شتاب حذف گوشت از سفره‌ها

طی یک ماه گذشته انتشار دو خبر در حوزه تولید و مصرف گوشت واقعیت‌هایی را از بازار این محصول در کشور روشن کرد که نگرانی‌هایی را برای آینده گوشزد می‌کند و در عین حال نشان می‌دهد دولت راه سختی در مسیر تنظیم بازار این محصول پیش رو دارد. خبر اول کاهش مصرف سرانه گوشت قرمز از ۱۲ کیلوگرم به ۶ کیلوگرم است که بیانگر افت ۵۰‌درصدی این شاخص است.

به گزارش دنیای اقتصاد، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور این خبر را اعلام کرده و در عین حال از رشد ۳۰درصدی قیمت گوشت در سال گذشته خبر داده است که هرچند این نرخ از تورم پایین‌تر است، اما به دلیل بالا بودن قیمت این محصول در مقایسه با قیمت سایر محصولات خوراکی، سرانه آن نیز بیش از سایر محصولات تحت تاثیر قرار گرفته و با سرعت و کشش بالاتری در مقابل تغییرات قیمتی واکنش نشان داده است.

خبر دوم را، اما رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی تهران داده و اعلام کرده است که کشور در تامین گوشت قرمز مورد نیاز در ماه‌های پیش رو با مشکل روبه‌رو خواهد بود که وی دلیل این امر را نیز ذبح دام‌های مولد اعلام کرده است.

داستان نهاده‌ها

بررسی وضعیت بازار گوشت قرمز حکایت از داستانی تکراری دارد که کشور مدت‌ها است و به تدریج با افزایش بهای ارز و کاهش تخصیص ارز مورد نیاز برای تامین علوفه مورد نیاز دام با آن روبه‌رو است. این موضوع به حدی هزینه دامداری‌ها را افزایش داده است که بسیاری از آن‌ها دام‌های مولد را روانه کشتارگاه‌ها کرده‌اند و این مساله در آینده نزدیک اثرات خود را در تامین گوشت قرمز مورد نیاز نشان خواهد داد؛ موضوعی که رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی بر آن تاکید کرده است.

در این بین مشکلات جوی و خشکسالی کشور در سال جاری و نبود مراتع کافی، اتکا به واردات علوفه را افزایش داده است. این در حالی است که ارز کافی برای تامین نهاده‌های دامی در دسترس نیست و توزیع نهاده‌ها نیز در سال‌های اخیر با رانت‌های گسترده‌ای روبه‌رو بوده که فشار این موضوع بر دوش دامداری‌ها افتاده است و در نهایت موجب ورشکستگی این بخش و کاهش سرمایه‌گذاری مولد در بخش تولید و پرورش دام شده است.

متاسفانه در خلال سال‌های اخیر و با افزایش قیمت ارز، دولت که انحصار واردات نهاده‌ها را در اختیار چند شرکت خاص قرار داده بود، نظارت کافی را نیز در حوزه تخصیص و توزیع نهاده انجام نداد و این امر به تقویت بازار سیاه نهاده‌های دامی و علوفه در کشور منتهی شد به‌طوری‌که نهاده‌ها با آنکه ارز دولتی دریافت کرده بودند، چند برابر قیمت در بازار سیاه به فروش می‌رسیدند.

در این بین بررسی‌ها نشان می‌دهند علاوه بر تخصیص اندک ارز برای واردات نهاده‌های دامی، مشکلات دیگری نیز تامین نهاده را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده که از آن جمله می‌توان به عدم تعهد دریافت‌کننده نهاده به توزیع محصول تولیدی در بازار یا عدم تعهد دریافت‌کننده ارز برای واردات نهاده به توزیع آن در شبکه اشاره کرد.

نتیجه این مسائل از یکسو کاهش شدید تولید محصول تولیدی بوده که به خصوص در نیمه دوم سال اثرات شدیدتری از خود بر جای خواهد گذاشت و احتمال می‌رود به رشد بیشتر قیمت گوشت قرمز منتهی شود. از سوی دیگر رشد قیمت گوشت بیش از گذشته بر مصرف سرانه این محصول اثر منفی خواهد داشت.

