سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره چرایی تاخیر در روند تامین و تزریق واکسن کرونا در کشور، زمان بندی ایران برای واکسیناسیون جمعیت، آخرین وضعیت تولید واکسن‌های ایرانی، وضعیت واکسیناسیون در کشور با تغییر دولت در ماه‌های آتی، وضعیت واکسیناسیون مسوولان و ماجرای ورود بخش خصوصی برای خرید واکسن از منابع خارجی، به تفصیل توضیح داد.
به گزارش ایسنا، کیانوش جهانپور در تشریح روند واکسیناسیون کرونا در کشور و در پاسخ به اظهاراتی مبنی بر تاخیر در تامین و تزریق واکسن، گفت: روند واکسیناسیون تابعی از روند تامین واکسن است؛ قاعدتا هرچه تعداد واکسن وارداتی تامین شده افزایش یابد، سرعت واکسیناسیون و تعداد تیم‌های واکسیناسیون و مراکز مربوطه نیز افزایش می‌یابد؛ این امکانات از روز نخست آغاز واکسیناسیون در کشور تا امروز متناسب با تعداد واکسن‌هایی بوده که در دسترس قرار گرفته است. از طرفی طبیعتا نیمی از واکسن‌های تامین و توزیع شده برای دوز دوم واکسیناسیون است.
وی افزود: همچنین دنیا در تامین واکسن با تاخیر مواجه است و تقریبا اغلب شرکت‌های تولید کننده نتوانستند سفارشات و وعده قبلی خود را محقق کنند و قاعدتا ایران هم از این موضوع مستثنی نبود و تحت تاثیر این تاخیر‌ها قرار گرفته است. همچنین موضوع دسترسی عادلانه به واکسن در میان جوامع مختلف، ناسیونالیسم واکسن، احتکار واکسن از مسیر خرید بیش از نیاز و بیش از ظرفیت واکسیناسیون توسط معدودی کشور‌های ثروتمند و اغراض سیاسی در توزیع واکسن نیز به پیچیدگی این معضل افزوده است.
جهانپور در توضیح علت تاخیر در تحقق وعده شرکت‌های تولید کننده واکسن در دنیا ادامه داد: بخشی از این تاخیر‌ها به کندی روند تولید بسیاری از واکسن‌ها، محدودیت ظرفیت تولید و برخی به مشکلات ناشی از کمبود مواد اولیه و جانبی از قبیل رزین، ژل و مدیا و... و بخشی هم به موضوع ناسیونالسیم واکسن بازمی گردد.
بر همین اساس برخی کشور‌ها برخلاف وعده‌های قبلی، حتی واکسن‌هایی که به صورت قطعی خرید و پیش خرید شده بود را تحویل ندادند و آن را منوط به تامین نیاز کشور خود کردند و به این ترتیب چنین مباحثی تاخیر نسبی در تحویل واکسن در بازار جهانی را رقم زده است. توجه داشته باشید با روند فعلی، بیش از ۹۰ درصد جمعیت افزون بر ۶۷ کشور دنیا تا پایان سال میلادی جاری به واکسن دسترسی نخواهند داشت، این بی‌عدالتی در دسترسی در سایر کشور‌ها نیز بالنسبه مشاهده می‌شود.
وی در توضیح چرایی تاخیر در تامین واکسن در کشور، افزود: از طرف دیگر در کشور ما بحث‌های حاشیه‌ای ناشی از تحریم در برخی مواردی مضاف بر علت شده است. در مجموع آنچه از جانب طرف ایرانی باید انجام می‌شد، به رغم تمام مشکلات، در زمان خود انجام شده و قاطعانه عرض میکنم دقیقا در جای درستی قرار داریم و برنامه ریزی‌ها دوراندیشانه و واقع بینانه بوده است و هر روز درستی خود را بیش از پیش نشان می‌دهد؛ به طوری که واکسن‌هایی که ایمنی و اثربخشی آن‌ها مبتنی بر اطلاعات ارائه شده رسمی و اسناد فنی بود، به خوبی در ایران رصد، تایید و سفارش داده شده است و از حداکثر ظرفیت‌های موجود استفاده شده است.
سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: در همین راستا بیش از ۴۲ میلیون دُز سفارش واکسن وارداتی داشتیم که بیش از ۲۱ میلیون دز آن به صورت قطعی خریداری شده و روند تحویل تدریجی آن‌ها از بهمن ماه ۹۹ شروع شده است.
