خبر می‌داد و واشنگتن و اروپا نیز تحریم‌های سختی را علیه تهران اعمال می‌کردند".

با این حال، باید توجه داشت که اکنون برنامه هسته‌ای ایران به مراتب پیشرفته‌تر از ۱۰ سال قبل است. امری که عملا فضای مانور آمریکا در مواجهه با تهران را محدودتر کرده است. در شرایط فعلی ایران اقدام به ذخیره‌سازی ۴۰ پوند اورانیومِ غنی شده با غنای ۶۰ درصد کرده و در عین حال در بحث تولید و طراحی سانتریفیوژ‌های پیشرفته نیز پیشروی‌های قابل توجهی را انجام داده است.

در این راستا، "اریک برِور" یک مقام ارشد سابق دولت آمریکا که در دولت‌های اوباما و ترامپ نیز مسئولیت داشته می‌گوید: "ما در شرایط کنونی در مقایسه با نقطه‌ای که در اواسط و اواخر دهه ۲۰۱۰ میلادی در رابطه با معادله هسته‌ای ایران بودیم، در وضعیت متفاوت تری به سر می‌بریم".

آمریکا و متحدان اروپایی همچنین از موقعیت چانه زنی محدودتر و ضعیف تری به نسبتِ دوره اوباما برخوردارند. در آن دوران، ایران با مشوق‌های جدی تری در لغو تحریم‌ها مواجه بود. با این حال، توافق برجام در سال ۲۰۱۵، در ارائه امتیاز‌های اقتصادی به ایران شکست خورد و اکنون تهران پس از تحمل تحریم‌های فراوان علیه خود، با مشوق‌های به مراتب کمتری جهت مذاکره و انعقاد توافق رو به رو است. از طرفی، تهران به خوبی دریافته که شدیدترین تحریم‌ها را تحمل کرده و اساسا، دیگر دولت آمریکا اهرمی برای تشدید فشار علیه ایران در برهه زمانی کنونی ندارد.

در این راستا، یک مقام سابق دولت آمریکا می‌گوید: "در شرایط کنونی، هویج‌ها و چماغ هایِ ما در رابطه با ایران، به شدت کم اثر شده اند". اکنون نیز دولت جدید ایران به ریاست جمهوری "ابراهیم رئیسی"، خواستار دستاورد‌های عملی از هرگونه مذاکره اتمی با غرب است و همین مساله، کارِ غرب در حصول توافق با ایران را سخت، و به طور کلی معادله اتمی ایران را پیچیده‌تر می‌کند.

دولت رئیسی به طور خاص تاکید کرده که هیچ امتیازی را به دولت آمریکا در چهارچوب مذاکرات آتی نخواهد داد و در عین حال خواستار ارائه تضمین‌های جدی از سوی دولت بایدن مبنی بر اینکه دولت‌های آتی آمریکا نیز از توافق برجام خارج نخواهند شد و تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران نیز لغو می‌شوند، شده است.

از منظر ایران، توافق برجام (۲۰۱۵)، به هیچ عنوان برای این کشور مفید نبوده است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهان علی رغم انعقاد توافق برجام، از ایران فاصله گرفتند. از سویی، ایرانی‌ها معتقدند که تعهد آن‌ها به برجام نیز فقط و فقط منافع آن‌ها را به خطر انداخته و الا، دستاوردی را برای این کشور به همراه نداشته است.

در این راستا، یک دیپلمات خارجی در خاورمیانه می‌گوید: "من انتظاری از به نتیجه رسیدن مذاکرات اتمیِ وین ندارم. فقط یک دلیل به من بدهید که به این سوال پاسخ دهد که چرا ایران باید به احیایِ برجامی مبادرت ورزد که برای آن دستارودی ندارد؟ "

ایران در شرایط کنونی با توسعه قابل توجه برنامه اتمی خود و همچنین ایجاد محدودیت برای بازرسی‌های بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، دست بالا را در روند مذاکرات احیای برجام خواهد داشت. البته که دراین میان برخی ناظران اینگونه هشدار می‌دهند که این رویه ایران، در نهایت می‌تواند آمریکا را به نقطه‌ای برساند که قانع شود برجام دیگر از مزیتی برای این کشور برخوردار نیست. امری که می‌تواند در ادامه حامل سناریو‌های خطرناکی در چهارچوب تنش‌های تهران و واشنگتن باشد. نتایجِ نه چندان امیدوار کننده سفر اخیر "رافائل گروسی" دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران نیز عملا بر میزان نگرانی‌ها در مورد آینده مذاکرات برجامی و تشدید احتمالی تنش‌ها با ایران در مورد برنامه اتمی این کشور افزوده است.

