کاترین اشتون، مسوول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا و چاک هیگل، وزیر دفاع اسبق آمریکا در یادداشتی مشترک در نشریه هیل، تاکید کردند که «تنها گزینه عملی که باید فوری انجام گیرد، بازگشت کامل آمریکا به برجام و تعهد هر دو طرف به پایبندی کامل به مفاد این توافق است.»
در این یادداشت به بایدن توصیه شده است: «ایالات‌متحده برای تحقق این امر باید تمام تحریم‌های جدید و بازاعمال‌شده را لغو کند و از گرفتاری‌های روانی و حقوقی پیش‌آمده برای شرکت‌ها و بانک‌ها گره‌گشایی کند.»
گزینه پیشنهادی وزارت خزانه‌داری آمریکا در دولت بایدن در پرسش و پاسخ سنای این کشور در روند تایید صلاحیتش، با بیان مواضع دولت جو بایدن درباره توافق هسته‌ای و تحریم‌های ایران گفت: ایران تنها در صورتی از لغو تحریم‌ها تحت برجام بهره‌مند خواهد شد که به محدودیت‌های هسته‌ای‌اش پایبند باشد. همزمان سخنگوی جدید کاخ‌سفید نیز گفته بایدن با شرکای خارجی درباره برجام رایزنی می‌کند. این درحالی است که مسوول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر دفاع پیشین آمریکا در یادداشتی مشترک نحوه احیای دوباره توافق هسته‌ای با ایران را تشریح کردند.
جو بایدن رئیس‌جمهور جدید آمریکا در دوران کارزار انتخاباتی از بازگشت به برجام خبر داده بود. در همین ارتباط جنت یلن، گزینه پیشنهادی وزارت خزانه‌داری آمریکا در دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید این کشور درباره سیاست‌های دولت بایدن درباره توافق هسته‌ای (برجام) گفت: دولت بایدن-هریس (معاون رئیس‌جمهور آمریکا) متعهد به اطمینان یافتن از این است که ایران اقدامات مناسبی در راستای ازسرگیری پایبندی‌اش انجام دهد. ایران تنها در صورتی از لغو تحریم‌ها تحت برجام بهره‌مند خواهد شد که به محدودیت‌های هسته‌ای‌اش پایبند باشد.
به گزارش «ایسنا» یلن با ذکر ادعا‌هایی علیه ایران گفت: علاوه بر این، اگر تاییدصلاحیت شوم، اطمینان خواهم داد که وزارت خزانه‌داری کار مهم خود را در مبارزه با «حمایت ایران از تروریسم و ضایع کردن حقوق‌بشر» ادامه می‌دهد. او درباره تحریم‌ها در دولت بایدن گفت: دولت بایدن-هریس به حفظ تحریم‌ها و اعمال تحریم‌ها بر نهاد‌های ایرانی که مرتکب تضییع حقوق‌بشر می‌شوند و ارزیابی ابزار‌ها برای مبارزه با دولت‌های حامی تروریسم ادامه خواهد داد. به‌ویژه آن که، رئیس‌جمهور بایدن متعهد به همکاری با متحدان و شرکایمان برای مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در منطقه از جمله حمایتش از نیرو‌های نیابتی است.
وزیر خزانه‌داری دولت بایدن در پاسخ به این سوال که آیا با توصیف شبکه اجرایی جرائم مالی وزارت خزانه‌داری در دولت‌های باراک اوباما و دونالد ترامپ روسای جمهور پیشین آمریکا مبنی بر اینکه ایران از موارد مطرح در قلمرو قضایی ایجاد‌کننده نگرانی‌های مرتبط با پولشویی است، موافقید گفت: بله، من بر این عقیده‌ام که ایران از موضوعات قضایی اصلی موجد نگرانی‌های پولشویی است.
