فراروـ گیاهان آپارتمانی نشانه حیات و سرزندگی در منزل هستند. استفاده از گل و گیاه در دکوراسیون خانه یکی از تکنیک‌های مهم طراحی داخلی به شمار می‌روند. اما این گیاهان با اشیا تزئینی کاملا متفاوت‌اند. آن‌ها علاوه بر اینکه نماینده طبیعت و عنصر‌ی زنده محسوب می‌شوند، نقش مهمی نیز در بهبود هوای داخلی خانه‌ها دارند. گیاهان می‌توانند انرژی‌های حاکم بر فضای اطرافمان را تغییر دهند و به محیط زندگی رنگ اضافه کنند.
به گزارش فرارو، پس استفاده از گیاهان در خانه بهترین و طبیعی‌ترین راه برای رنگ دادن و زندگی بخشیدن به محیط است. گیاه مقاوم و رنگی گازمانیا جز معدود گیاهان آپارتمانی است که تا اوج زیبایی پیش می‌رود و پس از آن می‌میرد تا گیاهان جدید از دل آن جوانه بزنند و جای گیاه اصلی را پر کنند.
استفاده از گیاه گازمانیا با گل‌های رنگارنگ از صورتی و بنفش تا زرد، سفید و قرمز برای ست کردن با وسایل منزل ایده مناسبی است. نگهداری از گیاه گازمانیا آسان است. تنها کافی است با شرایط نگهداری و پرورش این گیاه آپارتمانی آشنا شویم و آن‌ها را رعایت کنیم. در این مطلب قصد داریم به معرفی این گیاه آپارتمانی جدید و ناشناخته بپردازیم و نکاتی را در مورد شیوه پرورش و تکثیر آن ارائه بدهیم.
گیاه‌شناسی
گیاه گازمانیا یا ستاره سرخ (برخی با نام بروملیاد می‌شناسند) با نام علمی Guzmania تیره‌ای از ۱۲۰ گونه گیاه گل‌دار از خانواده Bromeliaceae و زیر خانواده Tillandsioideae است. این گیاهان معمولا بدون ساقه، همیشه سبز، چند ساله و بومی فلوریدا، هند غربی، جنوب مکزیک، آمریکای مرکزی و شمال و غرب آمریکای جنوبی هستند. اغلب گیاهان گازمانیا و گونه‌های دیگر این گیاه در ارتفاعات ۳۵۰۰ متری و در جنگل‌های بارانی حاشیه کوه‌های آند یافت می‌شوند.
نام گونه گازمانیا به نام داروساز و طبیعت‌شناس اسپانیایی "آناستازیو گازمن" نام‌گذاری شده است. چندین گونه از گیاه گازمانیا به عنوان گیاهان آپارتمانی و مخصوص باغ و باغچه کشت می‌شوند. از معروف‌ترین گونه گیاه مخصوص آپارتمان Guzmania lingulata است که براکت‌های رنگی دارد. پسوند Lingulata در Guzmania lingulata به معنای "شکل زبان" است.
مشخصات ظاهری گیاه
اغلب گونه‌های گازمانیا گیاهانی "اپی‌فیت" هستند. اپی‌فیت یعنی گیاهی که روی گیاهان یا درختان دیگر زندگی می‌کند؛ اما به درخت میزبان آسیبی وارد نمی‌کند. گیاهان اپی‌فیت از نور خورشید، بارش باران و مواد شسته شده با باران مثل مدفوع حیوانات و پرندگان روی درخت تغذیه می‌کنند. با این حال برخی از گونه‌های این گیاه در محیط باغچه یا گلدان و روی زمین نیز رشد می‌کنند. از مشخصات ظاهری گیاه گازمانیا برگ‌های زبانی شکل، بلند، نوک تیز و براق است. گیاه را اگر از بالا مشاهده کنید، شکلی شبیه به قیف دارد. برگ‌ها ابتدا سبز روشن و با رشد و بلوغ گیاه، سبز تیره و در نهایت رنگی می‌شوند.
