اصطلاح شهروند اقتصادی مدت زمانی است به فردی اطلاق می‌گردد که از طریق سرمایه‌گذاری شهروند کشور دیگری شده و پاسپورت دوم خود را از آن کشور اخذ کرده است. خرید و اخذ پاسپورت دوم با کمک راهنماییهای یک وکیل کار چندان پیچیده ای نخواهد بود. در دهه 90 میلادی قرن بیستم، تعداد زیادی از کشورهای سرتاسر دنیا برنامه‌های اعطای شهروندی خود را از طریق سرمایه‌گذاری یا CIP برای افراد خارجی ارائه نمودند.
از ابتدای قرن اخیر و از سال 2000 به بعد، تنها دو کشور سنت کیس (St Kitts) و دومینیکا (Dominica) که جزیره‌هایی در حوزه کارائیب می‌باشند، گزینه‌هایی واقعی و مشروع را برای سرمایه‌گذاران خارجی ارائه داده تا بتوانند از این طریق «شهروند اقتصادی» این کشورها شوند.
حال، در زمان همه‌گیری کرونا، تعداد بیشتری از کشورهای اروپایی به دلیل مسائل اقتصادی حال حاضر خود و نیز دوران پس از کرونا، برنامه‌های اخذ شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری را به صورت روشن‌تر در دسترس متقاضیان قرار داده‌اند. از این رو، و با توجه به شرایط موجود، متقاضیان اخذ شهروندی می‌بایست با دقت بیشتری مقصد خود را انتخاب نمایند.
مزایای پاسپورت دوم در دوران شیوع کرونا
افزایش سریع نرخ مهاجرت، به خصوص از طریق سرمایه‌گذاری، در دو دهه گذشته چشمگیر بوده است، اگرچه که به دلیل شیوع گسترده ویروس کرونا طی چند ماه اخیر این استقبال دچار افت قابل ملاحظه‌ای شده است. با آغاز محدودیت‌های سفر در سرتاسر دنیا و به دلیل اجرای قرنطینه توسط کشورهای مختلف، به نظر آمد که بسیاری از پاسپورت‌های باارزش دنیا که با آنها می‌شد بدون ویزا و محدودیت به اکثر کشورهای دیگر دنیا سفر کرد، دیگر ارزش خود را از دست داده‌اند.
با این حال و با گذشت زمان از ابتدای همه‌گیری کرونا، ارزش پاسپورت دوم بیش از پیش برای دارندگان آن مشخص گشت. کشورها، به تدریج، برای ورود شهروندان خارجی استثنائاتی قائل شدند. برای مثال ورود گردشگران ایرانی به کشور امارات متحده عربی از ابتدای شیوع ویروس کرونا ممنوع شده است. با این حال، آن دسته از افراد ایرانی که دارای پاسپورت دوم مانند پاسپورت دومینیکا بوده‌اند توانستند بدون محدودیت به امارات متحده عربی سفر کنند. در ادامه گزینه‌های مهم در رابطه با برنامه‌های اخذ پاسپورت از طریق سرمایه‌گذاری را معرفی و اندکی آنها را شرح خواهیم داد.
آمریکا و کانادا؛ پرطرفدار اما دور از دسترس
به طور قطع و بر اساس آمارهای منتشر شده در چند دهه اخیر، مقصد اصلی سرمایه‌گذاران ایرانی همواره آمریکا و در دهه پیش کانادا بوده است. برنامه اخذ گرین‌کارت آمریکا از طریق سرمایه‌گذاری که EB5 نامیده می‌شود، حدود 3 دهه می‌شود که راه‌اندازی شده است. حداقل سرمایه لازم برای کسب اقامت آمریکا از طریق این برنامه به تازگی به رقم 900 هزار دلار افزایش یافته و در حال حاضر به اتباع ایرانی اجازه استفاده از آن داده نمی‌شود.
برنامه‌های فدرال و استانی سرمایه‌گذاری در کانادا که به اخذ اقامت دایم این کشور منتهی می‌گردد نیز فعلاً و چند سالی می‌شود که از دسترس سرمایه‌گذاران خارج شده است. البته، برای برنامه استارتاپ کانادا همچنان می‌توان اقدام نمود که شرایط ویزای استارتاپ کانادا خاص خود را دارد و به سختی می‌توان این برنامه را ذیل برنامه‌های اخذ پاسپورت از طریق سرمایه‌گذاری گنجاند.
پاسپورت اروپایی؛ فرآیندی پیچیده و پرهزینه
از ابتدای قرن بیست و یکم، برخی از کشورهای اروپایی به دلایل عمدتاً اقتصادی اقدام به ارائه برنامه‌های اعطای پاسپورت از طریق سرمایه‌گذاری برای افراد خارجی نموده‌اند. کشور اسپانیا که یکی از اولین این کشورها به حساب می‌آید، به سرمایه‌گذاران خارجی اجازه می‌دهد با خرید یک ملک به ارزش حداقل 500 هزار یورو در خاک این کشور اقامت موقت و پنج ساله را برای خود و خانواده‌شان به ارمغان بیاورند. البته برای تبدیل این اقامت به کسب شهروندی شرایط ویژه و خاصی وجود خواهد داشت.
سایر کشورهای اروپایی نیز مانند؛ پرتغال، مالتا، قبرس، یونان و دیگر کشورهای کوچک‌تر در اروپا نیز برنامه‌هایی با همین شرایط برای سرمایه‌گذاران خارجی راه‌اندازی نموده‌اند.
