چگونه محدودیت‌های جدید گوگل را دور بزنیم؟

این روز‌ها چه با وی‌پی‌ان، چه بدون وی‌پی‌ان، گوگل راه دسترسی به بعضی از سرویس‌هایش را روی ایران بسته است. یعنی با هر آی‌پی که بخواهید وارد مثلا گوگل آنالتیکس شوید، می‌گوید اجازه ورود به سایت را ندارید. روز گذشته سایت پیوست با یکی از اعضای شرکت گوگل مصاحبه کرده و او خبر داده که خبری از محرومیت جدید ایرانی‌ها نیست و مشکل را به زودی حل خواهند کرد. البته به شرطی که مردم هم امضا جمع کنند، هشتگ بزنند و اعتراضشان را از رفتار گوگل به آن‌ها برسانند.

روزنامه هفت صبح در ادامه نوشت: تقریبا همه هم توافق دارند که یک سر این تصمیم به تحریم‌های آمریکا مرتبط می‌شود. قبلا هم پیش آمده بود که سرویس‌های دیگر گوگل برای ما فیلتر باشند؛ برای مثال گوگل داکس پیش از این فیلتر شده بود، اما با فیلترشکن می‌شد فیلتر‌ها را دور زد. بااین‌حال این‌بار این راه حتی با وی‌پی‌ان هم بسته است.

خشایارِ نژاد، مدیر ایرانی توسعه محصول گوگل در مورد شناسایی کاربران ایرانی توسط گوگل و مسدود شدن بسیاری از سرویس‌ها حتی در صورت استفاده از VPN به پیوست گفته که «این اتفاق بیشتر شبیه یک اشتباه فنی است تا تغییر در سیاست‌گذاری، اما هنوز مشخص نیست چرا این اتفاقات افتاده.»

از حرف‌های او می‌توان متوجه شد که گوگل یک بلک‌لیست از آی‌پی‌های کشور‌های تحریم‌شده درست می‌کند تا سرویس‌های مالی خودش را به رویشان ببندد؛ از قضا ایران هم جزو این بلک‌لیست است، ولی سرویس‌های غیرپولی مثل جی‌میل یا گوگل کلاود جزو این سرویس‌های پولی نیستند و ایرانی‌ها حق استفاده از آن را دارند. پس چرا حتی این سرویس‌ها هم به ایرانی‌ها اجازه ورود نمی‌دهند؟ برای این سوال گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد:

یکی از گمانه‌زنی‌ها درباره علت محروم شدن ایرانی‌ها از گوگل به امکانات جدید یوتیوب مربوط می‌شود. چندوقت پیش یوتیوب تصمیم گرفت برای افرادی که امکان استفاده از تبلیغات یوتیوب را ندارند، آگهی نمایش ندهد. اینطور بود که روش‌های خودش را برای شناسایی محل زندگی کاربران بهبود داد تا تبلیغات هوشمند شوند.

وقتی این سرویس‌ها با این هدف بهبود پیدا کردند، راه ورود ایرانی‌ها را هم به سرویس‌های خودش پیدا کرد و همه دسترسی‌ها از ایرانی‌ها را گرفت. از قضا در روز‌های گذشته برخی از کاربران ایرانی یوتیوب خبر داده‌اند که درآمدشان از کانال یوتیوب کاهش یافته است. به همین دلیل این تغییرات جدید، راه را برای همه سرویس‌های گوگل روی ایرانیان بسته است. بااین‌حال اینطور که مدیر توسعه گوگل به پیوست خبر داده، این محرومیت همیشگی نیست. درواقع تحریم جدیدی برای ایرانی‌ها در گوگل وضع نشده و با چند هشتگ و نامه مشکل از نظر او حل می‌شود.

یکی دیگر از گمانه‌زنی‌ها باز به یوتیوب و این تغییرات جدید مربوط می‌شود. برخی از کارشناسان می‌گویند که ایرانی‌ها از قبل هم به دلیل تحریم، امکان استفاده از خدمات پولی گوگل را نداشتند و به همین خاطر گوگل دسترسی ما را محدود کرده، چون برای آن سودآوری ندارد. به‌خصوص اگر قرار باشد هر تبلیغ فقط جا‌هایی نمایش داده شود که امکان استفاده از آن محصول وجود داشته باشد، عملا ایرانی‌ها امکان استفاده از هیچ‌کدام از محصولات تبلیغی یوتیوب را ندارند.

پس دیگر کاربران ایرانی برای این وبسایت ارزش مادی نخواهند داشت.

البته خشایار نژاد، این مدیر توسعه گوگل می‌گوید این شرکت برای درآمدزایی، دسترسی‌ها به سرویس‌های خود را نبسته است. به گفته او، اصلا ۸۰ درصد از کاربران درآمد خاصی از گوگل ندارند و به‌خاطر درآمد گوگل دسترسی ایرانی‌ها قرار نیست روی یوتیوب بسته شود.

گوگل از کجا فهمید؟

حالا گوگل با وی‌پی‌ان از کجا می‌فهمد که ما ساکن کدام کشور هستیم؟ اختیار دارید؛ گوگل را دست‌کم گرفته‌اید؟ حالا بر فرض هم که ما آی‌پی‌هایمان را با وی‌پی‌ان تغییر دهیم، گوگل از مسیریابی گوگل‌مپ، شماره‌ای که به ایمیلمان داده‌ایم، زمان گوشی و لپ‌تاپ و روش‌های دیگر تشخیص می‌دهد شما کجا ساکن شده‌اید. به غیر از آن برخی هم اعتقاد دارند از وقتی سرویس نویگیشن نقشه و مسیریاب گوگل راه افتاد، دستمان برای آن رو شد و دیگر نمی‌توانیم از خدمات فیلترشده آن استفاده کنیم.

کدام سرویس گوگل محدود شده؟

این محدودیت دسترسی بیشتر از همه دامن برنامه‌نویس‌ها و مدیران تولید محتوا را گرفت. مثلا developer services یا google analytics، kaggle، ۲ FA، firebase remote config، firebase Auth، اسپاتیفای و لست اف‌ام جزو این سرویس‌هایی بودند که قبلا حداقل با وی‌پی‌ان کار می‌کردند.

در کنار اینها، یوتیوب و یوتیوب بچه‌ها هم بر اساس اعلام کاربران محدود شده است و ایرانی‌ها را راه نمی‌دهد. خیلی از این سرویس‌ها مثل لست اف‌ام یا اسپاتیفای روی زیرساخت ابری گوگل قرار دارند و به همین دلیل فعالیتش در این چند روز دچار مشکل شده است. حالا چرا این مسئله گوگل برای ما مهم شده؟ به این خاطر که خیلی از خدماتی که گوگل ارائه می‌دهد، معادل بومی در کشور ندارد یا اینکه معادل‌های داخلی آن پاسخگوی نیاز‌های کاربران نیستند.

علاوه‌برآن این اتفاق خیلی از برنامه‌نویسان را به یاد ماجرای گیت‌هاب انداخته است. سال ۱۳۹۸ یکباره به‌خاطر تحریم‌ها دسترسی ایرانی‌ها به گیت‌هاب غیرممکن شد. این وبسایت بدون اینکه هشداری بدهد، راه ورود ایرانی‌ها را بست. یادآوری آن روز‌های تلخ باعث شده که با محدودیت جدید گوگل، برنامه‌نویسان به روش‌های مختلف در این چند روز مشغول بک‌آپ گرفتن از اطلاعات خودشان باشند تا بلایی که با گیت‌هاب سرشان آمد، این‌بار در گوگل تکرار نشود.