سرنوشت جمله «نخرید تا ارزان شود»

«ارزان‌تر شدن کالا‌ها در آینده‌ای نزدیک» کلیدواژه اصلی سخنان مسئولان در واکنش به التهاب قیمتی در بازار و آرام کردن جو روانی حاکم بر آن است. حداقل در دو سال اخیر وعده‌های کاهش قیمت مسکن، ارز، خودرو و حتی تخلیه حباب سکه کم از سوی مسئولان مرتبط منتشر نشده است. هر چند برخی به جای پیدا کردن «سرنخ ماجرا» توصیه‌هایی از قبیل «نخرید تا ارزان شود» هم کرده‌اند. اما آنچه درنهایت در بازار اتفاق افتاد، افزایش قیمت‌ها بود و تقریبا در هیچ بازاری، کاهشی مشاهده نشد.

اعتماد در ادامه نوشت: با مقایسه‌ای میان «زمان» وعده داده شده از سوی مسئولان برای کاهش قیمت‌ها و قیمت‌های پس از آن «زمان» می‌توان دریافت که تقریبا «وعده‌های» مبتنی بر ارزان‌تر شدن باشد، تاکنون به سرانجام نرسیده یا در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت اثر داشته و برخی قیمت‌ها روند نزولی داشتند و پس از آن نرخ‌ها با شیب تندتری بالا رفتند. هر چند می‌توان دلایل اقتصادی برای «عدم پیروی قیمت‌ها از وعده‌های مسئولان» عنوان کرد.

اما به نظر می‌رسد مردم می‌دانند وعده‌ها از حقیقت محیط کلان اقتصادی نشأت نمی‌گیرد، بنابراین نسبت به آن بی‌توجه هستند و حتی با وجود توصیه‌هایی که «نخرید تا ارزان شود»، ترجیح می‌دهند ریال خود را به کالا تبدیل کنند. در ادامه برخی کالا‌هایی را که قرار بود «زمانی» ارزان‌تر شوند، می‌خوانید.

افزایش ۹۱ درصدی قیمت و واکنش به نخریدن خانه

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی این جمله «مسکن نخرید تا ارزان شود» را بار‌ها به زبان آورده. در تیر ماه سال گذشته برای اولین‌بار تا همین اواخر که باز هم این موضوع را تکرار کرد، اما بازار مسکن بی‌اعتنا به برنامه‌ها و وعده‌ها راه خودش را رفت. قیمت هر مترمربع واحد مسکونی از فروردین تا شهریور سال جاری حدود ۶۰ درصد افزایش داشته و از ۱۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به بیش از ۲۴ میلیون تومان رسید. این در حالی است که قیمت هر مترمربع خانه در شهریور امسال نسبت به سال گذشته ۹۱.۷ درصد افزایش داشته است. به نظر می‌رسد نخریدن به امید ارزان شدن، در واقع از دست دادن قدرت خرید است.

گوشت، خوراکی حذف شده از سفره‌ها

گوشت گوسفندی نیز طی سه سال منتهی به پایان سال گذشته، ۱۳۲.۵ درصد افزایش داشته است. قیمت هر کیلو گوشت گوسفند در سال ۹۶ حدود ۴۰ هزار تومان بود که در پایان سال ۹۷ به ۶۰ هزار و ۳۳ هزار تومان رسید که افزایشی ۵۱ درصدی را نشان می‌دهد. این روند ادامه داشت تا جایی که قیمت این خوراکی در پایان سال ۹۸ حدود ۹۳ هزار تومان گزارش شد. هر چند روند افزایش قیمت کماکان نیز ادامه دارد.

در هفته اول فروردین سال جاری قیمت هر کیلو گوشت گوسفند به ۹۷ هزار و ۸۷۴ تومان رسید. خیز قیمت گوشت در حالی است که حسن عباسی معروفان، مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام که یکی از مهم‌ترین شرکت‌ها در واردات نهاده‌های دامی به کشور است، در ۲۵ فروردین سال جاری و در مصاحبه‌ای با وب‌سایت مشرق‌نیوز گفته بود: «مردم برای خرید گوشت و مرغ عجله نکنند، چون تا آخر سال افزایش قیمتی در این حوزه نداریم.»

خسرو ابراهیم‌نیا، نایب‌رییس اتاق اصناف تهران هم در ادامه مطلب مشرق نیوز گفته بود: «میزان ذخایر کالا‌های اساسی کشور حتی از حد انتظار نیز بالاتر است و آمادگی زیادی برای خرید و فروش این کالا‌ها در بستر اینترنتی فراهم شده است.» ۷ ماه پس از سخنان معروفان و ابراهیم‌نیا و در ابتدای ماه مهر، قیمت هر کیلو گوشت گوسفندی به ۱۱۰ هزار تومان رسید.

