همه‌چیز درباره کرونای انگلیسی

هفته گذشته، درست با دورقمی‌شدن آمار مرگ‌و‌میر کرونایی در ایران پس از پنج ماه، وزیر بهداشت از رسیدن کرونای انگلیسی به ایران خبر داد. به گفته سعید نمکی این ویروس جهش‌یافته با مسافری از انگلستان به ایران رسیده است. هم‌زمان با این خبر، نماینده مردم کردستان در مجلس نیز آلوده‌شدن یکی از کادر درمان این استان را به کرونای انگلیسی تأیید کرد.

به گزارش شرق، اما با وجود اعتراف وزارت بهداشت به حداقل یافتن یک بیمار مبتلا به کرونای انگلیسی، اما سخنگوی وزارت بهداشت، در گزارش روزانه خود وجود این بیماری در کشور را تکذیب کرد و بعد از صحبت‌های وزارت بهداشت دیگر کسی درباره کرونای انگلیسی حرفی نزد. مسئله‌ای که شاید به عوارض اقتصادی ناشی از شیوع این بیماری و کاهش مراودات بین‌المللی بی‌ارتباط نباشد. اما با وجود همه این، اما و‌اگرها، حالا که بسیاری شهر‌های کشور از جمله پایتخت از وضعیت قرمز خارج شده‌اند و منع عبور‌و‌مرور هم در آن‌ها برداشته شده، به نظر می‌رسد کمی باید نگران شرایطی بود که بار‌ها روی ناپایداری آن تأکید شده است.

ویروسی با سرعت انتقال بیشتر

اما کرونای انگلیسی چیست و چه تفاوتی با ویروسی دارد که یک سال است زندگی جهان را مختل کرده؟ حمید عمادی‌کوچک، رئیس بخش عفونی بیمارستان امام خمینی، در گفتگو با «شرق» در پاسخ به این سؤال می‌گوید که این ویروس جهش‌یافته از نظر نحوه رفتار فرقی با کووید ۱۹ ندارد و تنها قدرت انتقال آن شدیدتر است. او در پاسخ به این سؤال که حالا با ورود تهران به وضعیت زرد، ممکن است دوباره شرایط قرمز شود اظهار کرد: «بله! هر لحظه ممکن است شرایط از این بهبود نسبی خارج شود. ما تا جایی که می‌شود در حال رعایت‌کردن هستیم و مردم هم رعایت کردند و حدود دو هفته رعایت جدی شد و میهمانی‌ها در کشور به حداقل رسید و همه به این اجماع رسیدند که باید کرونا را جدی گرفت.

اما کرونای جهش‌یافته که به نام انگلیسی شهرت یافته، امکان سرایتش به دیگران خیلی‌خیلی بیشتر است. به بیان دیگر این بیماری شدیدتر نیست، اما مسری‌تر است. در نتیجه کافی است فتیله رعایت‌کردن‌ها پایین کشیده شود. ممکن است یک مراسمی، یک موقعیتی و سفری پیش بیاید، این بار ما با ویروسی مواجه هستیم که در سرایت‌کردن شوخی ندارد و چرخه انتقال به‌شدت بیشتر می‌شود و دو‌مرتبه جمع‌کردن این اتفاق سخت‌تر خواهد بود».

او در پاسخ به این سؤال که آیا در بیمارستان امام بیماری مشاهده شده که به این ویروس آلوده شده باشد، گفت: «به‌هر‌حال این ویروس در هر جایی از جهان وجود دارد و هر کشوری که عنوان کند ما ویروس انگلیسی را نداریم، عجیب است. اولین کاری که کشور‌ها کردند، این بود که پرواز‌ها را به انگلستان ممنوع کردند. کشور‌هایی که کار واردات و صادرات داشتند آن را محدود کردند. به‌هر‌ترتیب یک‌سری مشکلات اقتصادی و اجتماعی برای کشور انگلستان پدید آمد. اگر کسی صراحتا عنوان کند که این ویروس در کشور ما وجود دارد، این بیان می‌تواند تبعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی به همراه بیاورد. راستش را بخواهید که این ویروس در هر جایی از جهان وجود دارد، باید این را هم در نظر داشته باشیم که این ویروس در شهریور‌ماه جهش یافته، ولی در‌عین‌حال باید در نظر داشت هیچ کشوری دلش نمی‌خواهد صراحتا به این مسئله اعتراف کند تا تبعات سیاسی و اقتصادی‌اش دامن کشور را بگیرد. اما واقعیت این است که در هر جایی از دنیا ممکن است این ویروس پخش شده باشد». بنا به گفته متخصصین تشخیص کرونای جهش‌یافته تفاوتی با گونه قدیمی آن ندارد. اما لزوم قرنطینه ۱۴‌روزه مسافرینی که از خارج می‌آیند، مهم‌ترین نکته درباره این ویروس است.

