سخنانی برای طلیعه سیاست اصولی ایران

احمد شیرزاد استاد دانشگاه در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: مسئله مهم سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای برای رفع تحریم‌ها که البته به باور نگارنده فراتر از مسئله هسته‌ای است، اما به‌هر‌حال عنوان مذاکرات هسته‌ای دارد، در حال ورود به فضای جدیدی است که با انجماد چهار‌ساله دوران سیاه ترامپ، متفاوت خواهد بود.

امیدوارم این تحلیل به‌عنوان ذوق‌زدگی از آغاز به کار دولت جو بایدن تلقی نشود، اما به‌هر‌حال هم‌زمان با تحولاتی که در سطح ایالات متحده رخ داده، در ایران هم خروج از دوران چهار‌ساله گذشته به‌ویژه از زمان اردیبهشت ۹۷ و خروج ترامپ از برجام، قابل مشاهده است و تحرکات جدیدی که در بخش‌های مختلف روی می‌دهد و نحوه ورود مجلس جدید به این مسئله و تصویب یک طرح برای اثرگذاری روی جریان مذاکرات، بیانگر این تغییر فضا است.

در‌عین‌حال صاحبان تریبون و روحانیونی که معمولا در تریبون‌های در اختیار، درباره مسئله سیاست خارجی نیز سخن می‌گویند و رسانه‌های اجتماعی و البته روزنامه و رسانه‌های برخط اعم از خبرگزاری‌ها و وب‌سایت‌های خبری نیز فضای پرتحرکی را ایجاد کرده‌اند. اما سخنان روز گذشته مقام معظم رهبری از جهاتی، دارای اهمیت مضاعف است.

اشاره کردم که بعد از ناکامی ترامپ در انتخابات و فضاسازی‌های پس‌از‌آن، فضای جهانی متفاوت شده و الزامات آن دوره که از سوی مسئول تعیین راهبرد‌های خارجی ایران یعنی مقام معظم رهبری، با سیاست مقاومت فعال و خنثی‌کردن تحریم‌ها در‌حال پیگیری بود، احتمالا تغییراتی خواهد داشت.

ایشان بار‌ها در بالاترین سطح تنش‌ها با ایالات متحده ترامپ، تأکید داشتند که جنگ نمی‌شود، اما مذاکره هم نمی‌کنیم؛ به این معنا که تاکتیک عدم استقبال از تنش در عین نپذیرفتن دیکته‌کردن تیم ترامپ که توأم با عهد‌شکنی بود، در دستور کار جمهوری اسلامی قرار داشت. در آن مقطع نه دولت امکان ورود به فضای گفتگو با غرب را داشت نه سایر قوا و دستگاه‌ها می‌توانستند تصویر روشنی از تحولات مشاهده کنند.

پس از اعلام نتایج انتخابات آمریکا و البته مواضع تیم بایدن در بازگشت به برجام، اکنون مقام معظم رهبری تأکید دارند که باید هم‌زمان بررسی امکان برداشتن تحریم‌ها در عین تأکید بر توان داخلی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، در دستور کار باشد و با مدیریت مؤثر و کارساز، اقداماتی که به سود منافع مردم است انجام شود. در واقع به زعم نگارنده، سیاست برداشتن تحریم یا مقابله با تحریم‌ها در یک راستاست و باید با اتکا به توان داخلی در مسیری قدم برداشت که تحریم‌ها بی‌اثر شود و این به‌طور خودکار به رفع تحریم‌ها کمک خواهد کرد.

ایشان در چهار سال گذشته نیز مواضع روشنی داشته و البته حتما در جلسات داخلی با مسئولان کشور نیز ریل‌گذاری لازم را انجام داده‌اند، اما بیان قدرتمند نکات تازه در‌این‌باره در فضای خبری و رسانه‌ای در یک سخنرانی رسمی، ادامه سکانداری ایشان بر اساس مقتضیات جدید جهانی و معادلات پساترامپ را نشان می‌دهد. ایشان بر اساس تجربه سال‌های گذشته، اهمیت حفظ انسجام داخلی و شنیده‌شدن صدای واحد از ایران را مد نظر قرار داده‌اند که این امر، حتما نیازمند هماهنگی کامل قوا است.

