تاثیرات پیروزی «جو بایدن» بر ایران

فرارو- شمارش معکوس برای اعلام نتایج پایانی انتخابات آمریکا آغاز شده است و می‌توان گفت پیروزی جوبایدن قطعی است، هر چند ممکن است که دونالد ترامپ پیگیری‌های خود را به دادگاه بکشاند، اما ناظران معتقدند بعید است تغییری در نتیجه انتخابات به وجود آید.

انتخابات آمریکا برای ایرانیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود و در روز‌های گذشته افکار عمومی ایران با جدیت تحولات آن را پیگیری می‌کرد. در ایران تصور می‌شود که پیروزی هر کدام از دو نامزد تاثیر برجسته‌ای در اقتصاد و سیاست خارجی ایران دارد.

به همین دلیل هنگامی که در روز اول اعلام نتایج ترامپ در ایالت فلوریدا پیروز شد، قیمت دلار، سکه و طلا افزایش یافت و بازار بورس نیز رشد داشت، اما با کاهش احتمال پیروزی ترامپ و موفقیت‌های پی‌در‌پی بایدن در ایالات‌های مهم از روز پنجشنبه قیمت دلار و سکه و حتی خودرو به شکل چشمگیری کاهش یافت.

این واکنش متفاوت بازار نشان دهنده اهمیت پیروزی ترامپ یا بایدن برای ایرانیان است. حالا که پیروزی بایدن قطعی شده است. سوال مهم این است که این پیروزی چه نقشی در معادلات سیاسی و دیپلماسی ایران بازی خواهد کرد. آیا آمریکا به برجام باز می‌گردد؟، آیا فشار‌های سیاسی و منطقه‌ای به ایران کاهش خواهد یافت؟

دکتر عبدالرضا فرجی‌راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره به فرارو، گفت: «آن‌چیزی که آقای بایدن در این چند ماه اخیر اعلام کرده این است که به برجام بر می‌گردد. مشاورانش نیز می‌گویند دولت بایدن به برجام باز می‌گردد، اما با شرط و شروط. برجام توسط دولت اوباما- بایدن امضا شد و به عنوان یک سند افتخار آمیز آن را تلقی کردند اما توسط ترامپ به عنوان یک سند بد ملغی گردید. پارامتر‌های مختلف را که کنار هم می‌گذاریم به نظر می‌رسد که بازگشت به برجام توسط دولت جدید آمریکا باید اتفاق بیافتد.»

او درباره کم و کیف نحوه بازگشت آمریکا به برجام گفت: «یک مسئله این است که بازگشت با شرط و شروط باشد که ایران این را نمی‌پذیرد و این موضوع را اعلام کرده است. مسئله دوم این است که تحریم‌ها و فشار حداکثری که دولت ترامپ وارد کرد را چگونه می‌توان برداشت چرا که برخی از این تحریم‌ها زیر چتر قانون ضد تروریسم قرار گرفته است و برای لغو این تحریم‌ها باید کنگره نظر نهایی را دهد. ظاهرا با توجه به انتخابات سنای آمریکا دست جمهوری‌خواهان خواهد ماند و لغو این تحریم‌ها کار ساده‌ای نخواهد بود. اما به هر حال این مشکل دولت آمریکاست.»

به عقیده این کارشناس سیاست خارجی: «آنچه که مسلم است فضایی بهتر از گذشته ایجاد خواهد شد. رقبای منطقه‌ای ایران مثل عربستان، اسرائیل و امارات چند روزی است ماتم گرفته‌اند، این نشان می‌دهد که آن‌ها هم فضا را به سود خود نمی‌دانند. مقامات اسرائیل نگران بازگشت بایدن به برجام هستند. بالاخره بخشی از تیم مذاکرات برجام یا در دولت بایدن پست می‌گیرند و یا پشت صحنه به عنوان مشاور فعالیت می‌کنند. ضمن اینکه شخص اوباما هم حتما به دولت مشورت می‌دهد به ویژه اینکه در انتخابات بسیار فعال بود، شاید فعالترین چهره شاخص دموکرات‌ها بود و برای پیروزی بایدن خیلی کار کرد.»

فرجی‌راد اظهار کرد: «با توافق برجام تحریم‌های اروپایی و سازمان ملل برداشته شد، اما با خروج ترامپ از توافق و فشار تحریم‌های آمریکا علیه ایران، عملا اروپایی‌ها و دیگر کشور‌های جهان نتوانستند با ایران همکاری کنند. بایدن حداقل می‌تواند فشار به کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌های جهان برای عدم همکاری با ایران را متوقف کند و در واقع تحریم‌های ترامپ را در عمل به اجرا در نیاورد. همزمان تلاش‌ها را برای بازگشت به برجام آغاز کند. اگر دولت بایدن این کار را انجام دهد نشان می‌دهد حسن نیت دارد.»