وی ادامه داد: از این جمع، واکسن اسپوتنیک روسیه به رغم محدودیت و کندی تولید در روسیه، نیاز داخلی روسیه و همچنین با توجه به اینکه بیش از ۵۲ کشور مصرف کننده این واکسن هستند، به نظر می‌رسد با اختلاف کمی از برنامه زمان بندی در حال تحویل است و تا امروز ۵۲۰ هزار دز از این واکسن تحویل ایران شده است.
جهانپور در توضیح علت عدم ادامه تحویل واکسن هندی باوجود سفارش خرید ایران نیز گفت: در مورد واکسن کوواکسین هند نیز متاسفانه برخی مشکلات حاشیه‌ای و ورود دادستانی در کشور هندوستان، برای واکسن‌ها و خریداران آن‌ها از جمله ایران مشکلاتی را ایجاد کرد. از این رو حتی از ۵۰۰هزار دز واکسن مرحله اول که به صورت قطعی خریداری شده، فقط ۱۲۵ هزار دز تحویل شد که امیدواریم با پیگیری دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه، مشکلات تحویل واکسن‌ها از هندوستان حداقل در مورد واکسن‌هایی که به صورت قطعی خریداری شده، رفع شود.
سخنگوی سازمان غذا و دارو عمده خرید قطعی ایران را از سبد کوواکس دانست و گفت: از مجموعه واکسن‌های کوواکس، ۱۶میلیون و ۸۰۰ هزار دز از سوی ایران خریداری شده که اولین محموله آن شامل ۷۰۰هزار و ۸۰۰ دز واکسن آسترازنکا/آکسفورد تولید کره جنوبی با تاخیر دو سه هفته ای، دو شب گذشته تحویل ایران شد. در مجموع طبق وعده کوواکس مقرر است که سه میلیون و ۶۰۰ هزار دز از مجموع ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دز واکسن خریداری شده، تا پایان ماه می‌تحویل شود.
وی در این باره افزود: تزریق واکسن‌های آسترازنکا/آکسفورد تولید شرکت کره جنوبی نیز بر اساس سند ملی واکسیناسیون کشور و طبق اولویت از پیش تعیین شده و بر اساس آخرین یافته‌های تزریق عمومی و گایدلاین‌های سازمان جهانی بهداشت در گروه‌های اولویت دار بر اساس پروتکل تنظیمی در کشور آغاز می‌شود.
به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، در مجموع تا امروز ۸۹۵ هزار دز واکسن کووید۱۹ در سراسر کشور توزیع شده و به زودی نیز با نهایی شدن پروتکل کشوری تزریق آسترازنکا/آکسفورد، این ۷۰۰هزار دز نیز برای تزریق در شبکه بهداشتی توزیع خواهد شد.
جهانپور در تشریح برنامه ایران برای تولید واکسن کرونا نیز گفت: برنامه ایران از قبل هوشمندانه و تیزبینانه و واقعبینانه بود و ایران از ماه‌ها پیش موضوع مشکلات و معضلات ناشی از عدم تناسب عرضه و تقاضا و حتی احتمال بروز نوعی آپارتاید واکسن را در کمیته ملی واکسن رصد و پیش بینی کرده بود. بر همین اساس نیز موضوع تمرکز بر تولید داخل به درستی و با جدیت در دستور کار قرار گرفت.
وی ادامه داد: از آنجاکه ما جزو کشور‌هایی هستیم که با توجه به جمعیت، حجم زیادی از واکسن را باید استفاده کنیم و بیش از ۱۲۰ میلیون دز واکسن نیاز است، کمیته ملی واکسن از بهار و تابستان گذشته موضوع حمایت و تمرکز بر تولید داخلی در پلتفرم‌های مختلف را در دستور کار قرار داد و آنچه که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر در دنیا اتفاق افتاد، حاکی از درستی این تصمیم ایران است. از طرف دیگر این اقدام، اقدامی ماندگار در توسعه صنعت واکسن سازی در ایران قلمداد خواهد شد و ایران را به یکی از بزرگترین واکسن ساز‌های منطقه و جهان بدل خواهد کرد.
