فراروـ یکی از پرخاصی‍ت‌ترین و خوشمزه‌ترین میوه‌های کمتر شناخته شده در بین ایرانیان ازگیل ژاپنی یا لوکوآت است. با اینکه لوکوآت در اکثر شهرهای ایران قابلیت کاشت و میوه‌دهی را دارد، کمتر کسی با این درخت شگفت‌انگیز آشناست. تاکنون ازگیل ژاپنی در استان‌های شمالی کشور مانند گیلان و مازندران و مناطق دیگر از جمله تهران، کرج، اصفهان، یاسوج، خوزستان و شیراز کاشته شده و به مرحله میوه‌دهی رسیده است.
با توجه به اینکه فصل بهار زمان رسیدن و برداشت ازگیل ژاپنی است، لازم دانستیم تا به فواید میوه و روش کاشت این درخت بپردازیم. ازگیل ژاپنی یا لوکوآت (Loquat) با نام علمی Eriobotrya japonica از خانواده Rosaceae یک درختچه یا درخت همیشه سبز و میوه‌دار است که در خاور دور به دلیل استفاده خوراکی از میوه و برگ آن به عنوان چای کشت می‌شود.
این درخت امروز علاوه بر جنبه‌های تجاری به عنوان درخت زینتی در اکثر مناطق معتدل یا نیمه گرمسیر دنیا شناخته شده است. طبق تحقیقات محققان زیست‌بوم اصلی لوکوآت مناطق معتدل جنوبی کشور چین معرفی شده است. با این حال حدود ۱۰۰۰ سال است که این درخت در کشور ژاپن پرورش داده می‌شود. ازجمله نام‌های دیگر درخت لوکوآت می‌توان به ازگیل ژاپنی، آلوچینی، آلو ژاپنی و خوشه انگور پشمی اشاره کرد. در ایران و شمال کشور درخت لوکوآت به کونوس، کندس یا انبه محلی و در مناطق دیگر به ازگیل معروف است.
مشخصات ظاهری درخت ازگیل ژاپنی
درخت ازگیل ژاپنی دارای تاجی گرد و شاخه‌های جانبی حول تنه اصلی است که تا ارتفاع ۱۰ متر رشد می‌کند. به دلیل نازک بودن تنه اصلی درخت و شکننده بودن شاخه‌ها ارتفاع و رشد درخت بیش از ۷ متر خطر شکستگی شاخه‌ها را در پی خواهد داشت. برگ‌های درخت لوکوآت پهن و بیضی شکل، کشیده، رگه‌دار، حاشیه دندانه‌ای و پرز‌دار است. پرز‌ها سطح برگ و میوه‌ها را پوشانده است. گل‌های درخت ازگیل ژاپنی معمولاً از اواخر پاییز تا اواسط زمستان روی درخت ظاهر می‌شوند. بوی گل‌های این درخت مانند بوی روغن بادام تلخ است که زنبور‌های عسل را به خود جذب می‌کند. میوه‌های تشکیل شده از اسفند ماه تا اواسط بهار سبز رنگ و ترش‌مزه هستند.
بسته به نوع اقلیم میوه‌های لوکوآت از فروردین تا خرداد به رنگ نارنجی یا زرد تبدیل می‌شوند و قابل مصرف هستند. درون تمام میوه‌های درخت ازگیل ژاپنی ۱ تا ۵ هسته قهوه‌ای رنگ وجود دارد که تنها راه تکثیر این درخت هستند. در ایران چندین نمونه لوکوآت پرورش داده می‌شود. برخی از گونه‌ها میوه‌هایی گرد و جدا از هم دارند و گونه‌ای دیگر به صورت خوشه‌ای میوه می‌دهد. لوکوآت گلابی شکل خوشه‌ای بسیار خوش طعم، کم هسته و زود‌رس است. طعم میوه لوکوآت بی‌نظیر است. ترکیب طعم هلو، زردآلو، پرتغال و انبه در میوه ازگیل ژاپنی احساس می‌شود.