هدف قرار دادنِ صادرات نفت ایران به چین

برخی دیپلمات‌های اروپایی گفته اند که اگر مذاکرات احیای برجام شکست بخورند، بایدن احتمالا از اعلام شکست مذاکرات دوری خواهد کرد و در عین حال زمینه را برای ایجاد توافق‌های محدودتر با ایران در معادله هسته‌ای باز می‌گذارد. در این راستا، برخی ناظران و تحلیلگران به این نکته اشاره دارند که امکان دارد دولت بایدن به سمت انعقاد توافقی موقت با ایران حرکت کند که در قالب آن، هر طرف، اقداماتِ محدودی را انجام خواهد داد و در عین حال سعی می‌شود تا وضعیت کنونی در چهارچوب برنامه اتمی ایران به سمت وخامت بیشتر حرکت نکند. در این راستا، "اریک برِور" می‌گوید: "مولفه اساسی برای هرگونه طرح B در رابطه با ایران این است که در‌ها برای مذاکره با این کشور همچنان باز باشند. این عمل، اقدامی هوشمندانه است که در مواجهه با ایران باید آن را در نظر داشته باشیم".

دیپلمات‌های غربی و آمریکایی می‌گویند: "آمریکا همچنین قویا مایل است تا در چشمِ روسیه و چین نیز، ایران را به عنوان مقصر اصلی شکست احتمالی مذاکرات معرفی کند. اگر پکن و مسکو به این نتیجه برسند که ایران در روند مذاکرات، انعطاف ناپذیر است، این مساله می‌تواند دست واشنگتن در تشدید فشار‌ها علیه ایران را باز بگذارد".

البته که در شرایط کنونی و با توجه به چالش‌های جدی کشوری نظیر چین با آمریکا، هنوز مشخص نیست که آیا اساسا پکن مایل است که در نهایت با آمریکا در مساله ایران همکاری کند یا خیر. در این راستا، دولت بایدن یکی از گزینه‌های اساسی خود در صورت شکست مذاکرات را در تشدید فشار و تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران به چین می‌بیند.

یکی از مقام‌های سابق وزارت خزانه داری آمریکا می‌گوید: "اگر مذاکرات اتمی با ایران شکست بخورند، اولین اقدامی که آمریکا جهت تشدید فشار‌ها علیه ایران به آن فکر می‌کند، هدف قراردادن جریان فروش نفت ایران به چین است. حتی اگر دولت بایدن در قانع کردن چین در این رابطه نیز شکست بخورد، اقدام به وضع تحریم علیه شرکت‌های کشتیرانی چینی می‌کند که در انتقال نفت ایران به چین نقش دارند".

جدای از این ها، در صورت شکست مذاکرات اتمی با ایران، امکان دارد که دولت آمریکا به سمت اقدامات خرابکارانه علیه برنامه هسته‌ای ایران حرکت کند. البته که این گزینه نیز حامل هزینه‌های فراوانی برای آمریکا و متحدان آن خواهد بود و تجربه نشان می‌دهد که ایران با تشدید فعالیت‌های اتمی خود به این نوع از رویه‌ها نیز پاسخ می‌دهد. از این منظر، هرگونه اقدام سایبری و یا فیزیکیِ خرابکارانه علیه برنامه هسته‌ای ایران، می‌تواند عملا نتیجه عکس دهد و ایران را به انجام پیشروی هایِ بیشتر هسته ای، ترغیب کند. مجموع این مسائل موجب شده‌اند تا معادله هسته‌ای ایران همچنان پیچیده باشد و از سرنوشتی مهم برخوردار باشد».