جایگزینی مرغ و عدم تعادل بازار

این موضوع طبیعتا از طریق کالا‌های جایگزین مانند مرغ و تا حد کمی ماهی برطرف می‌شود و در نتیجه انتظار می‌رود مصرف سرانه گوشت مرغ تا پایان سال افزایش یابد؛ هرچند برای تولید و تامین نیاز‌های کشور در این زمینه نیز مشکلات زیادی وجود دارد و در صورت عدم رفع مشکلات جدی در این حوزه، قطعا گوشت از سفره اغلب مردم حذف خواهد شد، زیرا کشور هم در تامین تقاضا و هم در تنظیم قیمت محصول با چالش روبه‌رو است. در حال حاضر میزان سرانه مصرف مرغ از ۲۰ کیلوگرم به ۳۰ کیلوگرم افزایش یافته است که رشد ۵۰درصدی در این زمینه به دلیل کاهش مصرف گوشت قرمز، طبیعی است.

در این حوزه نیز رشد شدید قیمت نهاده‌ها از یک سو و رشد قیمت واکسن و مکمل‌های خوراکی، هزینه‌های دستمزد و حمل و جوجه و... همگی هشدار‌های زیادی را برای این بازار به دنبال دارد، زیرا تولید جوجه یک روزه نیز بر‌خلاف میزان نیاز کشور با کاهش روبه‌رو است.

در این میان، اما رشد شدید هزینه‌های تولید باعث فشار نقدینگی به تولیدکنندگان در هر دو حوزه گوشت قرمز و سفید شده است. کاهش نقدینگی در میان‌مدت سرعت افت تولید را در این بخش افزایش می‌دهد و این مساله نه تنها در حوزه مرغ گوشتی که در حوزه مرغ تخم‌گذار نیز مشهود است و به علاوه در مورد دام‌های شیرده و گوشتی نیز به همان نسبت جای نگرانی وجود دارد.

بنا به گفته رئیس انجمن صنفی پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی ایران وزارت جهاد کشاورزی با موافقت دولت قبل، مجوز واردات تخم مرغ نطفه‌دار را صادر کرده است تا از این طریق میزان عرضه جوجه یک‌روزه به بازار افزایش یابد و قیمت‌ها تعدیل شود، اما این تصمیم تا امروز اجرا نشده است.

مشکل جدی دیگری که امروز تولید مرغ با آن روبه رو است و نتیجه آن خارج شدن مرغ از دسترس درصد بیشتری از افراد جامعه می‌شود تامین نهاده‌های خوراک دام به میزان کافی با قیمت مناسب است؛ با میزان تولیدی که اکنون در مرغداری‌ها انجام می‌شود، برای پاسخ به نیاز بازار مصرف، وزن مرغ‌ها در پایان دوره باید حداقل به ۵/ ۲ تا ۳ کیلوگرم برسد که برای آن نیاز به دان به میزان کافی است.

یک مرغ گوشتی با ضریب تبدیل ۲ تا پایان دوره نیاز به حدود ۵ کیلو گرم خوراک دارد؛ یعنی به‌طور میانگین میزان نیاز خوراک هر مرغ در روز حدود ۱۰۰ گرم است که این مقدار از خوراک در ابتدای دوره پرورش کمتر و در انتهای آن بیشتر می‌شود.

مصرف خارج از استاندارد

بررسی‌ها نشان می‌دهند استاندارد مصرف گوشت قرمز در جهان ۱۲ تا ۵/ ۱۲ کیلوگرم است و این رقم در کشور ما اکنون به ۶ کیلوگرم رسیده است. ادامه روند کنونی اعم از رشد خط فقر، کاهش درآمد سرانه، افزایش شدید قیمت در حوزه محصولاتی از قبیل گوشت، تخم مرغ و لبنیات در بلندمدت به افزایش سوء تغذیه در بین مردم کشور منتهی می‌شود که اثرات آن در آینده مشخص خواهد شد.

دولت در برهه کنونی باید موضوعات اساسی در حوزه تولید مناسب گوشت، تنظیم بازار و تقویت مصرف سرانه را در دستور کار قرار دهد. البته مشکلات در این حوزه بسیار زیرساختی هستند و رفع آن‌ها نیازمند دقت نظر جدی دولت است و انتظار می‌رود برای این منظور وزارت جهاد کشاورزی و سایر نهاد‌های ذی‌ربط برنامه‌های مشخصی را به‌زودی ارائه دهند؛ هرچند همین حالا هم دیر شده است.