تاریخچه
به نظر می‌رسد که تاجران درخت لوکوآت را از کشور‌های آسیای جنوب شرقی به اکثر نقاط دنیا منتقل کرده‌اند. چراکه امروز این درخت در کشور‌های گرجستان، ارمنستان، اسپانیا، افغانستان، پاکستان، استرالیا، ایران، شیلی، هند، عراق، مکزیک، ایالات متحده آمریکا، نیوزیلند و بسیاری از مناطق دیگر دنیا کشت و پرورش داده می‌شود. تاکنون چین و سپس اسپانیا بزرگ‌ترین تولید کننده لوکوآت در دنیا هستند.
کاربرد
جالب است بدانید که ژاپنی‌ها از برگ‌های درخت لوکوآت برای تهیه یک چای یا دمنوش بسیار خوش‌رنگ و خوش‌طعم استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان داده که برگ‌های لوکوآت حاوی ترکیبی به نام تری‌ترپونوئید است که به دلیل خاصیت‌های آنتی‌هیستامین از جهت ضد التهابی و ضد پیری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ازجمله خواص چای برگ لوکوآت می‌توان به تسکین دهنده دردها، مقابله با آکنه‌های پوست، مقابله با دیابت، انواع بیماری‌های کبد و حتی سرطان اشاره کرد. از چوب درخت لوکوآت برای تزئینات و ساخت رومیزی چوبی یا انواع وسایل آشپزخانه ازجمله قاشق و چنگال چوبی استفاده می‌شود. میوه ازگیل ژاپنی یا لوکوآت به شکل ژله، مربا، آب‌میوه استفاده می‌شود و یا برای ترکیب در سالاد و حتی میوه نارس آن برای تهیه ترشی کابرد دارد.
خواص میوه ازگیل ژاپنی یا لوکوآت
میوه لوکوآت یا ازگیل ژاپنی پس از برداشت از درخت به‌سرعت سیاه می‌شود و طعم خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل قابلیت نگهداری و انبار کردن را ندارد. بهترین روش مصرف میوه تازه‌خوری آن است. البته می‌توان از میوه‌های چیده شده آب‌میوه، ژله یا شربت نیز تهیه کرد. میوه‌های تازه لوکوآت سرشار از سدیم، ویتامین A، ویتامین B_۶، فیبر غذایی، پتاسیم و منگنز است. در دسته دوم ویتامین‌های تیامین، نیاسین، ریپوفلاوین، ویتامین C، کلسیم، فسفر و آهن ترکیبات مفید موجود در این میوه هستند. مانند اکثر گیاهان یا میوه‌های دیگر بذر‌ها و برگ‌های جوان درخت سمی است.
لوکوآت فشار خون را کاهش می‌دهد
مقادیر فراوان پتاسیم موجود در میوه ازگیل ژاپنی به اتساع رگ‌های خونی در سیستم قلبی عروقی کمک می‌کند. با مصرف فرآورده‌های میوه لوکوآت می‌توانید فشار و استرسی را که به رگ‌های خونی و عروق وارد می‌شود، کاهش دهید. پتاسیم فراوان لوکوآت همچنین برای کاهش فشار خون بسیار موثر است. خطرات ناشی از فشار خون بالا بسیار جدی است. سکته مغذی، حمله قلبی، از دست دادن بینایی و نارسایی‌های قلبی ازجمله این خطرات است. برخی بر این باورند که پتاسیم موجود در لوکوآت غذای مغز است. به دلیل حرکت منظم جریان خون در مویرگ‌های مغز باعث افزایش شناخت و حافظه می‌شود.
لوکوآت می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد
لوکوآت در مواردی از مهم‌ترین دارو‌های سنتی است که تصور می‌شود خواص ضد سرطان دارد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که ترکیبات موجود در میوه لوکوآت می‌توانند تکثیر یا متاستاز سلول‌های سرطانی را متوقف کنند. براساس یک آزمایش در ژاپن مشخص شد که برگ‌های لوکوآت دارای پلی‌فنول هستند. این ماده برای از بین بردن تومور‌ها بسیار موثر عمل می‌کند. اگرچه این موارد امیدوار کننده هستند، باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.
خلط‌آور و ضدسرفه: لوکوآت خلط‌آور است. با مصرف میوه لوکوآت به تخلیه مخاط و باز شدن مجرای تنفسی کمک می‌کنید. در برخی از شربت‌های ضد سرفه از عصاره میوه لوکوآت استفاده می‌کنند. بیرون آمدن مخاط از بدن بسیار مهم است؛ چراکه تجمع مخاط در مجاری تنفسی به رشد و تکثیر باکتری‌ها در آن محل کمک می‌کند.
تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
همه می‌دانند که مصرف ویتامین C راهی مفید برای محافظت از بدن در برابر ویروس‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزاست. مصرف مکمل‌های معمول ویتامین C و انواع میوه‌ها می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند. ویتامین C طبیعی موجود در میوه لوکوآت به تولید گلبول‌های سفید خون کمک می‌کند که راهی برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا در بدن ماست. ویتامین C همچنین برای تولید کلاژن بسیار مفید است. کلاژن به ترمیم بافت‌های فرسوده یا از بین رفته بدن کمک می‌کند.
لوکوآت مفید برای گوارش و هضم غذا
لوکوآت یک جایگزین عالی با انواع دارو‌های شیمیایی برای هضم غذاست. پکتین یکی از فیبر‌های قدرتمند غذایی موجود در میوه ازگیل ژاپنی است که برای گوارش بسیار مفید است. در کل فیبر‌های غذایی به دفع راحت و رفع یبوست کمک می‌کنند. فیبر موجود در میوه لوکوآت باعث می‌شود که مدت زمان بیشتری احساس سیری کنیم و به خوردن غذا کمتر نیاز داشته باشیم؛ درنتیجه استفاده از میوه تازه ازگیل قبل از شام یا ناهار موجب کاهش اشتها و کم‌خوری خواهد شد.
رفع سنگ کلیه
درمان و رفع بیماری‌ها و مشکلات کلیوی از اصلی‌ترین فواید و کاربرد ازگیل است. این فایده به این دلیل است که در ازگیل آب مولکولی فراوانی یافت می‌شود و می‌تواند سم‌زدایی بدن را انجام بدهد. در صورتی که ازگیل به طور مرتب مصرف شود، سنگ‌های کلیوی از بین می‌رود و دفع ادرار به‌راحتی انجام می‌گیرد. همچنین می‌توانید علاوه‌بر مصرف میوه ازگیل برگ ازگیل را هم بجوشانید و از جوشانده برگ آن برای رفع سنگ‌های کلیوی استفاده کنید.
کلسترول را در سطح سالم نگه می‌دارد
بدن ما دارای دو نوع کلسترول خوب و بد است. LDL همان کلسترول بد است که افزایش آن می‌تواند شما را در معرض خطراتی ازجمله سکته مغزی و بیماری‌های قلبی قرار بدهد. براساس تحقیقات ابتدایی میوه یا برگ درخت لوکوآت یا ازگیل ژاپنی باعث کاهش LDL یا تنظیم هر دو نوع کلسترول می‌شود. گرچه تحقیقات بیشتری نیاز است، خوردن یا نوشیدن میوه و دمنوش لوکوآت مضر نیست.
لوکوآت برای سلامت استخوان‌ها مفید است
داشتن استخوان‌های سالم یکی از مهم‌ترین مسائلی است که دوران سالخوردگی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. پایه و اساس استخوان سالم را دوران اولیه زندگی‌مان تشکیل می‌دهد؛ ولی این به این مفهوم نیست که سلامت آن در ادامه سال‌های زندگی کاملاً از عهده ما خارج باشد. عادت‌های غذایی، رژیم و تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت استخوان‌ها در سال‌های آینده هر فرد خواهد داشت. ۹۹ درصد از تمام کلسیم بدن را استخوان‌ها و دندان‌ها تشکیل می‌دهند. زمانی که وزن تمام استخوان‌های بدن را در نظر بگیرید، متوجه میزان کلسیمی که در بدن داریم، خواهید شد. به همین دلیل است که تغییر در میزان دریافت کلسیم در ساختار استخوان نتایج فاجعه‌باری خواهد داشت. میوه لوکوآت علاوه‌بر کلسیم فراوان دارای مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت استخوان‌هاست.
ازگیل ژاپنی برای سلامتی چشم‌ها
میوه لوکوآت سرشار از ویتامین A است. ویتامین A همچون سدی محافظ در برابر آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه) است. جالب است بدانید که ویتامین A برای درمان خشکی چشم حرف اول را می‌زند. مقادیر کم ویتامین A در بدن باعث خشک شدن قرنیه چشم و کدر شدن بینایی خواهد شد. علاوه‌بر این ویتامین A میوه لوکوآت به درمان نوعی التهاب به نام التهاب ملتحمه (Conjunctivitis) یا قرمزی چشم کمک می‌کند.