برگچه‌های رنگی و حاوی گل‌های گازمانیا در گیاهان ۳ تا ۴ ساله نمایان می‌شوند. فصل گلدهی این گیاهان معمولا تابستان است. برگچه‌های رنگی گیاه گازمانیا در رنگ‌های مختلف مانند بنفش، زرد، آبی، صورتی، قرمز، نارنجی، سفید و سبز وجود دارند. گل‌های واقعی این گیاه در انتهای برگچه‌های رنگی گیاه و در پوششی زرد رنگ مشاهده می‌شوند. برگچه‌ها و گل‌های رنگی گیاه گازمانیا نزدیک به ۵ ماه عمر می‌کنند. ارتفاع گیاه به ۲۵ الی ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. گیاه گازمانیا مانند بسیاری از گل‌ها و گیاهان گرمسیری پس از گلدهی می‌میرد. گیاه مرده را باید از بالای پاجوش‌های اصلی قطع کرد. این پاجوشها قرار است به جای گیاه مادر به گلدهی برسند.
ارقام و گونه‌های مختلف گازمانیا
Guzmania lingulata
ستاره سرخ، قیف یا مشعل آتشین و گیاه گازمانیا آپارتمانی جز گیاهان اهلی شده خانواده بزرگ گازمانیاهاست که به دلیل تولید برگچه‌ها یا براکت‌های رنگارنگ از آن نگهداری می‌شود.
Guzmania monostachia
این نوع گازمانیا بومی مکزیک است. ارتفاع تقریبی گیاه به ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد. مانند بسیاری دیگر از گونه‌های گازمانیا، گل‌آذین آن از مرکز گیاه رشد کرده و به صورت عمودی بیرون می‌آید. براکت‌های قرمز این گونه کوچک‌تر از بقیه ارقام است.
Guzmania sanguinea
این گونه از بقیه ارقام بزرگ‌تر و بومی آمریکای مرکزی به ویژه منطقه اکوادور است. برگ‌ها و گل‌آذین در این گونه طویل‌تر است که بر روی زمین پهن می‌شوند. گل‌آذین این گونه رنگ نارنجی مایل به قرمز دارد.
Guzmania musaica
این گونه بومی کلمبیا و پاناماست که هنگام گلدهی به ۷۰ سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های آن سبز رنگ با نقوش خطی تیره بر روی گیاه مشاهده می‌شود. ظاهر گیاه کمی شما را به یاد گونه‌ای از گیاه سانسوریا می‌اندازد.
نماد گیاه گازمانیا
گیاه گازمانیا نماد صحرای برزیل است. این گیاه اپی‌فیت با ظاهر قیف مانند در زیستگاه اصلی خود همه نیازهایش را (آب، نور و مواد غذایی) از نعمات آسمانی دریافت و آن‌ها را ذخیره می‌کند. گیاهان گازمانیا با گل‌های رنگارنگ یکی از بهترین گیاهان برای هدیه دادن هستند. رنگ هر گل در گیاه گازمانیا نیز نماد خاصی است. مثلا رنگ زرد نشان پول، ثروت و خوشبختی است. رنگ قرمز گل‌ها سمبل عشق آتشین و رنگ صورتی به معنای عشق عمیق و پایدار است؛ همچنین گازمانیا با گل‌های نارنجی نشان سربلندی و موفقیت در آزمون‌های مختلف زندگی است.
شیوه پرورش و نگهداری از گیاه گازمانیا
نور مناسب
گیاهان گازمانیا طیف گسترده‌ای از نور را می‌توانند تحمل کنند. برخی از گونه‌ها نور فراوان و غیر مستقیم را ترجیح می‌دهند، در حالی که برخی در محیط سایه نیز رشد می‌کنند. در بیشتر موارد گیاهان گازمانیا به نور فراوان و محیط روشن احتیاج دارند. اگر به مدت طولانی گیاه در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد، برگ‌هایش سوخته و از بین می‌رود. بهترین مکان برای قرار دادن گلدان گیاه گازمانیا در آپارتمان با فاصله ۵۰ سانتی‌متری از نورگیرترین پنجره است.