او در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا تا زمانی که ایران «به تامین مالی تروریسم ادامه می‌دهد و نظام مالی‌اش را پاکسازی نمی‌کند» قانون ۳۱۱ اقدامات ویژه وزارت خزانه‌داری درباره ایران را به‌کار خواهد گرفت، اظهار کرد: من باور دارم که باید محدودیت‌های سختی را بر ایران با هدف پایان حمایت مخربش از تروریسم به‌کار ببندیم تا زمانی که این کار متوقف شود. همچنین بر این عقیده‌ام که ما باید تمامی تدابیر اینچنینی را که قرار است در بازبینی سیاسی دولت بایدن-هریس در زمینه موضع کلی آمریکا در قبال ایران در نظر گرفته شود، به دقت بررسی کنیم.
براساس این گزارش، اظهارات یلن درباره شرط دولت بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای در پی آن مطرح می‌شود که بایدن در وعده‌های انتخاباتی‌اش اعلام کرده بود در صورت «بازگشت ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای» به این توافق بازمی‌گردد. دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ با ادعای ناقص بودن برجام از آن خارج شد و تحریم‌های متعددی علیه ایران اعمال کرد. ایران در پی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و تعلل کشور‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در راستای پیدا کردن راهکاری کاربردی برای کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا و عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران، سال گذشته اعلام کرد که در پنج‌گام تعیین شده و طبق راهکار‌های مقرر در توافق هسته‌ای، تعهدات داوطلبانه‌اش در توافق را کاهش می‌دهد. مقامات ایران تاکید کرده‌اند تمام این اقدامات در صورت عملی شدن تعهدات دیگر طرف‌های برجام، بازگشت‌پذیر است.
بایدن با شرکا درباره برجام رایزنی می‌کند
همزمان با اظهارات گزینه پیشنهادی سمت وزارت خزانه‌داری آمریکا در دولت جو بایدن، سخنگوی جدید کاخ‌سفید نیز گفت که رئیس‌جمهور جدید آمریکا در اولین تماس‌های تلفنی‌اش با شرکا و متحدان نزدیک واشنگتن درباره برجام رایزنی خواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری نشنال‌نیوز، جن ساکی، سخنگوی کاخ‌سفید ساعاتی پس از آغاز به‌کار رسمی دولت جدید آمریکا به ریاست جو بایدن گفت که رئیس‌جمهور کشورش در اولین تماس‌های تلفنی خود با سران خارجی، شامل متحدان نزدیک واشنگتن درباره بازگشت مشروط آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران رایزنی خواهد کرد.
ساکی که در اولین کنفرانس خبری خود سخن می‌گفت، در ادامه بیان کرد: ایران باید به پیروی از محدودیت‌های هسته‌ای‌اش ذیل این توافق بازگردد تا بتوان در این زمینه به پیشرفت دست پیدا کرد. وی افزود: رئیس‌جمهور بایدن به روشنی مشخص کرده که معتقد است آمریکا باید از طریق دیپلماسی به‌دنبال تقویت و تشدید محدودیت‌های هسته‌ای ایران و رسیدگی به سایر نگرانی‌ها باشد. بنابر این گزارش، سخنگوی کاخ‌سفید تصریح کرد: انتظار می‌رود که برخی از اولین رایزنی‌های تلفنی رئیس‌جمهور با همتایان خارجی و سران سایر کشور‌ها با شرکا و متحدان نزدیکمان باشد و به‌طور قطع شما پیش‌بینی می‌کنید که این (موضوع برجام)، بخشی از این گفتگو‌ها باشد.
واکنش فرانسه
در ادامه این واکنش‌ها وزیر امورخارجه فرانسه خواستار اجرای کامل تعهدات ایران در توافق هسته‌ای شد. به گزارش پایگاه خبری عرب‌نیوز، وزارت امورخارجه فرانسه در بیانیه‌ای درباره دیدار روز گذشته ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه این کشور با عبدالله بن‌زاید وزیر امورخارجه امارات متحده عربی نوشت: او (لودریان) گفت که ایران باید فورا به منظور حفظ ثبات منطقه و اجتناب از بحران‌های جدی در زمینه اشاعه تسلیحات هسته‌ای، رعایت کردن کامل تعهدات هسته‌ای خود تحت برجام (توافق هسته‌ای) را از سر بگیرد.
