تا همین چندین سال پیش چیزی به نام محصولات لبنی بستهبندیشده در ایران وجود نداشت، تکلیف روستاییها که کاملا روشن بود، اما زحمت تهیه و فروش این محصولات به شهرنشینها برعهده مغازههایی بود که با اسم ماستبندی معروف شناخته میشدند، به این شکل که اهالی شهرها ظرف موردنظرشان را برمیداشتند، راهی ماستبندی میشدند و هرچقدر که میخواستند شیر و ماست و پنیر میخریدند.
روزنامه هفت صبح در ادامه نوشت: همانموقع هم تنوع پنیر در ایران کم نبود؛ از پنیر لیقوان گرفته تا پنیر سفید معمولی که الان به آن کاتج میگویند تا پنیرهای مناطق مختلف مثل سیاهمزگی و…، اما از اواسط دهه ۶۰ که شرکت صنایع شیر ایران شروع به بستهبندی پنیر کرد، کمکم پای پنیر بستهبندی به سوپرمارکتها و یخچال خانهها باز شد، تا جایی که حالا پنیرگچیهای این شرکت برای خیلی از دههشصتیها یکجور حس نوستالژی دارد. بعد از آن کمکم شرکتهای مختلف تولید محصولات لبنی راه افتادند که نهتنها انواع پنیرهای صبحانه بستهبندی تولید کردند، بلکه انواع پنیرهای مختلف غیرصبحانهای را هم به ذائقه ایرانیها معرفی کردند.
شرکت صنایع شیر ایران که بعدها برندش را با اسم «پگاه» به ایرانیها معرفی کرد، قدیمیترین تولیدکننده پنیر بستهبندی در ایران است و در تمام ۶۶ سالی که از تاسیسش میگذرد، بازار خوبی داشته، شاید برای همین هم خیلی وارد مقوله توسعه بازار در حوزه تولید پنیر نشده است. البته این به معنی تنوع پایین پنیرهای پگاه نیست، اما این برند کمتر از رقبای دیگرش به تولید پنیرهای شناختهنشده برای ذائقه ایرانیها وارد شده است و تا اینجا بیشتر در زمینه تولید پنیر صبحانه فعال بوده.
پگاه که اخیرا در زمینه تبلیغات فعالیت بیشتری نشان میدهد و مثلا در استفاده از سلبریتیها در تبلیغات تلویزیونی و مجازی از بقیه برندهای بزرگ عقب نمانده، در حوزه تولید پنیر تمرکزش را بر تولید بیشتر و یکهتازی در تیراژ تولید گذاشته تا جایی که بخش بزرگی از بخش پنیر در یخچال سوپرمارکتها به این برند تعلق دارد. نظرسنجیها نشان میدهند در بین تمام تولیدات پنیری پگاه، پنیر سفید، پنیر خامهای و پنیر زیارت بیشتر از بقیه طرفدار دارند.
برای ما ایرانیها که تا همین چندسال پیش متفاوتترین و عجیبترین پنیری که دیده بودیم پنیر پیتزا بود، تولیدات چندسال اخیر کاله ورود به سرزمینی است که کاملا برایمان تازه و شگفتانگیز محسوب میشود. این شرکت علاوهبر اینکه خیلی به تنوع محصولات و تولید پنیرهای سنتی کشورهای دیگر اهمیت میدهد، اولین شرکتی است که پنیر خامهای را به عنوان شروعکننده مزههای جدید، به بازار ایران معرفی کرد.
پنیری که مزهای بین خامه و پنیر داشت و چنان با استقبال مواجه شد که حالا تقریبا تمام تولیدکنندههای پنیر نمونههای مشابه آن را تولید میکنند. کاله حالا بیشتر از ۲۵ مدل پنیر مختلف تولید میکند؛ از پنیر پارمزان که حالا برای ایرانیها شناختهشده است گرفته تا پنیرهایی که هنوز برای اغلب ما غریبهاند؛ مثل اسرم، پستو، ماسکارپونه، رومانو، شایربلو و…. کاله درست خلاف رقیب قدیمیاش؛ یعنی پگاه، تنوع را بیشتر از تیراژ مدنظر قرار داده تا جایی که خیلی از انواع پنیرهای جدید کاله در مغازههای شهرهای کوچک یا جنوب شهر تهران پیدا نمیشوند.
ایوب پایداری که کارخانه میهن را در دهه ۵۰ راه انداخت و بعد توانست آن را از گزند انواع اتفاقات بزرگ و کوچک نجات دهد، در نوجوانی بستنیفروش دورهگرد بود و از همانموقع ارتباطش با لبنیات شروع شد. میهن هم مثل قدیمیترین رقیبش؛ یعنی پگاه، بیشتر بر بالا بردن شمار تولیداتش تاکید دارد تا جایی که یکی از اصلیترین صادرکنندههای محصولات لبنی ایرانی به کشورهای منطقه محسوب میشود.
همین چندوقت پیش آتشسوزی در کارخانه این شرکت در عراق خبرساز شد. میهن در تمام سالهای گذشته خیلی خودش را درگیر تولید پنیرهای عجیبوغریب تازه نکرده و همانقدر که جایی در صبحانه ایرانیها داشته باشد برایش راضیکننده بوده تا جایی که فقط ۹ مدل پنیر تولید میکند و بین انواع جدید پنیر فقط همان پنیر پیتزا را تولید میکند.
برند لبنی فرآوردههای سحر با نام تجاری روزانه، اواسط دهه ۷۰ کارش را شروع کرد؛ یعنی خیلی دیرتر از برندهای قدیمی تولیدکننده پنیر، اما از همان اول با گذاشتن تمرکزش بر بستهبندی جدید و ارائه متفاوت محصولات لبنی توانست جای خودش را در دل ایرانیها باز کند. اولین محصول پنیری روزانه که خیلی با استقبال مواجه شد، پنیرهای سهگوش روزانه بود که کار قسمت کردن پنیر را برای مردم راحت کرد. اصلیترین مشتری این پنیرها رستورانها، هتلها و… بودند، اما مردم هم از این مدل بستهبندی کوچک و جمعوجور بدشان نیامد؛ البته کسانی که دستشان به خوراکیهای خارجی میرسید، قبلا این مدل را در پنیر کیبی تجربه کرده بودند.
پاک را همه با شیر میشناسند؛ شرکتی که تازه سال ۱۳۸۸ تاسیس شد، اما چنان در حوزه تولید و عرضه شیر پرقدرت ظاهر شد و دست به تبلیغات وسیع زد که توانست خودش را حسابی به بازار معرفی کند. این برند هم در زمینه تولید پنیر فعال است و بخش قابلقبولی از بازار انواع پنیرهای معمولی صبحانه را در اختیار دارد، اما فقط در همین حد، چون پاک تا الان پایش را از تولید پنیرهای ساده صبحانه فراتر نگذاشته و اگر چند مدل پنیر طعمدار مثل گردویی، سبزیجات و… را در نظر نگیریم، میتوانیم بگوییم که پاک برنامهای برای ایجاد تنوع در پنیرهایش نداشته است.