رطوبت
درست مانند بسیاری از گازمانیا‌هایی که در زیستگاه گرم و مرطوب خود زندگی می‌کنند، گیاه آپارتمانی ستاره سرخ نیز در فضای داخلی به ۶۰ درصد رطوبت احتیاج دارد. تامین این سطح از رطوبت در محیط بسته آپارتمان کار بسیار سختی است، به ویژه در خانه‌ای که زمستان‌ها با بخاری و اجاق گرم می‌شود. اما چندین روش خوب برای افزایش سطح رطوبت محیط اطراف گیاه وجود دارد:
• اولین راه ساخت یک جزیره با سینی یا زیرگلدانی است. این روش آسان به شما کمک می‌کند که با کم‌ترین امکانات دستگاه طبیعی رطوبت‌ساز بسازید. ابتدا سینی یا زیرگلدانی انتخاب کنید که بتواند به اندازه ۱ بند انگشت آب در خود جای بدهد. سپس سینی را از سنگ‌ریزه پر کنید. بعد از این مقداری آب درون سینی بریزید. سینی نباید تا روی سنگ‌ها از آب پر شود. سپس گلدان گیاه گازمانیا را بر روی سنگ‌ها قرار بدهید. این نکته را فراموش نکنید که اگر گلدان با آب درون سینی و روی سنگ‌ها ارتباط داشته باشد، آب از کف گلدان به ریشه گیاه می‌رسد و موجب پوسیدگی ریشه و مرگ گیاه می‌شود.
• دومین روش تامین رطوبت استفاده از دستگاه بخور سرد در کنار گیاه است که روشی آسان و بدون دردسر محسوب می‌شود.
• سومین راه تامین رطوبت گیاه گازمانیا غبارپاشی روزانه گیاه با یک اسپری آب و آب بدون کلر و هم دمای محیط است. همان‌گونه که می‌دانید، غبارپاشی باید هنگامی صورت بگیرد که روی گیاه نور خورشید (چه مستقیم و چه غیرمستقیم) نتابیده باشد. اگر بعد از غبارپاشی لکه‌های قهوه‌ای بر سطح برگ‌های هر گیاهی مشاهده نمودید، بدانید که گیاه را در هنگام تابش نور غبارپاشی کرده‌اید.
• چهارمین راه که جز بهترین روش‌های تامین رطوبت است، قرار دادن گیاه گازمانیا در کنار دیگر گیاهان آپارتمانی است. اگر از مجموعه گیاهان در آپارتمان نگهداری می‌کنید، نگران تامین رطوبت آن‌ها نباشید. این گیاهان به طور طبیعی رطوبت را برای هم تامین می‌کنند.
دمای مناسب
این گیاه محیط گرم و معتدل را بیشتر دوست دارد. البته دمای معمولی خانه بین ۱۸ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد برای رشد گیاه گازمانیا مناسب است. با افزایش دما رطوبت هوا نیز باید افزایش یابد تا گرما گیاه را رنگ پریده و پژمرده نکند. هوای سرد نیز موجب سیاه شدن و از بین رفتن برگ‌های گیاه به‌خصوص برگ‌های قسمت پایین می‌شود.