همان‌طور‌که امکان مذاکره با طرف‌های خارجی در ذهن مسئولان و فعالان سیاسی است، به طریق اولی مذاکره داخلی و رسیدن به تفاهم به‌ویژه بین مسئولان کشور و پرهیز از گفتگو از طریق تریبون‌ها باید در دستور کار باشد که پیش‌نیاز حضور قدرتمند در مذاکرات خارجی است. علاوه بر اینکه دولت و قوای دیگر حتما باید به دور از ذوق‌زدگی و با طمأنینه مسئله را پیش ببرند، نه باید در مورد مسئله رفع تحریم طرف مقابل احساس کرد ما دست‌و‌پا‌بسته هستیم و نه باید برخورد غیر‌واقع‌بینانه داشت.

اما مسئله مظلومیت مردم ایران و ضد‌انسانی‌بودن تحریم‌های ظالمانه باید به گوش جهانیان برسد. جریان‌های اصولگرا و البته طیف پر‌سر‌وصدای آنان نیز باید مفهوم این سخنان مهم را درک کنند. اینجا طرف صحبت رهبری نظام، همه طرف‌ها هستند به‌ویژه آن‌هایی که عجله دارند و فکر می‌کنند یک مسئله غامض ۲۰‌ساله را می‌شود با ضرب‌الاجلی دو‌ماهه به نتیجه رساند و می‌خواهند به هواداران خود اعلام کنند با یک مصوبه و هشدار و ترساندن طرف مقابل، کار تمام است، لازم است پختگی سیاسی و روش درست مذاکره و چانه‌زنی را در پیش بگیرند.

نگارنده با تجربه حضور در نهاد پارلمان، اقدام همکاران مجلس یازدهم را فاقد پختگی سیاسی می‌دانم که متأسفانه این مصوبه اکنون ابلاغ شده است. نباید دست مسئولان سیاسی برای مواجهه درست با غرب در مذاکرات بسته باشد. مجلس حتما حق ریل‌گذاری دارد، همان‌طور‌که طرف مقابل، مدام مصوبات کنگره را به رخ می‌کشید و انگار دولت ایران باید مسئول راضی‌کردن کنگره هم باشد، مجلس ایران هم حقوقی دارد، ولی ورود مجلس نباید با حرف‌ها و مواضع نسنجیده همراه شود. کشور در شرایط خطیری به سر می‌برد و دولت با دشواری بسیار زیادی در حال اداره کشور با درآمد‌های بسیار پایین است؛ پس نباید سمت‌و‌سوی مصوبه، تهدید علیه دولت ما باشد.

یا مسئولان قضائی نباید خطاب به مسئولانی که درباره مصوبه نادرست مجلس انتقاداتی دارند، دست به تهدید بزنند. طنین سخن مقام معظم رهبری این است که ما با طرف‌های دیگری مواجهیم و نباید گفت‌وگوی داخلی قوا با زبان گزنده باشد و مجلس چاقوی دولت و نظام را تیز کند نه اینکه تیری را به سمت دولت پرتاب کند.

به‌هر‌حال تجربه ورود مقام معظم رهبری در سطح رسمی به مسائل سیاست خارجی به همه طرف‌ها این پیام را می‌دهد که کشتی‌بان، مسیر را مشاهده کرده و مسئله رها‌شده نیست. ایشان معتقد است از موضع عزت، حکمت و مصلحت می‌توان از فرصت ایجاد‌شده در فضای پساترامپ استفاده کرد و البته هم‌زمان باید تحکیم فضای داخلی و صدای واحد در مذاکرات در دستور کار همه تصمیم‌گیران باشد.