جهان درباره کرونای انگلیسی چه می‌گوید؟

در هفته‌های گذشته که ماجرای کرونای انگلیسی جدی شده، رسانه‌های جهان به آن پرداخته‌اند و تلاش کرده‌اند درباره آن اطلاعاتی را به شهروندان منتقل کنند. یکی از جدید‌ترین مقالات منتشر‌شده درباره ویروس جهش‌یافته کرونا، متعلق به دویچه‌وله است. این رسانه در گزارشی نوشته که گونه جدید کووید ۱۹ که در بریتانیا یافت شده، می‌تواند به‌سرعت گسترش بیابد، ولی به این معنای خطرناک‌تر بودن آن نیست.

واکسن‌های جدیدی که برای مقابله با این ویروس ساخته شده، همچنان مؤثرند، ولی برای این نوع جدید ویروس همچنان به اطلاعاتی دقیق‌تر نیاز است. با توجه به گفته مقامات بهداشتی در جهان، سرعت شیوع و گسترش این گونه جدید ویروس تا ۷۰ درصد بیشتر از گونه‌های شناخته‌شده پیشین است. این گونه به‌خصوص در لندن و جنوب‌شرقی انگلستان با سرعت بالایی در حال شیوع است و درنتیجه در این کشور محدودیت‌های جدید و شدیدتری اعمال شده است.

تاکنون اطلاعات قابل‌اتکایی درباره این جهش تازه در دسترس نیست و تنها فرض موجود بر این است که شاخک‌های جدید پروتئینی این ویروس که باعث شیوع جدید این بیماری در انگلستان بوده، به گونه جدید این ویروس مربوط می‌شود. این گزارش دویچه‌وله، به جهش‌های ژنتیکی کووید ۱۹ و عادی‌بودن آن اشاره می‌کند و از چین مثال می‌آورد که اواخر سال ۲۰۱۹ منشأ مکانی این همه‌گیری بوده که شش ماه پیش گونه جدید بیماری‌زایی از این ویروس در این کشور پخش شده است.

در تابستان هم گونه جدیدی به‌سرعت شایع شد که اسپانیا و نیمی از اروپا را گرفت. جهش‌های ویروس در هر زمانی و در بیشتر موارد کمترین تأثیر را در روند بیماری داشته‌اند. با وجود تمام تلاش‌ها برای قرنطینه، این جهش جدید که در جنوب بریتانیا گزارش شده، با سرعت بالایی در حال انتشار در اروپا و دیگر کشور‌های جهان است. این جهش اولین‌بار اواخر سپتامبر دیده شده و به گفته دکتر دروستن، ویروس‌شناس بیمارستان برلین در ایتالیا، هلند، بلژیک و دانمارک- حتی استرالیا- هم منتشر شده.

این گزارش درباره واکنش بدن به این جهش ژنتیکی اشاره می‌کند و می‌گوید بدن انسان در حالت طبیعی قابلیت محافظت از خودش را در برابر ویروس‌ها دارد. بدن در برابر ویروس‌هایی که به آن حمله می‌کنند آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند و برای خود در برابر عوامل بیماری‌زا مصونیت ایجاد می‌کند. ولی اگر بیماری ویروسی‌ای جهش ژنتیکی داشته باشد، چون آنتی‌بادی‌های تولیدشده براساس نسخه قدیمی‌تر آن بیماری برنامه‌ریزی شده‌اند، ممکن است اثر کمتری داشته باشند.

ولی دلیلی برای هول‌شدن وجود ندارد؛ ویروس‌ها معمولا به‌واسطه جهش‌های ژنتیکی‌شان خطرناک‌تر نمی‌شوند و حتی برخی از این جهش‌ها باعث ضعیف‌شدن آن‌ها می‌شود. بدن انسان برای جلوگیری از بیماری در برابر ویروس‌ها آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند و پس از آن است که ویروس مجبور می‌شود پروتئین‌های سطحی خود را تغییر دهد تا توسط آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی بدن قابل‌شناسایی نباشد. ویروس برای تکثیر خود به سلول میزبان در بدنی نیاز دارد که توسط ویروس عفونی شده باشد. وقتی ویروس به چنین سلول میزبانی سرایت کرد، اطلاعات ژنتیکی را از هسته خود به داخل سلول عفونی منتقل می‌کند.

سلول‌های بدن به این روش میلیون‌ها نسخه از ویروس را بازتولید می‌کنند، ولی در این فرایند خطا‌های تکثیر کوچکی رخ می‌دهد و همین خطا‌های کوچک – یا جهش‌ها- باعث تغییر کد ژنتیکی خود ویروس‌ها می‌شود. در این گزارش درباره سرعت بالای انتشار این نوع از ویروس که نامش را SARS-CoV-۲ گذاشته‌اند آمده که این ویروس هم مانند تمام ویروس‌های کرونا‌ویروسی RNA مثبت است، حدود نرخ جهشش حدود یک جهش در ماه است.