وی در این باره افزود: تا امروز حداقل ۴ واکسن ایرانی در مرحله مطالعات بالینی هستند. واکسن پاستور در کشور کوبا فاز ۳ مطالعه بالینی خود را آغاز کرده است و در ایران نیز بزودی این فاز بصورت موازی آغاز می‌شود، واکسن کوویران برکت شرکت شفا فارمد در آستانه ورود به فاز سه بالینی است. واکسن رازی در آستانه ورود به فاز دو و واکسن فخرا در حال طی مرحله اول مطالعه بالینی است. واکسن مشترک انستیتو پاستور ایران و کوبا فاز سوم مطالعات بالینی را در کوبا آغاز کرده و در ایران نیز قبل از هفته سلامت و در هفته پایانی فروردین ماه مطالعه بالینی فاز سوم آن انجام می‌شود و البته با توجه با توافقنامه ثبت مشترک دارو و واکسن بین ایران و کوبا که بیش از یک دهه قدمت دارد، ثبت این واکسن در هر کدام از این دو کشور قابل تعمیم به طرف دیگر خواهد بود.
جهانپور تاکید کرد: بر اساس برنامه زمان بندی شده به نظر می‌رسد واکسن انستیتوپاستور و بعد از آن واکسن شفا فارمد در اواخر بهار به مرحله تولید انبوه و توزیع خواهد رسید. پس از آن نیز در تابستان واکسن رازی و سپس واکسن فخرا به مرحله تولید انبوه و توزیع وارد شوند. البته کماکان واکسن‌هایی با پلتفرم‌های مختلف در آستانه ورود به مطالعات بالینی هستند که قاعدتا پس از طی مراحل مربوطه، در پاییز یا زمستان آتی وارد مرحله تولید انبوه و توزیع خواهند شد.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت افزود: پیش بینی قبلی نیز بر آن بود که حداقل دو سوم واکسن مورد نیاز کشور از محل تولید داخل تامین شود که این اقدام مطابق جدول زمان بندی و به رغم همه مشکلات و سنگ اندازی‌های خارجی به خوبی پیش رفته است؛ بنابراین واکسن‌های ایرانی طبق وعده قبلی به تدریج از اواخر بهار به کمپین واکسیناسیون عمومی علیه کووید خواهند پیوست.
وی درباره مبحث تولید مشترک برخی واکسن‌ها و از جمله اسپتونیک وی نیز گفت: همزمان با اقدام برای تولید داخلی واکسن کرونا، در زمینه تولید مشترک برخی واکسن‌ها نیز برنامه ریزی شده بود. در مورد تولید مشترک واکسن اسپوتنیک، زیرساخت آن موجود و خط تولید آماده و مورد تایید طرف روسی است و به زودی سل بانک آن به کشور منتقل می‌شود و بعد از دو ماه از ورود سل بانک، اولین واکسن‌های تولید مشترک نیز به گردونه واکسیناسیون خواهند پیوست.
جهانپور گفت: پیش بینی می‌کنیم که با توجه به اقدامات مفید، سازنده و بزرگی که در حوزه تولید واکسن در کشور صورت گرفته و البته خریداری واکسن و پیش بینی درستی که شده بود مبنی بر تامین واکسن ایمن و اثربخش و پرهیز از هرگونه واکسیناسیون نمایشی که در برخی کشور‌ها شاهد آن بودیم و هستیم، واکسیناسیون علیه کووید در کشور مطابق برنامه تا پایان سال ۱۴۰۰ به پایان رسد؛ البته این چشم انداز مثبت نیز وجود دارد که تا قبل از پایان سال میلادی واکسیناسیون در کشور به اتمام رسد و همچنین آمادگی حمایت از کشور‌های دیگر از طریق تولیدکنندگان ایرانی وجود دارد.
وی همچنین گفت: بنابراین به دنبال روند ماه‌های گذشته و تصمیمات اتخاذ شده و اقدامات صورت گرفته، مجموعا ریل گذاری لازم برای انجام بزرگترین کمپین واکسیناسیون عمومی با اتکا بر توان ملی در ایران انجام شده و در این زمینه از ظرفیت‌های داخلی استفاده حداکثری شده است. بر همین اساس در این حوزه دغدغه‌ای برای تغییر دولت در ماه‌های آینده نیز وجود ندارد و برنامه‌ها و اقدامات به خوبی و با سرعت و طبق برنامه پیش بینی شده در ماه‌های آتی پیش خواهد رفت.
