پیش از شیوع کرونا هر ماه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ کتاب به کودکان تحت درمان در بیمارستان محک و سایر بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی دارای بخش خون و آنکولوژی کودکان تهران که در آن‌ها ترالی کتاب فعال بود، اهدا می‌شد. کتاب‌هایی متناسب با گروه‌های سنی و علایق کودکان که با نگاهی ویژه به ادبیات و فرهنگ قومیت‌های مختلف در ترالی (میز چرخدار) مخصوص کتاب محک قرار می‌گرفتند.
با شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی این فعالیت با شرایط موجود انطباق یافت؛ به همت داوطلبان و روانشناسان کتاب‌ها تبدیل به فایل‌های صوتی می‌شوند و در اختیار کودکان مبتلا به سرطان، این بار در سراسر ایران قرار می‌گیرد. به مناسبت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، با لیلا جعفری، مسئول بخش روانشناسی محک به گفتگو نشستیم تا جزئیات قصه‌خوانی مجازی برای تمامی کودکان مبتلا سرطان را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
او در خصوص ضرورت قصه‌خوانی برای کودکان مبتلا به سرطان گفت: «پس از راه‌اندازی ترالی کتاب و حضور آن در بیمارستان‌های دولتی و دانشگاهی دارای بخش خون و آنکولوژی کودکان در تهران، اقدام دیگری مبنی بر قصه‌خوانی برای کودکان مبتلا به سرطان هم در این بیمارستان‌ها از سال گذشته آغاز شد. با شیوع گسترده ویروس کرونا، فعالیت ترالی و داوطلب در زمینه حضور در بخش‌های بستری متوقف شد و اهدای کتاب به کودکان تنها در بیمارستان محک، آن هم توسط روانشناسان، انجام می‌شود. اما در این شرایط تلاش شد راهکار‌های جایگزینی اتخاذ شود که خوشبختانه این راهکار‌ها منجر شده که خدمات محک در حوزه کتاب و کتابخوانی نه تنها محدود نشود، بلکه امکان ارائه آن به فرزندانمان از دیگر استان‌ها نیز فراهم شود. بر همین اساس با همراهی داوطلبان فایل‌های صوتی قصه‌خوانی تولید و برای فرزندان محک ارسال می‌شود.»
داوطلبان قصه‌خوانی محک چه ویژگی‌هایی دارند؟
جعفری با اشاره به شرایط مورد نیاز برای داوطلبان قصه‌خوانی ادامه داد: «بر اساس دستورالعمل کار با بیمار که توسط واحد روانشناسی محک طراحی شده است، داوطلبان بالای ۲۰ سال که آمادگی روحی مورد نیاز را دارند، تحت آموزش‌های لازم برای برقراری ارتباط با کودکان مبتلا به سرطان قرار می‌گیرند. مهارت این افراد می‌بایست به گونه‌ای باشد که در این فرآیند از آسیب روانی به خود و فرزندانمان جلوگیری کنند. آن‌ها در صورت گذراندن یک ارزیابی روان‌شناختی و اطمینان از داشتن شرایط مورد نیاز، برای کار با بیمار، که یکی از شاخه‌های آن قصه‌خوانی است، آماده می‌شوند.»
داوطلبان قصه‌خوانی می‌بایست کتاب‌ها و ادبیات کودک و نوجوان را بشناسند و بتوانند از ارتباط و تخصص‌شان در راستای پیشبرد اهداف محک استفاده کنند. چرا که آن‌ها نه تنها در بخش خواندن قصه بلکه در نوع چیدمان، دسته‌بندی، ترغیب کودکان و ایجاد کنجکاوی در آن‌ها نسبت به موضوعات نقش مؤثری دارند.»
ایشان در ادامه به شرایط فعالیت داوطلبان قصه‌خوانی در دوران کرونا اشره کرد و گفت: «در حال حاضر با توجه به شیوع ویروس کرونا امکان فعالیت حضوری این داوطلبان ممکن نیست. به همین منظور داوطلبان قصه‌خوانی با همراهی واحد روانشناسی محک با ضبط فایل صوتی قصه از راه دور همراه مسیر درمان فرزندان محک می‌شوند.»
معیار انتخاب کتاب برای کودکان مبتلا به سرطان چیست؟
مسئول بخش روانشناسی محک با بیان معیار‌های انتخاب قصه‌ها و کتاب‌ها که از دیگر مسائل مهم در این زمینه است افزود: «از آنجایی که نوع قصه‌ها به روانشناسان محک در ایجاد زمینه‌های مرتبط با کیفیت زندگی فرزندانمان کمک می‌کند، موضوع آن‌ها به گونه‌ای انتخاب می‌شود تا اضطراب، خشم و افسردگی را در کودکان مبتلا به سرطان تشدید نکند و مسائل خانوادگی را تحت الشعاع قرار ندهند. کتاب‌های انتخابی معمولاً از جنس آموزش مهارت، معرفی مشاغل مختلف، رنگ‌آمیزی و درمانی است.»
جعفری در پایان در خصوص برنامه آینده محک در جهان پساکرونا در زمینه قصه‌خوانی و قصه‌درمانی گفت: «در آینده با بهتر شدن شرایط از نظر شیوع ویروس، علاوه بر اهدای کتاب و قصه‌خوانی، قصه‌نویسی و آموزش کودکان مبتلا به سرطان در این زمینه نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.»
ادبیات نقش مؤثری را در درمان کودکان مبتلا به سرطان ایفا می‌کند. فعالیت‌های مرتبط در این حوزه مانند یک مکمل سبب می‌شود تا درد، اضطراب، استرس و ترس از بیماری سرطان و مراحل درمان آن کاهش یابد و کودکان مقاومت بیشتری در برابر دریافت و تزریق دارو از خود نشان دهند. به امید آنکه به پشتوانه مردمان نیکوکار این سرزمین روز به روز خدمات شایسته‌تری به کودکان مبتلا به سرطان که قهرمانانه با این بیماری سخت می‌جنگند ارائه شود.