براساس این گزارش، اظهارات لودریان درباره بازگشت ایران به پایبندی به توافق هسته‌ای درحالی مطرح می‌شود که ایران سال گذشته با گذشت یک‌سال از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای و متحمل شدن تحریم‌های اقتصادی، همچنین تعلل کشور‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان نسبت به عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران و پیدا کردن راهکار‌هایی برای کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا، اعلام کرد که در پنج گام تعیین شده تعهدات داوطلبانه‌اش در توافق هسته‌ای را کاهش می‌دهد. مقامات ایرانی گفته‌اند که تمامی این اقدامات بازگشت‌پذیر هستند و به محض بازگشت دیگر اعضای توافق به اجرای تعهداتشان، به حالت قبل بازگردانده می‌شوند.
امیدواری مسکو
نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی نیز ابراز امیدواری کرد که با توجه به رویکرد دولت جدید آمریکا درخصوص توافق هسته‌ای، امکان پیشرفت در این زمینه و بازگشت به توافق وجود دارد. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری تاس، میخائیل اولیانوف نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در گفتگو با شبکه تلویزیونی ۲۴ روسیه اظهار کرد: رویکرد آمریکا درخصوص توافق هسته‌ای با ایران می‌تواند عملگرایانه ارزیابی شود و این، به آن معناست که امکان پیشرفت در زمینه این توافق وجود دارد.
اولیانوف در پاسخ به سوالی درباره زمان احتمالی بازگشت آمریکا به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گفت: من می‌گویم که همه ما فورا نیاز داریم که اولین نشانه‌های عادی‌سازی در ماه فوریه ظاهر شود، زیرا طبق قانونی که به تازگی توسط مجلس ایران تصویب شده است از ۲۱ فوریه تهران اجرای پروتکل الحاقی توافق‌نامه‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را لغو خواهد کرد و این به شدت امکان بررسی وضعیت امور در برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کند، مگر اینکه پیشرفتی حاصل شود.
او در ادامه با اشاره به انتخابات ریاست‌جمهوری ایران که در ماه ژوئن (خرداد ۱۴۰۰) برگزار می‌شود، افزود: بنابراین، فرصت بسیار محدود است. همچنین ولادیمیر چیژوف، نماینده دائمی روسیه در اتحادیه اروپا در مصاحبه با این شبکه تلویزیونی روس خاطرنشان کرد که از سرگیری مجدد مشارکت آمریکا در توافق هسته‌ای با ایران تحت ریاست جو بایدن (رئیس‌جمهور جدید آمریکا) نباید با هیچ پیش‌شرطی همراه باشد. وی افزود: آنتونی بلینکن (گزینه جو بایدن برای وزارت امورخارجه آمریکا) در جلسه سنا گفت که ابتدا ایران باید به اجرای کامل تعهداتش بازگردد و سپس واشنگتن روند بازگشت را آغاز خواهد کرد، اما این یک گزینه نیست. هیچ‌یک از طرف‌ها نباید پیش شرط بگذارند. امیدواریم که این مساله پیش برود.
توصیه اشتون و هیگل برای بازگشت آمریکا به برجام
اظهارات مقامات جدید دولت بایدن در شرایطی است که مسوول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر دفاع پیشین آمریکا در یادداشتی مشترک نحوه احیای دوباره توافق هسته‌ای با ایران را تشریح کردند. به گزارش «ایسنا» کاترین اشتون، مسوول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا و چاک هیگل، وزیر دفاع پیشین آمریکا روز پنج‌شنبه در یادداشتی با تیتر «چگونه توافق هسته‌ای ایران را احیا کنیم» که در پایگاه خبری «هیل» منتشر شده است، آورده‌اند: تصور می‌شد که توافق هسته‌ای با ایران یکی از بزرگ‌ترین تهدید‌ها علیه امنیت جهانی را رفع کند؛ یعنی با برداشتن تحریم‌های فلج‌کننده و رهایی از انزوای جهانی تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران از دسترسی به سلاح هسته‌ای باز بماند. این توافق همچنین آغازی بر تعامل سازنده ایران با پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان و پایه و اساسی برای گفتگو و مذاکره بر سر مشکلات حیاتی امنیتی منطقه‌ای و جهانی بود.
