رالی آلودگی بین چین و آمریکا

هلن ریگان- سی ان‌ان، در چند فصل اخیر، تغییرات اقلیمی به موضوع داغی در جهان، به‌ویژه در اقتصاد‌های بزرگ تبدیل شده و تدابیری جدید برای مبارزه با این تغییرات، معرفی شده است. البته از سال‌ها پیش، برنامه‌های فراگیری برای این منظور وجود داشت، اما واقعیت این است که دمای کره‌زمین همچنان در حال افزایش است و به گفته دانشمندان، اگر فورا تغییراتی در رفتار اقتصاد‌های بزرگ ایجاد نشود، فرصت نجات کره‌زمین از دست می‌رود.

چین و آمریکا، بزرگ‌ترین منتشرکنندگان گاز‌های گلخانه‌ای هستند؛ به همین دلیل، هرگونه تلاش برای مبارزه با این تغییرات و مقابله با بحران اقلیمی، باید شامل کاهش شدید انتشار گاز‌های گلخانه‌ای این دو کشور باشد. چین دو برابر ایالات‌متحده گاز‌های گلخانه‌ای تولید می‌کند، اما به لحاظ تاریخی، ایالات‌متحده بیش از هر کشور دیگری در جهان، این گاز‌ها را تولید کرده است.

معیار‌های گوناگونی برای قضاوت درباره وضعیت انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در هر کشور وجود دارد. اکنون که مقامات کشور‌های گوناگون، نشست آب‌وهوایی سازمان ملل متحد را در گلاسکوی اسکاتلند آغاز کرده اند، برنامه‌های آمریکا و چین در حوزه کاستن از انتشار گاز‌های یادشده، در مرکز توجهات قرار دارد.

در سال ۲۰۰۶ چین با پشت سر گذاشتن آمریکا، به بزرگ‌ترین تولیدکننده دی‌اکسیدکربن جهان، یعنی گاز اصلی که در گرم‌شدن کره‌زمین تاثیر دارد، تبدیل شد. در سال ۲۰۱۹، یعنی قبل از آغاز همه‌گیری کرونا، میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در چین ۵/ ۲برابر آمریکا و بیش از مجموع گاز‌های گلخانه‌ای بود که کشور‌های توسعه‌یافته تولید می‌کردند. بر مبنای معیار معادل دی‌اکسیدکربن که راهی برای اندازه‌گیری تمام گاز‌های گلخانه‌ای است، گویی آن‌ها دی‌اکسیدکربن هستند.

چین در سال ۲۰۱۹ حدود ۱/ ۱۴میلیارد تن گاز گلخانه‌ای تولید کرد؛ این رقم بیش از یک‌چهارم کل گاز‌های گلخانه‌ای است که در آن سال در جهان تولید شد. رقم مربوط به آمریکا ۷/ ۵میلیارد تن معادل ۱۱درصد، رقم مربوط به هند ۶/ ۶درصد و رقم مربوط به اتحادیه اروپا ۴/ ۶درصد بود.

دانشمندان برای اندازه‌گیری میزان انتشار گاز‌های گلخانه ای، به کل میزان انتشار سالانه این گاز‌ها در خاک هر کشور توجه می‌کنند. هر آنچه با سوخت‌های فسیلی کار می‌کند، از جمله خودرو‌های بنزینی، هواپیما‌ها و نیروگاه‌های استفاده‌کننده از زغال‌سنگ، گاز طبیعی یا نفت، این گاز‌ها را منتشر می‌کنند. دیگر منابع، از جمله انتشار‌هایی که حاصل از بین رفتن جنگل‌هاست نیز در نظر گرفته می‌شود. به لحاظ تاریخی، ایالات‌متحده با اختلاف زیاد، بیشترین گاز‌های گلخانه‌ای را وارد جو کرده است.