آبیاری
گیاه گازمانیا تا حدی در برابر خشکی و کم آبی مقاوم است؛ اما نمی‌تواند آبیاری بیش از حد و رطوبت همیشگی خاک را تحمل کند. آبیاری زیاد موجب پوسیدگی ریشه و در نهایت مرگ گیاه می‌شود. این نکته مهم است که گیاه شما در چه نوع خاکی کاشته شده است. ترکیب خاک باید زهکشی بالایی داشته باشد. به طوری که پس از آبیاری آب را به سرعت از خود عبور بدهد. بهترین زمان آبیاری گیاه گازمانیا موقعی است که به اندازه ۳ تا ۵ سانتی‌متر از خاک سطحی گلدان خشک شده باشد. هر بار که گلدان گیاه را آبیاری می‌کنید، خاک را کاملا خیس کنید تا آب اضافی از سوراخ‌های ته گلدان خارج شود. این روش از تجمع نمک در محیط گلدان جلوگیری می‌کند.
خاک
بهترین خاک برای کاشت گیاه گازمانیا خاک دارای بالاترین زهکشی و فاقد آهک است. ترکیب ماسه دانه‌ریز و درشت رودخانه آب شیرین، مقداری کوکوپیت و پرلیت، کود برگ پوسیده جنگلی و مقداری از تکه‌های کوچک چوب درخت کاج بهترین ترکیب خاک برای کاشت گیاه گازمانیاست. قبل از ریختن خاک درون گلدان و کاشت گیاه از وجود ۲ تا ۴ حفره تخلیه آب در کف گلدان مطمئن شوید. می‌توانید برای بالا بردن زهکشی خاک، کف گلدان را به قطر ۴ سانتی‌متر با سنگ‌های ریز و درشت یا پرلیت پر کنید.
کوددهی
کوددهی جز حساس‌ترین مراحل پرورش و نگهداری گیاهان است. در صورتی که بیش از مقدار معین و در فصل و زمان نامناسب به گیاه کود بدهید، ممکن است گیاه را از بین ببرید. گیاه گازمانیا رشد کمی دارد و اگر از خاک غنی و مغذی از مواد غذایی برای کاشت گیاه استفاده کردید یا هر ساله برای تعویض خاک و گلدان گیاه اقدام می‌کنید، گیاه نیاز به کوددهی ندارد. اگر قصد کوددهی گیاه را دارید، حتما از کود‌های کامل محلول در آب استفاده کنید. طبق دستور روی پاکت کود را با آب حل کنید و با فاصله بیش از ۱۰ سانتی‌متر از ساقه اصلی گیاه (برای گلدان‌های کوچک‌تر فاصله و میزان کود نیز کاهش می‌یابد) دور تا دور گیاه را کود بدهید. بهتر است این کار را با استفاده از یک قاشق غذاخوری انجام بدهید.
انتخاب گلدان
جنس و نوع گلدان می‌تواند به طور مستقیم بر سطح رطوبت گیاه گازمانیا تاثیر بگذارد. گلدان‌های پلاستیکی یا سفالی لعابدار معمولا رطوبت را برای مدت طولانی‌تری حفظ می‌کنند. اگر در منطقه‌ای با اقلیم خشک هستید یا گیاه را در محیط گرم نگهداری می‌کنید یا اینکه وقت آب دادن منظم به گیاهان‌تان را ندارید، بهتر است از چنین گلدان‌هایی استفاده کنید. گلدان‌های سفالی بی‌لعاب برعکس گلدان‌های سفالی لعابدار و پلاستیکی بسیار متخلخل هستند و اجازه می‌دهند آب از بدنه و کف گلدان به بیرون تراوش کند.
این نوع گلدان‌ها بیشتر برای کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها مناسب است؛ زیرا به سرعت خاک را خشک می‌کنند و اجازه ماندگاری رطوبت در طولانی مدت به خاک را نمی‌دهند. اگر در منطقه مرطوب زندگی می‌کنید، استفاده از این نوع گلدان‌ها برای هر گیاهی ایراد ندارد. بهتر است که یک زیر گلدانی در کف این نوع گلدان‌ها قرار بدهید.