مرغ

از ابتدای سال ۹۷ که نرخ ارز در ۴۲۰۰ تومان تثبیت شد، قیمت هر کیلو مرغ از حدود هشت هزار تومان در فروردین به حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار تومان در اسفند همان سال رسید. مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت مرغ، نبود یا کمبود نهاده‌های تولیدی عنوان شده بود.

فعالان دام و طیور معتقدند در ماه‌های اخیر حدود ۵۰ درصد نهاده‌های دامی از بازار آزاد تامین می‌شود و با وجود اینکه این نهاده‌ها و البته واکسن برای دام و طیور کالای اساسی محسوب می‌شوند، اما به دست فعالان صنعت دام و طیور با نرخ ارز آزاد می‌رسد.

هر چند محمد یوسفی، رییس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی در دی ماه ۹۷ و زمانی که قیمت هر کیلو گوشت مرغ حدود ۱۳ هزار تومان بود، از بهبود قیمت‌ها پس از جوجه‌ریزی خبر داده بود. هر چند کاهش قیمت‌ها در مرغ رخ نداد و قیمت این نوع گوشت در اسفند سال گذشته ۱۵ هزار و ۲۰۰ تومان بود، روز شنبه به ۲۵ تا ۲۵ هزار و ۵۰۰ تومان رسید. به بیان دیگر قیمت هر کیلو مرغ طی فروردین تا اسفند ۹۷ حدود ۶۲ درصد افزایش داشته در حالی که در کمتر از هفت ماه بیش از ۶۷ درصد افزایش قیمت داشت. با مقایسه این اعداد به نظر می‌رسد فاصله بین جهش‌های چند ده درصدی در این کالا، به جای «سالانه»، «ماهیانه» شده است.

تخم‌مرغ، بر مدار افزایش

براساس گفته‌های ناصر نبی‌پور، رییس هیات‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار در تابستان ۹۷، مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت تخم‌مرغ، تمایل مردم به خرید آن به دلیل افزایش قیمت‌های گوشت مرغ و انواع گوشت‌های قرمز بوده است.

در آن زمان هر کیلو تخم‌مرغ در مرغداری ۷ هزار و ۴۰۰ و شانه‌ای ۱۶ هزار تومان برآورد شده بود که در بهار تخم‌مرغ به هر شانه‌ای ۱۳ هزار تومان عرضه می‌شد و حتی علیرضا رفیعی‌پور، رییس سازمان دامپزشکی کشور در فروردین ۹۷ نیز وعده داده بود که «از خرداد ماه با افزایش تولید تخم‌مرغ قیمت آن کاهش یافته و امکان صادرات فراهم می‌شود.»، اما نه تنها کاهش قیمت در تخم‌مرغ رخ نداد بلکه در ۱۴ مرداد ۹۷ هیات وزیران «تعرفه واردات تخم‌مرغ را با هدف کنترل بازار این محصول از ۵درصد به ۴درصد کاهش داد.» و چند ماه بعد در دوم بهمن نیز صادرات آن به کلی ممنوع اعلام شد.

پس از افزایش قیمت‌های متوالی در سال ۹۸ دولت با هدف ثبات بخشی به بازار اقدام به عرضه برخی کالا‌ها مانند مرغ و تخم‌مرغ کرد تا قیمت‌ها کاهش یابد. پس از این اقدام قیمت هر شانه که تا پیش از این به ۱۸ هزار تومان نیز رسیده بود و رییس کانون سراسری انجمن‌های صنفی پرورش‌دهندگان مرغ تخم‌گذار نیز آن را منطقی می‌دانست تا ۱۲ هزار تومان کاهش پیدا کرد که البته موجب نارضایتی مرغداران نیز شد. چند هفته پس از دخالت دولت، قیمت هر شانه بین ۱۷ تا ۲۱ هزار تومان معامله می‌شد در حالی که نرخ مصوب آن حداکثر ۱۵ هزار تومان بود.

براساس گزارش‌های مرکز آمار تورم «گروه تخم‌مرغ» در سال ۹۷ بیش از ۳۲ درصد برآورد شده در حالی که براساس گزارش بانک مرکزی «قیمت خرده‌فروشی» تخم‌مرغ در سال ۹۷ نسبت به سال قبلش حدود ۷۰ درصد رشد داشته است. در سال ۹۸ قیمت هر شانه تخم‌مرغ تا ۱۶ هزار تومان معامله می‌شد که در اردیبهشت سال جاری به ۲۰ هزار تومان رسید. روند افزایشی قیمت ادامه داشت تا اینکه در جلسه ۸ مهر سال جاری محمد کلامی، دبیر ستاد تنظیم بازار کشور سقف قیمت هر شانه ۳۰ عددی تخم‌مرغ در جلسه ستاد تنظیم بازار را حداکثر ۳۱ هزار تومان اعلام کرد. این در حالی است که در اواسط مهر ماه نرخ هر شانه تخم‌مرغ در مغازه‌ها حدود ۴۱ هزار تومان بود.