اکنون، چین بزرگ‌ترین تولیدکننده این گاز‌ها در جهان است، اما در گذشته چنین جایگاهی نداشت و این نکته مهمی است؛ زیرا گاز‌های گلخانه‌ای که حتی صد‌ها سال پیش وارد جو شده اند، در گرم شدن کره‌زمین در حال حاضر موثرند. دمای کره‌زمین نسبت به گذشته، یعنی از ابتدای انقلاب صنعتی، ۲/ ۱ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است. دانشمندان می‌گویند، برای دور ماندن از تاثیرات بسیار بزرگ بحران آب‌وهوایی، باید میزان گرم شدن کره‌زمین را به ۵/ ۱ درجه سانتی‌گراد محدود کنیم.

انتشار گاز‌های گلخانه‌ای چین از دهه اول سده حاضر سرعت بیشتری پیدا کرد. این تحول، همزمان با توسعه اقتصادی این کشور رخ داد. اقتصاد‌های توسعه‌یافته نظیر آمریکا، انگلستان و بسیاری از اقتصاد‌های اروپایی طی بیش از دو سده، همزمان با صنعتی شده و توسعه‌یافتن، به انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ادامه داده اند.

بخش اعظم رفاه زندگی در اقتصاد‌های یادشده، به بهای تخریب محیط‌زیست و گرم شدن کره‌زمین حاصل شده است. بنا به تحلیل جدید سازمان بریتانیایی کربن بریف، از چند دهه پیش، چین ۲۸۴میلیارد تن گاز دی‌اکسیدکربن تولید کرده و رقم مربوط به آمریکا ۵۱۰میلیارد تن، یعنی دوبرابر است.

چین ۴/ ۱میلیارد نفر جمعیت دارد و منطقی به نظر می‌رسد که میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای آن، بسیار بیشتر از کشور‌های کوچک‌تر باشد؛ اما وقتی به سرانه انتشار گاز‌های یادشده نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که در چین، این سرانه بسیار پایین‌تر از آمریکاست.

در سال ۲۰۱۹ سرانه یادشده در چین ۱/ ۱۰تن و در آمریکا ۶/ ۱۷تن بود؛ این تفاوت، عمدتا حاصل تفاوت سبک زندگی در دو کشور است. درآمد آمریکایی‌ها بیشتر است؛ تعداد خودرو‌ها در این کشور بیشتر است و میزان مسافرت آمریکایی‌ها بسیار بیشتر از چینی‌هاست. البته آنچه بیان شد، به این معنا نیست که چین نباید از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای خود بکاهد.

واقعیت این است که سرانه انتشار گاز‌های یادشده در چین به‌سرعت در حال رسیدن به سرانه آن در اقتصاد‌های ثروتمند است و در ۲۰سال گذشته، سه‌برابر شده است. در سال گذشته میلادی ۸۷درصد انرژی در چین به‌واسطه سوخت‌های فسیلی به دست آمد که سهم زغال‌سنگ ۶۰درصد، سهم نفت ۲۰درصد و سهم گاز طبیعی ۸درصد بود. در ایالات‌متحده ۸۰درصد انرژی از منابع فسیلی به دست می‌آید و سهم نفت ۳۳درصد، سهم گاز طبیعی ۳۶درصد و سهم زغال سنگ ۱۱درصد است.

گاز طبیعی در مقایسه با زغال‌سنگ، گاز‌های گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کند، اما این منبع انرژی نیز برای کره‌زمین زیانبار است و این واقعیت که آمریکا و بسیاری از کشور‌ها به جای تمرکز بر تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر، بر گاز طبیعی تمرکز کرده اند، نگرانی‌هایی در بین دانشمندان به وجود آورده است.

چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده زغال‌سنگ در جهان است و بیش از نیمی از کل زغال سنگ مصرفی جهان در این کشور مصرف می‌شود. یکی از دلایل قرار گرفتن چین در این جایگاه، این است که این کشور میزان زیادی کالا برای دیگر کشور‌ها تولید می‌کند؛ به همین دلیل کارخانه جهان نامیده می‌شود.

