پایتخت گمشده هخامنشیان سر از خاک برآورد

پس از اتمام کرونا، از تل آجری، دروازه پایتخت گمشده هخامنشیان، بازدید کنید؛ جایی که دروازه پایتخت گمشده هخامنشیان است؛ جایی که خاک آرام آرام از روی راز‌های سر به مهر تمدن هخامنشی، کنار می‌رود.

سالن اجتماعات مجموعه جهانی تخت جمشید، شامگاه پنجشنبه ۲۸ اسفند، شاهد یکی از مهمترین اعلان‌های حوزه باستان‌شناسی در قرن اخیر بود. افتتاح سایت-موزه‌ای موسوم به تل آجری، که به گفته حمید فدایی، سرپرست مجموعه تخت جمشید، مهمترین سند وجود شهر باستانی پارسه است. شهری که فدایی آن را گمشده می‌خواند و برای آن عنوان پایتخت اصلی هخامنشیان را به کار می‌برد.

تل آجری، در حقیقت بازمانده دروازه شهر پارسه است؛ و تخت جمشید، تخت‌گاه شاهان هخامنشی بوده که در این شهر نیمه فراموش شده و افسانه‌گونه قرار داشته و امروز دیگر آن شهر وجود ندارد! همچنان که به همراه دکتر فدایی به سمت دروازه ملل قدم می‌زنیم، او برایم توضیح می‌دهد که نام اصلی این ویرانه‌های باشکوه نه تخت جمشید است و نه پرسپولیس. این بارگاه شاهنشاهی هیچگاه نامی مخصوص خود نداشته است! اجداد ما در کتیبه‌ها فقط از پارسه نام برده‌اند که شهری بوده واقع در این دشت. کوشک شاهی در پیشانی شهر قرار داشته و خانه‌ها در اطراف پراکنده بوده‌اند. آن کوهی هم که مشرف به دشت پارسه است و در ماورای تخت جمشید مشاهده می‌کنید، کوه مهر نام دارد که از نظر آیینی برای زرتشتیان عصر هخامنشی اهمیت ویژه‌ای داشته است.

دکتر فدایی در سخنرانی خود عنوان کرد که محدوده حریم سایت تخت‌جمشید، ۸۰ هزار هکتار از اراضی اطراف را شامل می‌شود. محدوده‌ای که تقریب باستان‌شناسان از شهر گمشده پارسه است و متاسفانه طی چند دهه اخیر، کشاورزی و راه‌سازی مانع انجام پژوهش‌های باستان شناختی در این عرصه شده‌اند. حتی در سال‌های گذشته بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی ایراد می‌گرفتند که چرا اینقدر حریم تخت جمشید بزرگ است و ممنوعیت ساخت‌وساز در اطراف آن، شعاعی به این بزرگی را شامل می‌شود. ولی امروز که دروازه ورودی پارسه کشف شده، سند محکمی در دست داریم که بر اهمیت تاریخی این محوطه بزرگ، و ضرورت کاوش در آن تاکید می‌کند.

وی ادامه داد: امیدواریم راه‌اندازی سایت-موزه تل آجری در تقویت اقتصاد گردشگری استان موثر باشد. هر سال صد‌ها پروژه باستان‌شناسی انجام می‌شود، ولی به جرئت می‌توانم بگویم که شاید تنها یک درصد آن‌ها به نتیجه‌ای ختم خواهند شد که قادر به جذب گردشگر باشد.

شهر‌های گمشده همیشه موضوعی جذاب و مهم در باستان‌شناسی بوده‌اند و کاوش برای کشف آن‌ها، همواره همکاری‌های بین‌المللی را ترغیب کرده است. کاوش تل آجری نیز طی یک دهه گذشته با همکاری باستان شناسان ایتالیایی دانشگاه بولونیا انجام شد. به گفته حمید فدایی، به دلیل روابط حسنه ایران و ایتالیا، تحریم‌ها مانعی بر سر راه این کاوش مشترک ایجاد نکردند.