تکثیر و ازدیاد گیاه گازمانیا
اکثر گونه‌های گیاه گازمانیا مانند درختان موز یا گل‌های اختر تنها یک بار در طول عمر خود گل می‌دهند. این برگ‌های رنگی که اغلب با با گل اشتباه گرفته می‌شوند، در واقع براکت نام دارند. براکت ساختاری برگ مانند است که پس از آن گل‌ها رشد می‌کنند. با نمایان شدن براکت‌ها و گلدهی گیاه رشد گازمانیا متوقف می‌شود. در این مرحله گیاه گازمانیا انرژی خود را بر تولید و رشد پاجوش‌هایش متمرکز می‌کند. گل‌ها و براکت‌های رنگی می‌توانند چندین ماه بر روی گیاه باقی بمانند.
زمانی که گل‌ها ظاهری پژمرده و پیر به خود گرفتند، شما می‌توانید با چاقو تیز و پاکیزه آن‌ها را از گیاه جدا کنید. متاسفانه گیاه مادر پس از برش گل‌های پیر در نهایت می‌میرد؛ اما این امید است که با رشد و تکثیر پاجوشها از دل گیاه مادر دوباره شاهد گلدهی گیاهان جدید باشیم. در واقع با مرگ یک گیاه چندین گیاه را به دست می‌آورید. در ادامه روش تکثیر گیاه گازمانیا را از طریق پاجوشها آموزش می‌دهیم.
یکی از مهم‌ترین روش‌های تکثیر گیاه گازمانیا جداسازی پاجوشها و انتقال آن‌ها به گلدان جدید است. همان‌طور که می‌دانید، گل‌های گیاه گازمانیا پس از دوره طولانی شکوفایی خود، پژمرده شده و از بین می‌روند. گیاه اصلی نیز ممکن است تا مدتی سبز باشد؛ اما در نهایت برگ‌هایش را از دست می‌دهد. این گیاه پس از پایان عمر گل‌های خود به تولید پاجوش می‌پردازد.
• جداسازی پاجوشها تنها راه تکثیر گیاه در منزل است. ازدیاد از طریق پاجوش بسیار آسان و در بیشتر موارد موفقیت‌آمیز خواهد بود.
• نکته‌ای که باید قبل از جداسازی پاجوشها به آن توجه کنید، این است که هر چه پاجوشها به گیاه مادر متصل باشند، سریع‌تر رشد می‌کنند و به بلوغ می‌رسند. پاجوشها می‌توانند با همان سیستم ریشه‌ای گیاه مادر تغذیه شوند و به‌سرعت رشد کنند. پس اجازه بدهید پاجوش‌های متصل به گیاه مادر تا جای ممکن رشد کنند.
• با حذف برگ‌های محافظ پاجوش در گیاه اصلی نقطه اتصال پاجوش و گیاه پایه را مشخص کنید.
• با چاقو تیز دقیقا از نقطه اتصال پاجوش با گیاه مادر را بِبُرید. برخی از پاجوشها بر روی گیاه پایه ریشه‌دار می‌شوند و برخی دیگر فاقد ریشه هستند.
• چه پاجوش شما ریشه داشته باشد و چه نداشته باشد، محل برش را با محلول قارچ کش و هورمون ریشه‌زا آغشته کنید.
• یک گلدان مناسب حاوی خاک سبک و مغذی برای کاشت تهیه کنید.
• تنها به اندازه ۱ سانتی‌متر از پاجوش را درون خاک فرو کنید.
• اگر پاجوش پس از آبیاری خاک ایستایی نداشت، با قرار دادن قیم یا تکیه گاه گیاه را ثابت نگه دارید.
• در این مدت گیاه جدید را در محیطی با نور متوسط غیر مستقیم آفتاب قرار بدهید و با آبپاش سطح خاک را پس از کمی خشک شدن مرطوب کنید. گیاه به سرعت ریشه می‌زند و شروع به رشد می‌کند.