چین بیش از نصف فولاد و سیمان جهان را تولید می‌کند و برای تولید این محصولات به سوخت زغال‌سنگ نیاز دارد. تلاش‌هایی برای استفاده از سوخت‌های جایگزین برای این صنایع در حال انجام است، اما هنوز میزان تولید آن‌ها بالا نیست.

بنا به اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، تولید گاز‌های گلخانه‌ای در چین، در دو بخش تولید فولاد و سیمان برابر کل تولید این گاز‌ها در اتحادیه اروپاست. ضروری است برای رسیدن به هدف تعیین‌شده، یعنی به صفر رساندن خالص انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰، ۹۰درصد برق جهان از منابع تجدیدپذیر و ۷۰درصد این رقم از انرژی خورشیدی و باد تامین شود. با اینکه چین، بزرگ‌ترین منتشرکننده گاز‌های گلخانه‌ای است و به زغال‌سنگ به‌شدت وابسته است، میزان تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور کم نیست.

از لحاظ ترکیب انرژی، چین و آمریکا وضعیت مشابهی دارند: در چین ۱۰درصد انرژی مصرفی از باد، نور خورشید، آب، انرژی زمین و بیومس و در ایالات‌متحده ۹درصد انرژی از این منابع تولید می‌شود، اما تقریبا نیمی از آن از بیومس است؛ یعنی انرژی حاصل از موادی که قبلا زنده بوده‌اند، نظیر چوب درختان، بقایای حیوانات و جلبک. برخی متخصصان می‌گویند این منابع، تجدیدپذیر محسوب نمی‌شوند. اما چون میزان مصرف انرژی در چین بالاست، تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور بیشتر است.

در سال گذشته میلادی در چین ۷۴۵هزار گیگاوات ساعت انرژی از باد و نور خورشید تولید شد؛ اما رقم مربوط به آمریکا ۴۸۵هزار گیگاوات ساعت بود. اما از لحاظ ظرفیت، چین سال پیش در صدر جهان قرار داشت؛ یعنی سال قبل، بیش از نیمی از تجهیزات تولید انرژی تجدیدپذیر در چین نصب شد و به این ترتیب، ظرفیت تولید این انرژی‌ها در چین نسبت به سال ۲۰۱۹ دوبرابر شد. چین بزرگ‌ترین بازار خودرو‌های برقی جهان است و ۳۹درصد کل این نوع خودرو‌ها در جهان در این کشور به فروش می‌رسد؛ در حالی که سهم آمریکا ۱۰درصد است. اما با نگاه به آینده، برنامه‌های آمریکا برای مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی بزرگ‌تر از برنامه‌های چین است.

بایدن قول داده میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای آمریکا را تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سال ۲۰۰۵ به نصف کاهش دهد. البته چین در مرحله‌ای متفاوت از توسعه است؛ بنابراین هنگام بررسی سهم منصفانه چین در مبارزه با تغییرات اقلیمی، باید به این تفاوت توجه کرد. همچنین چین از لحاظ تولید انرژی‌های تجدیدپذیر از آمریکا جلو‌تر است. علاوه بر آن، هنوز مشخص نیست، چه میزان از برنامه‌های آب‌وهوایی دموکرات‌ها در کنگره آمریکا به تصویب می‌رسد.

چین از جهات گوناگون با آمریکا تفاوت دارد، بنابراین معیار‌های مقایسه آن‌ها یکسان نیست، اما واقعیت این است که اقداماتی که دو کشور در حال انجام آن هستند و در آینده انجام خواهند داد، ناکافی است؛ یعنی هیچ‌کدام با سرعت کافی از انتشار‌های گاز‌های گلخانه‌ای نمی‌کاهند، به‌طوری که رشد دمای کره‌زمین به ۵/ ۱درجه سانتی‌گراد محدود شود.