در ادامه آمده است: خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و سیاست فشار حداکثری این هدف را تضعیف کرده‌اند و باعث شدت گرفتن برنامه هسته‌ای ایران، جسورتر کردن تندرو‌های ایرانی، افزایش تنش‌های منطقه‌ای و ایجاد رنجش‌های غیرقابل وصف برای عامه ایرانیان شد. دولت بایدن از زمان روی کار آمدن با سوالی حیاتی روبه‌رو می‌شود؛ اینکه چگونه مسیر تشدید تنش‌ها را معکوس کند و این منطقه شکننده و مهم جهانی را باثبات سازد؟ قطعا بازگشت به توافق هسته‌ای ایران نقطه آغاز ضروری خواهد بود.
این دو مقام پیشین در یادداشت خود نوشته‌اند: حسن روحانی، رئیس‌جمهور و محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران بر تمایل خود نسبت به بازگشت کامل به توافق هسته‌ای ایران تاکید داشته‌اند. بایدن نیز شفاف ساخته که می‌خواهد به‌طور کامل به توافق بازگردد. دیگر کشور‌هایی که بر سر برجام مذاکره کرده‌اند نیز به توافق پایبند مانده‌اند. با این حال هم اختلافات درونی و هم اختلافاتی میان طرفین درخصوص چگونگی پیشبرد مسائل وجود دارد. اردوگاه آمریکایی موسوم به «همین حالا بیشتر بگیرد» می‌گوید که دنیا تغییر کرده است؛ بنابراین بازگشت ساده به توافق عملی نیست. از این استدلال برمی‌آید که آمریکا باید از فشار حداکثری به‌عنوان اهرم فشاری برای به دست آوردن امتیاز‌های بیشتر از ایران بر سر موشک، رفتار منطقه‌ای و بند غروب استفاده کند. چنین استدلالی معیوب است. ایران پس از چشیدن «پیروزی» در برابر اقدامات ترامپ، حال دیگر تسلیم فشار حداکثری بیشتر نخواهد شد. مذاکره برای توافق جدید نیازمند زمان و اعتماد است که حال هر دوی آن‌ها غایب هستند. بزرگ‌ترین مساله برای فائق آمدن به این مهم در آمریکا این است که هرگونه توافق جدیدی باید به تایید کنگره برسد.
در ادامه آمده است: هرگونه الزام برای مذاکرات یا تعیین شرایط با موانع مشابهی مواجه خواهند شد؛ خصوصا در غیاب کنونی گفتگو میان ایران و ایالات‌متحده. تنها گزینه عملی که باید فوری انجام گیرد بازگشت کامل آمریکا به برجام و تعهد یک‌جانبه هر دو طرف برای پایبندی کامل در پی اجرای کامل تعهدات است.
اشتون و هیگل با اشاره به اینکه طرفین باید از تعیین پیش‌شرط خودداری کنند، افزودند: تحت این شرایط ایران و آمریکا همزمان پایبندی مجدد به تعهداتشان ذیل توافق هسته‌ای و ازسرگیری تمامی اقداماتی که از زمان خروج آمریکا تضعیف شده بود را اعلام می‌کنند. آمریکا برای این کار باید که تمامی تحریم‌های جدید و بازاعمال شده را بردارد و از گرفتاری‌های روانی و حقوقی پیش‌آمده برای شرکت‌ها و بانک‌ها گره‌گشایی کند. این از طریق اقدامات قوه مجریه امکان‌پذیر است و پروسه چالش‌برانگیز بازسازی بخش خصوصی می‌تواند با دریافت اطمینان خاطر از وزارت خزانه‌داری آمریکا آغاز شود. ایران نیز باید به محدودیت‌های کمی و کیفی توافق هسته‌ای و همچنین دیگر محدودیت‌های این پیمان بازگردد. دیگر کشور‌های دخیل نیز باید تعامل کامل را با این توافق داشته باشند و در کنار بقیه محیط حمایتی لازم برای اجرای کامل توافق را ایجاد و گام‌های متعاقب را بردارند.
