دکتر رامین بقایی (پزشک و متخصص جراحی عمومی)*؛ بحران و خودشکوفایی دهه شصتی ها، اثر مسعود زمانی، نتیجهی دغدغهی ذهنی و فکری نویسندهای است که به بحرانهای جامعهی ایران، نگاهی روانشناسانه و متفاوت عرضه میکند. مسعود زمانی، معتقد است، بحرانهای ایرانی در کنار اقتصاد، حوزهی اندیشه و اخلاق، از یک آبشخور روانی مهم هم تغذیه میکند و این آبشخور، تحلیل روانشناسی اجتماعی و فردی پیچیدهای را میطلبد.
به همین منظور، مسعود زمانی در بحران و خودشکوفایی، دو رسالت را دنبال میکند: ۱. اثر بحران بر سلامت روانی فرد ایرانی و ۲. اثر بحران بر سلامت روانی اجتماع ایرانی. در این راستاست که بحران و خودشکوفایی دهه شصتیها در جلد اول، فهرست کوچکی از بحرانهای اجتماعی که غالبا از دههی شصت به بعد در ایران تجربه شده است، ارائه میدهد و بعد از آن بلافاصله اثر این بحرانها را در بدن انسان به تصویر میکشد و در پایان، راهکارهایی هم برای ارتباط مجدد انسان با بدن خود ارائه میدهد.
بحران و خودشکوفایی دهه شصتیها از این جهت جالب است که در آن، یک تجربهی روانی از انسان ایرانی با تجربهی جهانی بحرانها و نگاه علمی در هم آمیخته و معجونی فراهم آورده که نه تنها برای یک ایرانی مفید است، بلکه نیاز امروز او هم به شمار میرود. اما با این وجود، آن چنان مینماید که دکتر زمانی چند ساحت متفاوت از وجود انسانی را در بحران و خودشکوفایی، به نقد و بررسی نشسته. به همین دلیل است که این کتاب، در سه جلد به نگارش درآمده است. جلد اول به رابطهی بحران و بدن اشاره میکند و جلد دوم رابطهی بحران و هیجانات و شخصیت را به بحث مینشیند.
اما در جلد سوم این کتاب، زمانی، با استفاده از یک روش ژوزف کمپلی، از اساطیر و امثال و حکم ایرانی و خارجی کمک میگیرد تا راهکارهایی همه گیرتر و کلیتر به خواننده ارائه دهد. در کل، کتاب بحران و خودشکوفایی، دویست و پنجاه موضوع و مثال مختلف را از دوستی رستم و رخش گرفته تا تجربهی روانی داوران فوتبال به بوتهی نقد میگذارد و از دل این تحلیل، فرمولهای روانشناسانهای ارائهای میدهد که خلاقانه و در عین حال، مدبرانه اند.
دکتر مسعود زمانی که خود به واسطهی سابقهی دانشگاهی اش با ادبیات خشک دانشگاهی آشناست، با دقت و ظرافت، لحن صمیمانهی کتاب را حفظ میکند. هم از ابتدا مشخص است که قصد مسعود زمانی تولید محتوای دانشگاهی برای تدریس در دانشگاههای ایران نیست. به همین دلیل، زمانی از ابتدای کتاب به خواننده گوشزد میکند که مقصودش، ایجاد یک گفت و گوی صمیمانه در قالب یک کتاب است و رفرنس دهی و منبع سازی. مسعود زمانی در انجام چنین کاری از سنت نویسندههایی مثل اکهارت تول و یووآل نوح هراری استفاده میکند و سعی در تحلیل مسائلی میکند که شاید در نظر خواننده بدیهی و ساده به نظر میرسیده. اما بلافاصله، بعد از خواندن بحران و خودشکوفایی، خواننده متوجه میشود که لایههای تحلیلی پیچیدهای در ورای مسائل ساده و نسبتا بدیهی وجود داشته است.
بحران و خودشکوفایی نمونهای از تولید فکر در بازار اندیشهی ایرانی است. تولید فکری که نه در دام خشکی ادبیات آکادمیک میافتد و نه به ابتذال کتابهایی که فقط و فقط به هدف فتح بازار در قفسههای کتابفروشی به فروش میرسند.