سخنگوی سازمان غذا و دارو تاکید کرد: بر همین اساس سال ۱۴۰۰ نقطه عطفی در تاریخ سلامت، علم و فناوری و صنعت دارو و واکسن ایران زمین خواهد بود.
جهانپور همچنین در پاسخ به ادعای واکسیناسیون VIP و واکسیناسیون مسوولان گفت: چیزی به عنوان واکسیناسیون مسوولان و VIP در ایران نداریم و اعتقادی هم به آن نداریم. طبق سند ملی واکسیناسیون در ایران، اولویت بندی‌ها مشخص است و واکسیناسیون از افراد آسیب پذیر آغاز شده و به ترتیب پیش خواهد رفت. در مجموع برنامه زمان بندی آن است که در بهار از فاز یک و دو اولویت‌های سند ملی واکسیناسیون عبور کنیم و بعد از آن وارد فاز واکسیناسیون عمومی و سایر گروه‌ها شویم.
وی تاکید کرد: تا امروز هیچ کدام از مسوولان ارشد و سایر مسوولان چه در حوزه سلامت و چه در سایر حوزه‌ها در اولویت‌های تزریق واکسن قرار نگرفتند. از حوزه سلامت تا کنون کارکنان خط مقدم جبهه درمان و همچنین افرادی که در دفع پسماند‌های عفونی دخیل بودند مورد واکسیناسیون قرار گرفتند و قرار خواهند گرفت. حداقل در وزارت بهداشت و در کشور این قول را به مردم می‌دهیم که جدای از گروه بندی‌های صورت گرفته بر اساس بیماری‌های زمینه‌ای و سنی، مسوولین کشور از جمله از مسوولان نظام سلامت و بهداشت آخرین گروهی خواهند بود که واکسن دریافت خواهند کرد و بنده کمترین هم قول می‌دهم هر زمان که تمام مردم واکسینه شدند، برای واکسیناسیون اقدام کنم.
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت همچنین در پاسخ به سوال ایسنا درباره ورود بخش خصوصی به موضوع خرید واکسن از منابع خارجی، گفت: ورود بخش خصوصی به این موضوع به دو صورت ممکن است. ابتدا اینکه بخش خصوصی در جا‌هایی که دولت به هر دلیلی امکان مذاکره نداشته است، موضوع را دنبال کند. در این زمینه حداقل در سال ۱۳۹۹ از پاییز تا پایان سال سه فراخوان عمومی صادر شده است. البته این ملاحظه وجود دارد که در این راهبرد، از ایران برای خرید یک واکسن از یک شرکت و کشور، مذاکره کننده‌های مختلفی وارد عمل نشوند.
فعلا در هیچ جای دنیا خرید و فروش واکسن کرونا را عملا فارغ از دولت‌ها و سیاستگذاری کلان دولتی انجام نمی‌دهند و قاعدتا ایران هم از این شرایط مستثنی نیست و چه بخواهیم و چه نخواهیم تعاملات واکسن در دنیا رنگ و بوی سیاسی دارد و مذاکرات اصلی درباره آن در دولت‌ها و سطوح کلان صورت می‌گیرد. اما این راهبرد در نظر گرفته شد که اگر کوچکترین فرصتی از طریق ورود بخش خصوصی وجود دارد، این اقدام مورد توجه قرار گیرد البته با لحاظ این مورد که مذاکره کننده‌های مختلف از یک کشور برای خرید یک واکسن با طرف خارجی واحد، نتایج مطلوبی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: راهبرد دیگر نیز در این زمینه آن است که بخش خصوصی بتواند با قیمت‌های ارز نیمایی واکسن خریداری و عرضه کند که در این زمینه اگرچه تا امروز اتفاقی نیفتاده، اما ملاحظات جدی در خصوص رعایت عدالت در دسترسی به واکسن و مشکلات و پیامد‌های حاشیه‌ای آن باید مد نظر قرار گیرد. بر همین اساس هم تمرکز دولت و وزارت بهداشت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های واقعی است و قرار نیست ظرفیتی که دولت خود می‌تواند استفاده کند به نوعی تحت الشعاع مذاکره کننده موازی کاری قرار گیرد و روند تامین واکسن را با اخلال مواجه کند. در مجموع در این خصوص نیز دغدغه عدالت در دسترسی به واکسن باید محل تمرکز باشد.
