پایان محبوبیت اردوغان

نیویورک‌تایمز- کارلوتا گال؛ احزاب مخالف حزب حاکم ترکیه، در حال همسان کردن نیرو‌های خود با هدف کنار گذاشتن اردوغان از قدرت و حتی زمینه‌سازی برای برگزاری انتخابات زودهنگام در سال آینده میلادی، با هدف به چالش کشیدن حاکمیت ۱۹ساله اردوغان در ترکیه هستند. مدتی است که این احزاب، در حال تشکیل ائتلافی فراگیر هستند و ظاهرا رهبران ۶حزب بزرگ، بر سر تبدیل انتخابات بعدی به یک همه‌پرسی بر سر سیستم ریاستی که اردوغان چهار سال پیش آن را آغاز کرد و آن را یکی از افتخارآمیز‌ترین موفقیت هایش تلقی می‌کند، به توافق رسیده‌اند.

مخالفان اردوغان می‌گویند، سیستم ریاستی به اردوغان امکان داده است تا قدرت مستبدانه‌ای به دست آورد که نتیجه این روند، گسترش فساد مالی، حکمرانی با صدور فرمان، دیکته کردن سیاست‌های پولی، کنترل دادگاه‌ها و به زندان انداختن هزاران مخالف سیاسی بوده است.

مخالفان اردوغان امیدوارند، با تمرکز بر تغییر سیستم کنونی، به سیستم پارلمانی ترتیبی دهند تا همه توجهات به از میان رفتن سلامت دموکراسی کشور معطوف شود. تشکیل یک ائتلاف فراگیر، استراتژی‌ای است که در بسیاری از کشور‌ها و جا‌هایی که رهبران، تمایلات استبدادی دارند، به کار گرفته شده است. در این کشورها، رهبران با بهره بردن از تفرقه مخالفان، بر قدرت خود افزوده‌اند. این رویکرد در انتخابات جمهوری چک موثر واقع شد و ائتلاف مخالف دولت، زمینه برکناری نخست‌وزیر را فراهم کرد و حالا ممکن است، نوبت به ترکیه رسیده باشد.

نخست‌وزیر پیشین ترکیه که عضو ائتلاف مخالف دولت است، می‌گوید: «امروزه ترکیه با یک مشکل سیستماتیک مواجه است و تنها یک نفر نمی‌تواند آن را حل کند. پرسش مهم‌تر این است که چطور می‌خواهید این زلزله سیستماتیک را حل کنید و چطور قصد دارید بار دیگر اصول دموکراتیک را بر مبنای حقوق بشر حاکم کنید؟»

اردوغان مدت هاست در حال برنامه ریزی برای سال ۲۰۲۳، یعنی صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه از خاکستر‌های امپراتوری عثمانی است. او قصد دارد سال ۲۰۲۳ را جشن بگیرد.

تحلیلگران سیاسی می‌گویند: «او نه‌تنها قصد دارد در انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری قبل از ژوئن سال ۲۰۲۳ به پیروزی برسد، بلکه مصمم است میراث خود را به‌عنوان طولانی‌ترین حاکم در ترکیه مدرن، حتی طولانی‌تر از بنیان‌گذار جمهوری ترکیه یعنی آتاتورک، تثبیت کند.»، اما واقعیت این است که در نظرسنجی‌ها میزان محبوبیت او پیوسته در حال کاهش است.

بحران اقتصادی، اتهام فساد مالی و جمعیت جوان که خواهان تغییر هستند، زمینه کاهش شانس اردوغان را فراهم کرده‌اند. برای نخستین بار در چند سال اخیر، تعداد کسانی که در نظرسنجی گفته اند اردوغان در انتخابات شکست خواهد خورد، بیشتر از کسانی بود که معتقد بودند پیروز خواهد شد.

رئیس متروپل، قابل اتکاترین سازمان نظرسنجی می‌گوید: «به نظر می‌رسد موقعیت احزاب مخالف خوب است. آن‌ها بخش بزرگی از جامعه را متقاعد کرده‌اند که اردوغان رئیس‌جمهور مادام‌العمر نیست و ممکن است در انتخابات از قدرت کنار گذاشته شود. اینکه مردم در حال بحث بر سر دوران پس از اردوغان هستند، تحولی قابل تامل است. البته اردوغان یک سیاستمدار محبوب است که کنترل سیستم حکومتی را در دست دارد. بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد اختلاف در احزاب مخالف برای در قدرت ماندن او کافی است.»

اردوغان نتایج نظرسنجی‌ها را دروغ توصیف می‌کند و همچنان اقداماتی انجام می‌دهد که در انجام آن‌ها استاد است؛ یعنی برگزاری نشست‌های بلندپایه با رهبران کشور‌های گوناگون برای باقی ماندن در صدر اخبار داخلی و دادن وعده‌هایی برای کاهش تورم و رونق اقتصادی.

اما در داخل ترکیه احزاب مخالف در حال سازماندهی هستند. نخست‌وزیر سابق و وزیر دارایی پیشین که قبلا اعضای حزب «عدالت و توسعه» اردوغان بودند و حالا حزب تاسیس کرده اند، جزو رقبای اردوغان هستند. همه حزب‌هایی که در حال رایزنی برای تدوین برنامه رقابت با اردوغان هستند، یک هدف مشترک دارند و آن ارائه یک جایگزین برای اردوغان در انتخابات سال ۲۰۲۳ است.

آن‌ها به‌رغم اختلافات سیاسی و ایدئولوژیک، امیدوارند بتوانند مانند انتخابات محلی سال ۲۰۱۹ پیروز شوند. در انتخابات دو سال پیش، شهر‌های بزرگ از جمله استانبول، از سیطره حزب «عدالت و توسعه» خارج شد. احزاب مخالف تلاش می‌کنند بر سر یک نامزد که بتواند اردوغان را شکست دهد، توافق کنند. فعلا رهبر بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت، گزینه مطرح برای رویارویی با اردوغان است.

اردوغان در یک همه‌پرسی در سال ۲۰۱۷ سیستم ریاستی را ایجاد کرد. برای احزاب مخالف، رسیدن به توافق بر سر استقرار مجدد سیستم دموکراتیک از یافتن نامزد رقیب اردوغان مهم‌تر است. بخش بزرگی از مردم ترکیه، از حزب «عدالت و توسعه» خارج شده‌اند، اما نمی‌دانند به کدام سو بروند.