ضد التهاب قوی با ازگیل ژاپنی
تحقیقات نشان داده است که ازگیل ژاپنی به دلیل داشتن مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان، انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی، خواص ضد التهاب قوی دارد و موجب کاهش سطح پروتئین‌های التهابی و افزایش سطح پروتئین‌های ضد‌التهابی می‌شود.
عوارض مصرف ازگیل ژاپنی یا لوکوآت
دانه‌های میوه ازگیل ژاپنی حاوی مقادیر قابل توجهی مواد سمی است. مصرف هسته لوکوآت می‌تواند موجب مسمومیت شود. برگ‌های جوان درخت لوکوآت ممکن است سمی باشد، درنتیجه برای تهیه چای مناسب نیستند. برای این منظور از برگ‌های کهنه استفاده کنید. مصرف بیش از حد میوه لوکوآت ممکن است موجب دل درد، یبوست یا اسهال شود. افرادی که دچار طبع سرد هستند، ازگیل را با دارچین یا عسل میل کنند.
طبع ازگیل ژاپنی
برخی می‌گویند طبع ازگیل ژاپنی سرد و خشک است و برخی اعتقاد دارند طبع این میوه سرد تا معتدل است.
روش کاشت ازگیل ژاپنی از طریق بذر در منزل
کاشت ازگیل ژاپنی در بیشتر مناطق ایران امکان‌پذیر است. کاشت این درخت در اکثر شهرهای ایران از شمال تا جنوب کشور (گیلان، کرج، تهران تا شیراز و بندرعباس) و از شرق تا غرب (مشهد تا ایلام) مشاهده شده است. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، اقلیم اصلی این درخت است. ازگیل ژاپنی بومی مناطق پر بارش و معتدل است؛ درنتیجه به آب فراوان و خاک سبک و حاصل‌خیز احتیاج دارد. در صورتی‌که لایه نازکی از سطح خاک در ظهر تابستان خشک شود، نهال ازگیل از بین خواهد رفت. خاک غنی و حاصل‌خیز، آب فراوان و کود مناسب سه فاکتور اصلی برای رشد سریع و باردهی مفید درخت لوکوآت یا ازگیل ژاپنی است.
برای تکثیر و کاشت ازگیل ژاپنی تنها به بذر این درخت احتیاج دارید. بذر درخت لوکوآت را می‌توانید از طریق خرید میوه تازه از بازار یا فروشگاه‌های اینترنتی بذر تهیه کنید. معمولاً از اواخر فروردین تا اوایل خرداد میوه‌های تازه ازگیل را برای فروش به بازار می‌آورند. بذر لوکوآت در تمامی فصول سال از فروشگاه‌های فروش بذر قابل تهیه است. در هر زمانی که می‌توانید بذر‌ها را در گلدان یا محیط باغچه بکارید؛ اما اوایل تا اواسط بهار، اوایل پاییز و اواخر زمستان برای کاشت بذر این درخت مناسب‌تر است. پس از تهیه بذر آن‌ها را شسته و در آب ولرم به مدت ۲۴ ساعت قرار دهید.
بذر‌ها را در بستر مناسب کشت (گلدان یا باغچه) و با ترکیبی از خاک برگ، ماسه دانه‌ریز رودخانه یا خاک باغچه و در عمق ۱ تا ۲ سانتی‌متری بکارید. سطح خاک را کاملاً مرطوب کنید. برای حفظ رطوبت بستر کشت را با نایلون شفاف بپوشانید. بهتر است برای تهویه هوا چند حفره کوچک روی نایلون ایجاد کنید. در آخر بستر کشت را در محیطی گرم با نور نیم سایه قرار بدهید و خاک را تا زمان جوانه‌زنی بذر‌ها مرطوب نگه دارید. بذر‌ها پس از ۲ تا ۳ هفته جوانه خواهند زد. با رشد نهال کوچک ازگیل ژاپنی و پس از یک سال می‌توانید آن را به محیط باغچه منتقل کنید.
