زنگ هشدار آلودگی تابستانی

افزایش دمای هوا در چند روز اخیر سبب شد پایتخت اولین روز آلوده به لحاظ افزایش غلظت آلاینده «ازن» را پشت سر بگذارد. روز چهاردهم خرداد همزمان با شروع تعطیلات اخیر پایتخت، شاخص کیفیت هوای تهران از مرز «سالم» عبور کرد و هوای تهران برای گروه‌های حساس شامل کودکان، سالمندان و بیماران تنفسی آلوده شد.

از ابتدای امسال تا روز گذشته، هوای تهران در مجموع ۵ روز برای گروه‌های حساس آلوده بود اما چهار روز از این تعداد که در ماه‌های فروردین و اردیبهشت بوده، مربوط به افزایش غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون بوده است. اما به تدریج با نزدیک‌تر شدن به فصل تابستان و شدت بیشتر گرمای هوا، آلاینده اصلی هوا تغییر کرد و گاز «ازن» به عنوان ماده اصلی که سبب آلودگی هوا می‌شود، با افزایش غلظت روبه‌رو شد.

به طور معمول آلودگی هوا با آلاینده ذرات معلق که در نیمه سرد سال به دلیل پدیده وارونگی هوا رخ می‌دهد، بیشتر مورد توجه مردم و رسانه‌ها قرار می‌گیرد، به ویژه اینکه صورت ظاهری آلودگی با ذرات معلق نیز در آسمان شهر به شکل کدری هوا مشهود است، اما ازن که آلاینده نیمه گرم سال محسوب می‌شود، یک گاز بدون رنگ و بو است و در نتیجه جز آن دسته از شهروندانی که شاخص کیفیت هوا را هر روز بررسی می‌کنند، سایر شهروندان از وقوع آلودگی به واسطه افزایش غلظت ازن بی‌خبر می‌مانند.

ثبت اولین روز آلوده تهران با گاز ازن به منزله به صدا درآمدن زنگ هشدار شروع آلودگی‌ها در روزهای گرم پیش رو است و از این رو به نظر می‌رسد مدیریت شهری باید برنامه‌ریزی برای کاهش آلودگی از یکسو و آگاه‌سازی شهروندان در معرض خطر به ویژه گروه‌های حساس را از سوی دیگر با جدیت کلید بزند. حساسیت مردم به شاخص کیفیت هوا موجب می‌شود آنها از حضور غیرضروری در سطح شهر در روزهای آلوده خودداری کنند و این موضوع منوط به اطلاع‌رسانی دقیق درباره جنس متفاوت آلودگی هوا به واسطه افزایش غلظت ازن نسبت به آلودگی به واسطه افزایش ذرات معلق در آسمان است.اگرچه شاخص کیفیت هوا در روز چهاردهم خرداد ۱۰۲ واحد بود و این یعنی دو واحد فراتر از مرز هوای سالم در این روز ثبت شده است، اما این زنگ هشدار باید توسط مردم و مدیران جدی گرفته شود و سیاست‌های لازم برای کمترین آسیب شهروندان در روزهای آلوده احتمالی در هفته‌های آینده، قبل از تشدید آلودگی پیش‌بینی شود.

ازن یک آلاینده گازی است که در زمره آلاینده‌های ثانویه به شمار می‌آید، به این معنا که به شکل مستقیم از هیچ منبعی تولید نمی‌شود، بلکه حاصل ترکیب آلاینده‌های دیگر از جمله اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار با اکسیژن تحت تاثیر نور خورشید است. گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد شده و یک اکسیدکننده قوی محسوب می‌شود. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر بوده و از آن به‌عنوان «ازن بد» یاد می‌شود.

گازهای خروجی از تاسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها، اگزوز خودروها، بخارات بنزین و حلال‌های شیمیایی از جمله منابع اصلی تولید ازن به شمار می‌آید و هر قدر شدت نور خورشید بیشتر می‌شود، غلظت گاز ازن در هوا نیز افزایش می‌یابد. به همین خاطر هر سال در نیمه گرم سال به ویژه در سه ماه خرداد تا مرداد شاهد این جنس از آلودگی هستیم. ذرات ازن به بافت خون نفوذ می‌کند و ریه را هدف قرار می‌دهد و البته کودکان را بیش از بزرگسالان در معرض خطر قرار می‌دهد؛ چراکه ریه آنها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولا فعالیت آنها در خارج از خانه بالاست. تنفس ازن می‌تواند عوارضی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود و نیز بیماری‌هایی همچون برونشیت و آسم را تشدید کند.

منبع: دنیای اقتصاد