حرکت واشنگتن و تهران به سمت احیای برجام
از سوی دیگر معاون پیشین وزارت امورخارجه آمریکا در پیامی توییتری اظهاراتی را راجع به احیای توافق هسته‌ای مطرح کرد. مارک فیتز پاتریک معاون پیشین وزارت امورخارجه آمریکا در صفحه توییترش با بازنشر گزارشی از پایگاه خبری المانیتور با تیتر «اول چه کسی به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد؟» نوشت: پاسخ این است که ایران و آمریکا باهم به سمت احیای برجام (توافق هسته‌ای) پیش می‌روند.
انتقادات از انتصاب نماینده ویژه بایدن در امور ایران
تعیین مقامات دولت بایدن که به نحوی در ارتباط مستقیم با پرونده هسته‌ای ایران قرار می‌گیرند، در شرایطی است که انتصاب احتمالی رابرت مالی، دستیار ویژه باراک اوباما و یکی از اعضای گروه مذاکره‌کنندگان هسته‌ای با ایران، به‌عنوان نماینده ویژه دولت جدید آمریکا در امور ایران باعث انتقاد شدید گروه‌های تندرو شده است. به گزارش «انتخاب»، الی لیک از چهره‌های تندرو در یادداشتی با عنوان «نخستین گاف سیاست خارجی بایدن ممکن است در بحث ایران باشد»، از انتصاب احتمالی رابرت مالی به شدت انتقاد کرد. سناتور تام کاتن چهره ضد ایرانی نیز درباره این انتصاب نوشت: این به شدت مشکل‌ساز است که بایدن می‌خواهد راب مالی را برای هدایت سیاست‌ها در قبال ایران، منصوب کند. وی افزود: مالی سابقه طولانی‌ای در همدردی با ایران و دشمنی با اسرائیل دارد. اگر او انتخاب شود، تهران نمی‌داند چه شانسی نصیبش شده است.
بن رودز از دستیاران اوباما در واکنش به مخالفت چهره‌های تندرو با این انتصاب نوشت: فکر می‌کند جو بایدن باید نماینده ویژه در حوزه ایران را انتخاب کند، نه تام کاتن و یک مشت حامی بن سلمان و استبداد آمریکایی. وی سپس افزود: بدانید که انتخابات‌ها پیامد‌هایی دارد. مت داس مشاور سیاست خارجی بایدن نیز نوشت: اگر می‌خواهید بدانید راب مالی چقدر عالی است، نگاه کنید منتقدانش چه کسانی هستند. پیتر باینارت روزنامه‌نگار برجسته نیز توییت کرد: بسیاری از افرادی که با برجام مخالف بودند و فکر می‌کردند فشار حداکثری استراتژی عالی است، اکنون نگرانند، چون باب مالی احتمالا بتواند برجام را نجات دهد.
رابرت مالی کیست؟
رابرت مالی، فرزند یکی از یهودیان سوریه است که در مصر به دنیا آمده است. او که به‌عنوان دستیار ویژه رئیس‌جمهور و هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه، آفریقای شمالی و منطقه خلیج‌فارس فعالیت می‌کرد، پس از خروج از کاخ‌سفید به‌عنوان رئیس و مدیرعامل «گروه بین‌المللی بحران» مستقر در واشنگتن دی‌سی فعالیت خود را پی گرفت.
رابرت مالی که از زمان ریاست‌جمهوری بیل کلینتون به کاخ‌سفید راه یافته بود، در سال ۲۰۰۸ به دلیل گزارش ملاقاتش با اعضای حماس ابتدا از ستاد انتخاباتی اوباما کنار گذاشته شد، اما در مارس ۲۰۱۴ به‌عنوان مشاور عالی او در امورخاورمیانه به خدمت گرفته شد. او در سال آخر دولت اوباما نیز مسوول و هماهنگ‌کننده سیاست‌های دولت در قبال گروه تروریستی داعش بود. نام مالی و خبر انتصاب احتمالی او درحالی دوباره بر سر زبان افتاده که اعضای تیم انتقالی بایدن تحقق بخشیدن به دیدگاه رئیس‌جمهوری منتخب را برای دیپلماسی با ایران پس از خروج ترامپ از برجام آغاز کرده‌اند.