این گونه‌های جدید گونه‌های متفاوت نشان می‌دهند؛ چراکه بیماری باعث ایجاد موج سرایتی با شدت‌های متفاوت در مناطقی از جهان می‌شود و پیشرفت سرایتش در افراد مختلف متفاوت است. گونه جدیدی که در بریتانیا ثبت شده جهش‌های بسیاری در شاخک‌های پروتئینی ویروس کرونا داشته است. این گونه به‌واسطه به‌اصطلاح حذف ژن، دو آمینو اسید خود را از دست داده که شاید همین باعث شده سرعت انتشارش بیشتر شود. به‌تازگی چنین فرایند مشابهی در حذف ژن‌ها در شرق آسیا هم مشاهده شده، ولی آنجا گونه SARS-CoV-۲ جهش‌یافته سرعت سرایت ملایم‌تری داشته، زیرا ظاهرا این جهش در آن منطقه باعث ضعیف‌ترشدن ویروس کرونا شده است.

با وجود تمام این اتفاقات، خبر خوش این است که از تأثیر واکسن‌هایی که برای مقابله با این ویروس ساخته شده در برابر این جهش ژنتیکی کاسته نشده است. تمام این واکسن‌ها طوری طراحی شده‌اند تا اطلاعات را برای شاخک‌های پروتئینی ویروس کرونا طوری رمزگذاری کنند که همچنان سیستم ایمنی بدن را با وجود جهش ژنتیکی تحریک کنند. خوشبختانه، برای یک ویروس بیش از چند جهش نیاز است تا بتواند از سیستم ایمنی عبور کند. هرچند ویروسی مثل آنفلوانزا قادر است خیلی سریع جهش داشته باشد و در مورد واکسن‌ها لازم است که هر فصل برای آن واکسن‌های جدید با شرایط جدید ساخته شود. درنتیجه واکسن‌های مربوط به کووید ۱۹ هم باید برای شرایط جدید تغییر کنند.

‌تهران زرد شد

مطابق اعلام ستاد مقابله با کرونا شهر‌های در وضعیت قرمز بیماری به هفت شهر افزایش پیدا کرده‌اند. در جلسه روز گذشته ستاد ملی مقابله با کرونا، نگرانی‌ها درباره شیوع ویروس انگلیسی بیان شد. به گفته دکتر رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، ویروس کرونای انگلیسی تقریبا تمام کشور‌های اروپایی را درنوردیده و در آلمان و انگلستان هم مرگ‌و‌میر از مرز هزار نفر عبور کرد و وضعیت در ایتالیا، اسپانیا و مکزیک نیز به همین صورت است.

هرچند ایران فعلا با کاهش ۷۰‌درصدی مرگ‌و‌میر روبه‌رو بوده، اما نمی‌توان با قاطعیت گفت که این وضعیت پایدار است. به گفته رئیسی هفت شهر قرمز، ۳۰ نارنجی و ۴۱۱ شهر زرد در کشور داریم. از هفت شهر قرمز، پنج شهر آمل، ساری، فریدونکنار، قائمشهر و نکا در استان مازندران هستند و دو شهر بندرگز و کردکوی در استان گلستان هستند که نیاز به مراقبت بیشتر دارند. بنا بر اعلام ستاد در سطح کشور ۴۱۱ شهر وضعیت زرد داریم؛ ولی برخی شهر‌ها میزان بستری‌شان از حد پایینِ شهر‌های زرد پایین‌تر است؛ یعنی ۱۹۲ شهر داریم که میزان بستری بیمار در آن‌ها از دو بیمار به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت هم کمتر شده است.

برای این ۱۹۲ شهر رنگ جدیدی به رنگ‌ها اضافه کردیم تا اعمال محدودیت کمتری در آن‌ها نسبت به شهر‌های زرد داشته باشیم و تحت عنوان شهر آبی یاد می‌کنیم. در شهر‌های آبی تقریبا تمام مشاغل با رعایت پروتکل‌ها که متعاقبا اعلام می‌شود، آزاد هستند و می‌توانند فعال باشند. معاون بهداشت وزارت بهداشت بیان کرد: استان‌های تهران و البرز پس از هفته‌ها به وضعیت زرد تبدیل شده است. البته مردم همچنان باید رعایت کنند.

با وجود اخبار نسبتا خوش منتشر‌شده اما خبر‌هایی که از شمال کشور به گوش می‌رسد حاکی از اوج‌گرفتن دوباره کرونا در این استان‌هاست. بنا بر گزارش ستاد کرونا، تاکنون هیچ نقطه سبز و عاری از کرونا در کشور وجود ندارد و هنوز تمامی نقاط کشور به ویروس آلوده هستند و در‌حال‌حاضر شهرستان‌های نکا، قائم‌شهر، ساری، فریدونکنار، آمل در استان مازندران و شهر‌های کردکوی و بندر گز در استان گلستان در وضعیت قرمز بیماری هستند؛ مسئله‌ای که می‌تواند مرتبط به شیوع دوباره کرونا در کشور باشد.

مطابق اعلام ستاد کرونا در آخرین گزارش‌های اعلام‌شده ۸۲ نفر دیگر بر اثر کرونا جان باخته‌اند و چهارهزارو ۴۸۶ نفر نیز در وضعیت شدید بیماری قرار دارند.