لبنیات هم گران شد

اردیبهشت ۹۸ گزارش‌هایی مبنی بر افزایش خودسرانه دو شرکت لبنی برای افزایش قیمت برخی کالا‌ها منتشر شد تا اینکه در میانه خرداد رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی از ارایه پیشنهاد افزایش ۱۴درصدی قیمت لبنیات به سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان خبر داد. چند روز پس از ارسال درخواست صنایع لبنی برای افزایش و در حالی که هیچ‌گونه موافقتی با این درخواست صورت نگرفته بود، برخی شرکت‌ها اقدام به افزایش بدون مجوز قیمت‌ها کردند. تا اینکه در ۲۶ خرداد باکری اعلام کرد: «قیمت لبنیات براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار قیمت مبنی بر افزایش ١٩درصدی نرخ شیرخام، حدود ٢٠درصد رشد کرد.»

میر اسلام تیموری، رییس هیات‌مدیره انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در یادداشتی که ۲۱ تیر منتشر کرد، علت افزایش قیمت‌ها را «افزایش قیمت‌ها ناشی از تحمیل شرایط اقتصاد کلان کشور بر تولید‌کننده و خارج از اراده او» عنوان کرده بود. در مهر سال جاری، کره تنها محصول پروتیینی بود که بیش از ۷۰ درصد افزایش قیمت داشت و به هر صد گرم، ۸ هزار تومان رسید. کمترین خیز قیمت از فروردین تا مهر سال جاری نیز در اختیار پنیر بود که با ۵ درصد افزایش به ۱۱ هزار و ۷۶۰ تومان رسید.

بازار لپ‌تاپ و موبایل هم از وعده‌ها پر است

بازار محصولات الکترونیکی پس از نوسانات نرخ ارز به ترسناک‌ترین بازار تبدیل شد. جایی که قیمت گوشی یا لپ‌تاپ، روزانه تغییر می‌کند و اگر خیلی خوش‌شانس باشید و تا پیش از بسته شدن صرافی‌ها کالای خود را بخرید، می‌توانید از زیان جلوگیری کنید. افزایش قیمت موبایل در حالی است که با شروع مدارس و آموزش از راه دور، دانش‌آموزان بیشتری به موبایل‌های هوشمند برای دسترسی به محتوای آموزشی نیاز دارند در حالی که همه خانواده‌ها توان تامین آن را ندارند. تیر ماه که ممنوعیت واردات گوشی‌های بالای ۳۰۰ یورو ابلاغ شده بود، قیمت موبایل نیز افزایش داشت.

ابراهیم درستی، رییس اتحادیه فروشندگان دستگاه‌های صوتی و تصویری و تلفن همراه گفته بود که «با این اقدام بهتر است شهروندان برای خرید موبایل عجله نکنند، چراکه قیمت‌ها به حال قبل باز می‌گردد.» افزایش قیمت گوشی به‌خصوص در بازه نزدیکی به آغاز سال تحصیلی و افزایش تقاضا برای خرید موبایل، روند تندتری به خود گرفت. هرچند نوسان نرخ ارز نیز بر آن بی‌تاثیر نبود. علاوه بر قیمت موبایل، قیمت لپ‌تاپ نیز با نرخ دلار هم‌تراز شد به‌گونه‌ای که قیمت برخی برند‌ها تقریبا با قیمت خودرو پراید دست‌دوم یا حتی نو برابری می‌کنند.

براساس اطلاعات سایت‌های فروش محصولات الکترونیکی، ارزان‌ترین لپ‌تاپ در بازار تهران در هفته جاری «ایسوس مدل vivobook- X۵۴۰YA» است که ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. گفتنی است ارزان‌ترین لپ‌تاپ در خرداد سال جاری «ایسوس مدل vivobook- F۵۴۰NA» بود که ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان قیمت داشت. گران‌ترین لپ‌تاپ نیز «ایسوس مدل ROG Zephyrus Duo ۱۵ GX۵۵۰LWS» که حدود ۱۳۰ میلیون تومان قیمت دارد.

با این مبلغ می‌توان در برخی مناطق پایتخت، خانه‌ای را رهن کرد. افزایش ۱۰۷ درصدی پایین‌ترین قیمت لپ‌تاپ در بازار طی ۴ ماه، در حالی است که مردادماه محمدرضا فرجی، رییس فناوران رایانه در مصاحبه‌ای گفته بود که «باتوجه به ترخیص لپ‌تاپ از گمرک، قیمت‌ها سرشکن می‌شود. فرجی چند ماه بعد و در میانه مهر، «ریزش قیمت دلار و ثبت سفارش‌های بیشتر کالا‌های آی‌تی را بر قیمت‌ها موثر می‌دانست.»