آفات و مشکلات در نگهداری از گیاه گازمانیا
معمولا بزرگ‌ترین تهدید و بیماری گیاه گازمانیا در محیط داخلی پوسیدگی ریشه و ساقه ناشی از آبیاری بیش از حد و مرطوب نگه داشتن خاک گلدان است. علاوه بر این آفاتی نیز ممکن است به گیاه گازمانیا هجوم بیاورند. از جمله این آفات کنه تارعنکبوتی، شپشک آردآلود و شپشک سپردار قهوه‌ای است. قارچ‌ها از جمله آفاتی هستند که در نتیجه آبیاری زیاد، نور کم و محیط مرطوب ایجاد می‌شوند.
دفع آفات
آفات اکثرگیاهان آپارتمانی را با اندکی بررسی زیر و روی برگ‌ها می‌توان تشخیص داد. این آفات بسیار کوچک هستند؛ اما در بیشتر موارد با چشم هم قابل رویت هستند. از نشانه وجود آفات براق شدن و چسبناک شدن برگ‌ها، پیچ خوردگی و زرد شدن برگ‌های گیاه یا وجود تار‌هایی شبیه به تار عنکبوت است. همه این آفات را می‌توان به‌راحتی با سموم مخصوص محلول در آب و اسپری نمودن سم بر زیر و روی برگ‌های گیاه از بین برد.
درمان قارچ
اگر قارچ زدگی جزئی است، برگِ قارچی را از گیاه جدا کنید؛ سپس آبیاری و رطوبت را کاهش بدهید. در مواردی که قارچ‌ها به سرعت در حال رشد هستند، از "محلول قارچ‌کش" استفاده کنید.
رفع مشکلات گیاه گازمانیا
چرا گیاه گازمانیا گل نمی‌دهد
نور و گرما دو شرط مهم برای گلدهی گیاه گازمانیا محسوب می‌شوند. اگرچه گیاه کند رشد است، اغلب این گیاهان پس از ۲ یا ۳ سال به گلدهی می‌رسند. شاید گیاه در محیط سایه است، آن را به محیط پرنور (نور غیرمستقیم) انتقال بدهید. محیط نگهداری از گیاه نباید سرد باشد. هوا را گرم و مرطوب کنید، این روند را ادامه بدهید تا شاهد گلدهی گازمانیا باشید.
سوختگی نوک برگ‌ها
سوختگی نوک برگ‌ها نشان از کمبود رطوبت هوا یا قرار گرفتن در معرض باد است. رطوبت هوا را با یکی از روش‌های بالا افزایش بدهید.
گیاه رنگ پریده است و برگ‌هایش خشک شده
ممکن است به گیاه بیش از حد خشکی داده باشید. در برخی موارد قرار گرفتن گیاه در معرض گرمای شدید و نور زیاد این مشکل را ایجاد می‌کند.
برگ‌های پایین گیاه گازمانیا سیاه و آبکی شده‌اند
سرما، نور کم و آبیاری زیاد از علل اصلی این عارضه است. تا زمانی که خاک سطحی گلدان خشک نشده باشد، گیاه را آبیاری نکنید. اگر خاک فشرده و سنگین است، خاک را تعویض کنید.
تغییر رنگ برگ گیاه از سبز به قرمز یا قهوه‌ای
این مشکل نیز در مواقع تشنگی گیاه به وجود می‌آید. به طور منظم گیاه را آبیاری کنید.
نکته
اغلب گیاهان آپارتمانی با جابجایی مداوم مشکلاتی برایشان ایجاد می‌شود. با جابجایی گلدان گیاه میزان و شدت نور و درجه دمای هوا را برای گیاه تغییر می‌دهیم. این تغییرات موجب بروز بیماری‌ها و مشکلاتی در گیاهان می‌شود. در نتیجه یک مکان مناسب برای قرار دادن گلدان گیاه‌تان انتخاب کنید و آن را برای همیشه در آن محل باقی بگذارید.