برنامه کشور قبرس که طی آن متقاضی می‌توانست با سرمایه‌ای حدود 2 میلیون یورو و طی حدود 3 ماه پاسپورت این کشور را به دست آورد، فعلاً به دلیل برخی از شک و شبهه‌های اتحادیه اروپا به تعلیق درآمده است. سایر برنامه‌ها در اروپا نیز به دلیل هزینه بالا و فرآیند پیچیده و زمان‌بر آنها کمتر مورد استقبال شهروندان ایرانی قرار گرفته است.
پاسپورت ترکیه؛ محبوب اما نه‌چندان با صرفه
کشور ترکیه چند سالی می‌شود که برنامه‌های اقامتی و اخذ پاسپورت خود را از طریق سرمایه‌گذاری، به خصوص برای اتباع کشورهای خاورمیانه، در دسترس قرار داده است. با قوانین جدید و تسهیل در این برنامه‌ها که از سال 2018 کشور ترکیه برای این برنامه‌ها وضع نمود، استقبال ایرانی‌ها نیز از سرمایه‌گذاری و کسب پاسپورت این کشور به شدت افزایش پیدا کرد.
در دو سال اخیر و بر اساس آمار منتشر شده توسط دولت ترکیه، بیشترین خرید ملک توسط افراد خارجی را شهروندان ایرانی انجام داده‌اند تا پیش از این، اتباع عراقی صدرنشین این آمار بودند.
با نگاه به هزینه 250 هزار دلاری برای خرید ملک و اخذ پاسپورت در کشور ترکیه، همچنین با نظر به افت ارزش پول ملی این کشور و در نهایت با توجه به رتبه پاسپورت ترکیه در رده‌بندی جهانی نسبت به گزینه‌های دیگر برای سرمایه‌گذاری و اخذ شهروندی، ممکن است که چنین انتخابی برای برخی از سرمایه‌گذاران معقول به نظر نرسد.
پاسپورت کشورهای حوزه کارائیب؛ ارزان و در دسترس
از اواخر دهه 1990 میلادی، جزیره‌های کوچک حوزه دریای کارائیب که همچنان تحت‌الحمایه بریتانیا، فرانسه و هلند می‌باشند، آغاز به جذب سرمایه از افراد خارجی کردند که مایل به کسب شهروندی این کشورهای کوچک بودند. ارزش پاسپورت این کشورهای کوچک و کم‌جمعیت اغلب بالاتر از کشورهای بزرگ دیگر حتی کشورهای اروپایی می‌باشد. کشور سنت کیتس، اولین جزیره در این حوزه بود که برنامه اخذ شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری را راه‌اندازی نمود و اغلب جزیره‌های دیگر مانند؛ دومینیکا، سنت لوسیا، گرانادا و دیگران نیز به تدریج به این کشور پیوستند.
در دهه اخیر بسیاری از شهروندان ایرانی پاسپورت این جزیره‌ها را با کمترین هزینه اخذ نموده‌اند. البته، در حال حاضر اغلب این جزیره‌ها به اتباع ایرانی اجازه سرمایه‌گذاری نمی‌دهند.اما همچنان یک گزینه عالی پیش روی سرمایه‌گذاران ایرانی قرار دارد!
پاسپورت دومینیکا؛ ارزان‌ترین و سریع‌ترین گزینه
کشور دومینیکا با اعطای پاسپورت دوم، تابعیت اصلی متقاضیان را همچنان به رسمیت می‌شناسد. متقاضیان پاسپورت دومینیکا در صورت تمایل می‌توانند ملک و مستغلاتی را که دولت دومینیکا آن را تأیید نموده، با ارزش حداقل 200 هزار دلار آمریکا خریداری نمایند. این ملک باید برای حداقل 3 سال توسط متقاضی حفظ شود. در صورتی که ملک به مدت 5 سال فروخته نشود، همچنین می‌توان آن را در معرض فروش برای درخواست‌کننده دیگری جهت پاسپورت دومینیکا قرار داد.
برای اخذ پاسپورت دوم دومینیکا می‌توان از طریق اهدای پول نیز اقدام نمود. مقدار هزینه‌ای که یک فرد مجرد برای این گزینه خواهد کرد فقط 100 هزار دلار آمریکا می‌باشد. در رتبه‌بندی باارزش‌ترین پاسپورت‌های کشورهای سرتاسر دنیا در سال 2020، پاسپورت دومینیکا در رتبه 37 دنیا قرار گرفته است و شهروندان آن بدون نیاز به ویزا می‌توانند به 139 کشور سفر کنند.
مدت زمان بررسی درخواست تا پاسخ دولت دومینیکا به پرونده متقاضی حدوداً بین 4 تا 6 ماه طول خواهد کشید. در نهایت نیز در صورت قبول درخواست از سوی اداره مهاجرت دومینیکا پاسپورت متقاضی و خانواده او با پست برای آنها ارسال خواهد شد. در آخرین به روز رسانی این برنامه در سال 2020 توسط دولت دومینیکا، این کشور اجازه داده تا سرمایه‌گذار علاوه بر همسر و فرزندان خود، خواهر و برادر و همچنین پدربزرگ و مادربزرگ و همسرش را نیز در پرونده وارد کرده و برای آنها نیز شهروندی دومینیکا را کسب نماید.
حرف آخر
از مطالب فوق برمی‌آید که با توجه به شرایط حال حاضر دنیا و به خصوص ایران، و نیز شیوع گسترده و جهان‌گیر ویروس کرونا، اقدام به کسب پاسپورت دوم می‌تواند جزو اولویت‌های هر سرمایه‌گذاری باشد که عادت به داشتن تنها یک گزینه ندارد و انتخاب بین گزینه‌ها اساس زندگی وی را تشکیل می‌دهد!!