این استاد دانشگاه درباره تاثیر شکست ترامپ بر اقدامات و تحرکات مخالفان نظام جمهوری اسلامی گفت: "اپوزیسیون نظام درخارج از کشور با شکست ترامپ دچار اضطراب و یاس شده است. آن‌ها تصور می‌کردند او چهار سال دیگر رییس جمهور خواهد بود و فشار‌ها به نظام جمهوری اسلامی را حفظ و حتی افزایش خواهد داد. آن‌ها مطمئن بودند که نظام حاکم بر ایران زیر بار فشار سیاسی ترامپ نخواهد رفت. اسرائیل هم به منطقه و خلیج فارس آمده در نتیجه تصور می‌کردند کار حکومت ایران سخت خواهد شد. اما با توجه به اتفاقات انتخابات آمریکا، با آمدن بایدن سیاست‌ها طور دیگری اجرا می‌شود و همین اپوزیسیون ایران را نگران کرده است.»

او افزود: " در دوره بایدن دیگر اینطور نیست که عربستان میلیارد‌ها دلار سلاح بخرد و آمریکا هم بی قید و شرط از این کشور حمایت کند. بایدن در رالی انتخاباتی‌اش اعلام کرد که عربستان باید ابعاد پرونده خاشقچی را روشن کند، ضمن اینکه دموکرات‌های آمریکا ارتباطاتی با نایف ولیعهد پیشین سعودی داشتند. دموکرات‌ها اقدامات عربستان علیه خود را هم فراموش نمی‌کنند، عربستان پول‌های زیای برای موفقیت ترامپ هزینه کرده است؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد عربستان وضعیت خوشایند دوران ترامپ را در دوره بایدن هم داشته باشد. البته این به معنای آن نیست که بایدن روابط تیره و تاری با عربستان خواهد داشت. دموکرات‌ها قطعا دنبال منافع آمریکا خواهند بود، اما بالاخره حساسیت‌هایی وجود دارد، اگر بخواهند با ایران کار کنند باید سیاست اعتدالی در پیش بگیرند. مانند زمان اوباما، اعراب خلیج فارس آمریکا را تحریک به اقدام علیه ایران می‌کردند و اوباما تاکید داشت که شما همسایه هستید و باید مشکلات خود را حل کنید."

فرجی راد تاکید کرد: «بنابراین اپوزیبسیون نظام و کشور‌های مخالف و رقیب ایران در منطقه با شکست ترامپ شرایط بهتری پیدا نخواهند کرد و احتمالا از قدرت و توانایی شان علیه ایران نیز کاسته شود.»

فرجی‌راد درباره اینکه آیا با حضور بایدن ائتلاف نظامی منطقه‌ای علیه ایران تشکیل می‌شود، گفت: «ترامپ دشمن شماره یک ایران بود، کشور‌های عرب منطقه به خاطر اینکه به شدت وابسته به دولت ترامپ بودند نمی‌توانستند در جهت مخالف سیاست آمریکا و ترامپ حرکت کنند. اما اگر بایدن سیاست اوباما را دنبال کند، عربستان و متحدان منطقه‌ای‌اش را ناامید خواهد کرد، این وضعیت باعث می‌شود که این کشور‌ها از وضعیت تهاجمی علیه ایران خارج شوند و به سمت گفتگو و تعدیل روابط با ایران حرکت کنند. البته ممکن است این کشور‌ها برای بازگشت به مذاکره با ایران پیش شرط‌هایی داشته باشند، مثلا عربستان بحث یمن را مطرح کند.»

سفیر سابق ایران در نروژ در پاسخ به این سوال که ممکن است ایران و دولت جدید آمریکا وارد مذاکره شوند و آیا این مذاکرات در دولت روحانی اتفاق می‌افتد یا باید منتظر دولت جدید در ایران بود، گفت: «اگر آمریکا آمادگی داشته باشد به برجام برگردد با همین دولت می‌تواند شروع کند. مذاکره با ایران، مذاکره با حاکمیت است. سیاست خارجی در بحث کلان با هدایت رهبری است و دولت هم اجرا می‌کند. البته ممکن است اگر مذاکراتی شروع شود در این دولت تمام نشود، اما اینطور نیست که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد و ایران بگوید منتظر باشید تا در ایران انتخابات برگزار شود و بعد مذاکره کنیم.»

فرجی‌راد درباره برخی تحلیل‌ها مبنی بر اینکه با پیروزی بایدن احتمال حمله اسرائیل به ایران افزایش می‌یابد، گفت: «اصلا بحث حمله اسرائیل به ایران موضوعیت ندارد. اسرائیل چگونه می‌خواهد به ایران حمله کند اگر یک کشور منطقه با اسرائیل همکاری کند باید منتظر پاسخ سخت ایران باشد. مثلا امارات اگر بخواهد این اجازه را به اسرائیل بدهد باید منتظر خسارات عمیق و فاجعه باری باشد که از پاسخ ایران دریافت می‌کند. اگر حمله از سرزمین‌های اشغالی باشد باز هم با پاسخ سخت ایران روبه‌رو می‌شود. با برنامه موشکی ایران، حضور نیرو‌های ایران در سوریه و تقویت حزب الله در لبنان اسرائیل چگونه می‌خواهد به ایران حمله کند و پاسخی دریافت نکند؛ بنابراین این ادعا‌های همه‌اش تهدید‌های پوچ است. اسرائیل هیچوقت حریف ایران نمی‌شود و هیچوقت این کار را نخواهد کرد.»