ضرغامی وزیر میراث فرهنگی است یا کشاورزی؟

عبدالحسین طوطیایی - پژوهشگر کشاورزی؛ عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، در جلسه شورای اداری استان فارس اظهاراتی از هر حیث تأمل‌برانگیز بیان کرد. او ازجمله گفت: «همه جای استان درخصوص ساخت‌وساز در بخش حریم‌ها دچار مشکل است. امروز مردم شهر پاسارگاد به‌خاطر مقبره کوروش و قوانین ما نمی‌توانند ساختمان دوطبقه بسازند، درست کشاورزی کنند، چاه بزنند، دکل بزنند. من باید این مشکل را حل کنم. یک مقدار انقباض قوانین حریم‌ها را بردارم و انبساطی کنم...».

با اندکی توجه به همین اشارات آقای ضرغامی با پرسش‌های متنوعی روبه‌رو می‌شویم. آیا ایشان اساسا وظایف حاکمیتی این وزارت نوپا را در حافظه خود دارند؟ چگونه به خود اجازه دادند در فرصت یک گفتار کوتاه اداری راجع به بلندمرتبه‌سازی، کارگذاری دکل‌های برق، احداث چاه و توسعه کشاورزی شهر پاسارگاد و نیز از قبض قوانین بازدارنده و ضرورت بسط آن‌ها یک‌جا بگویند؟ و جالب‌تر آنکه انقباضات را به پای حفاظت از آرامگاه کوروش بگذارند!

آیا ایشان فراموش کرده‌اند که وی را تیشه وزارت داده‌اند که هیزم بکنند؟ البته از آنجا که دو استان تاریخی فارس و اصفهان مدت‌هاست در حال فرورفتن در کام فرونشست‌های فاجعه‌آمیز زمین قرار دارند، از این بابت از نظرات پرچالش آقای ضرغامی باید تشکر ویژه هم کرد. نظراتی که موجب شد مرگ خاموش و تراژیک اراضی این خطه که همراه خود میراث بی‌بدیل تاریخ این سرزمین را فرو می‌برند، به عرصه رسانه‌ها راه یابد.

بنا بر تعریف یونسکو، فرونشست پدیده‌ای است که از نشست سطح زمین در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. به‌طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می‌تواند با بردار اندک افقی همراه باشد، گفته می‌شود. در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست، برداشت بیش از مجاز از منابع آب زیرزمینی و نیز استخراج نفت و گاز، عوامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌های ایران هستند.

مناطقی که هم‌اکنون در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست‌ها قرار دارند، شامل دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین هستند. خبر‌ها از فرونشست‌های پی‌درپی در عرصه‌ای که پاسارگاد بیش از دوهزارو ۵۰۰ سال به امانت و امنیت میهمان آن بوده است، به تنهایی می‌تواند در قامت یک بحران عمیق، آماده‌باشی فراگیر را ایجاب کند.

به گفته منابع دانشگاهی فرونشست دشت مرودشت برخی از آثار باستانی از جمله مجموعه تاریخی نقش رستم را تحت تأثیر قرار داده و تا ۳۰۰متری سازه تخت جمشید نیز ادامه دارد. سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد این دشت نشست می‌کند. از دیگر نگرانی‌ها در این دشت عبور لوله خط انتقال گاز، راه‌آهن و دو شهرک صنعتی و همچنین پالایشگاه و دکل‌های فشارقوی است.

عمق فروچاله استهبان ۸۰ و عرض آن ۳۰ متر است که بسیار نگران‌کننده است. فرونشست در دشت فسا تا جهرم در فارس به ۵۴ سانتی‌متر در سال رسیده است. این رقم ۱۴۰ برابر بالاتر از شرایط بحرانی قرار دارد و حدیث مفصل بخوانیم از اشارات. با نکاتی خطاب به وزیر محترم میراث فرهنگی و گردشگری این دفتر را به پایان می‌رسانیم، گرچه حکایت همچنان باقی است.

جناب ضرغامی در خاطرات خود از علاقه فراوان به هنر سینما در نوجوانی گفته‌اند. در سال‌های زعامت بر رسانه ملی صداوسیما هم چه بسیار ناگزیر بودند که بسیاری از صحنه‌های نامتعارف را حذف و به اشاره انگشت سبابه و در اتاق‌های دربسته حتی کفش و کلاه بر فرونشست‌هایی از اخلاقیات بپوشانند.

اکنون که بعد از سالیان متمادی تجربه و ممارست‌های این‌چنینی ناگزیر از مواجهه با فضای واقعی هستند، باور کنند حفر چاه و کشت و کار اراضی حریم آرامگاه برای پاسارگاد با هزارو ۳۰۰ حلقه چاه افاقه‌ای نمی‌کند.‌ ای کاش فیلم‌هایی از این محدوده تهیه و به ضرب و زور هنر سینمایی و قیچی، اراضی سرسبز با چاه‌هایی پرآب را بر آن بنشانند تا گردشگران آن‌سوی مرز باور کنند که منابع تجدیدناپذیر این محدوده‌ها را برای آیندگان هم حفظ کرده‌ایم. اگر هم ممکن است برنامه‌های حاکمیتی وزارت نوپای خود را روی میز کارشان قرار دهند. نکند که با برنامه وزارت جهاد کشاورزی جابه‌جا شده باشد.