هدر رفت مواد غذایی، یکی از چالش‌های حوزه غذایی جوامع است که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. به طوری که گفته می‌شود ضایعات غذایی در ایران معادل ۵۰ درصد درآمد نفتی کشور است.
به گزارش مهر، بر اساس آمار‌های جهانی، حدود یک میلیارد انسان از سوءتغذیه و گرسنگی رنج می‌برند که از این میان حدود ۵۰ درصد در آسیا و ۲۵ درصد در آفریقا زندگی می‌کنند. در مقابل، حدود ۲ میلیارد نفر در دنیا دچار اضافه وزن و چاقی هستند. از برنامه‌های مهم سازمان جهانی خواروبار (فائو) و دیگر سازمان‌های بین المللی، حذف گرسنگی تا پایان ۲۰۳۰ در دنیا با همراهی و مشارکت اهالی زمین است.
اخیراً برنامه جهانی غذا که از سوی سازمان ملل متحد ارائه گردیده بود به خاطر تلاش در مبارزه با گرسنگی و بهبود شرایط صلح در مناطق دچار درگیری، برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۰ میلادی شده است. شاخه کمک غذایی سازمان ملل متحد که بزرگ‌ترین نهاد انسانی جهان در زمینه امنیت غذایی و رفع گرسنگی است، اعلام کرده است هنوز یک نهم جمعیت جهان غذای کافی ندارند؛ لذا نیاز به همبستگی و همکاری چند جانبه بیش از هر زمانی آشکارتر است.
جلال الدین میرزای رزاز رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، گفت: وقتی در رابطه با غذا صحبت می‌کنیم می‌توان آن را از دو بعد امنیت غذایی و ایمنی غذایی مورد کنکاش و بررسی قرار داد که دو مقوله کاملاً متفاوت و جدا از هم هستند.
وی افزود: در بررسی امنیت غذایی بر اساس تعاریف مختلف بین المللی پارامتر‌های مختلفی ارائه گردیده است که اهم آن‌ها ۴ پارامتر و شاخص است.
میرزای رزاز گفت: در حال حاضر در کشور در مقوله امنیت غذایی با سه چالش اساسی و ریشه دار مواجه هستیم.
وی افزود: کرونا در ابعاد جهانی و ملی، تحریم‌های شدید و ناجوانمردانه اقتصادی و وضعیت اقتصادی ناپایدار، سه چالش اساسی در مقوله امنیت غذایی است.
میرزای رزاز ادامه داد: متأسفانه این سه عامل در صورت ادامه دار شدن در دراز مدت می‌تواند امنیت غذایی را در کشور تحت الشعاع قرار دهد و خسارات و صدمات جبران ناپذیری را به سلامت جامعه وارد نماید، لذا ضرورت بررسی، واکاوی موضوع و ارائه راهکار‌های کارشناسی و تخصصی برای برقراری امنیت غذایی کشور بیش از هرزمان دیگری احساس می‌شود.
در دوران شیوع کرونا، اما ایران توانست از معدود کشور‌های دنیا باشد که حتی در مقایسه با کشور‌های توسعه یافته تنوع و کفایت مواد غذایی را در کشور چه به لحاظ فراوانی و چه به لحاظ دسترسی فیزیکی فراهم نماید تا جایی که در روز‌هایی که در اروپا فروشگاه‌های عرضه مواد غذایی توسط مردم غارت می‌شد، در ایران گویی اتفاقی نیفتاده و در شرایط کاملاً عادی تنوع، ارائه و کفایت محصولات و مواد غذایی کاملاً حفظ شده بود، گرچه این فراوانی و تنوع بر اساس تعریف امنیت غذایی یکی از شاخص‌های لازم و مهم می‌باشد، ولی بر اساس پارامتر‌های دیگر تعریف امنیت غذایی کافی نیست.
در همین رابطه، رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، گفت: عوامل سه گانه و تهدیدآمیز امنیت غذایی، عمدتاً مداخله دولتمردان، سیاستمداران و مسئولین اجرایی کشور را می‌طلبد که ضرورت توجه به آن‌ها در وضعیت هشدار و قرمز قرار دارد. اما مردم نیز با ورود به نحوه مصرف و توجه به آموزه‌های اعتقادی، مذهبی، ملی و اخلاقی می‌توانند تا حدود زیادی مانع بروز نا امنی غذایی در کشور باشند که لازم است تک تک هموطنان با درک شرایط موجود به سهم خود در برقراری امنیت غذایی مشارکت نمایند.
بر اساس مطالعات و آمار‌های ارائه شده هر سال ۱/۳ میلیارد تن ضایعات مواد غذایی در دنیا وجود دارد که این ضایعات معادل یک سوم کل مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان‌ها است و می‌تواند غذای کافی برای ۲ میلیارد نفر انسان گرسنه را در سال فراهم نماید. در کشور ما نیز بر اساس بررسی‌های به عمل آمده حدود ۳۰ درصد ضایعات غذا از چرخه تولید تا مصرف وجود دارد. چرخه و زنجیره غذا از مزرعه شروع می‌شود و پس از طی چرخه فرآوری و عرضه به سفره‌ها می‌رسد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو)، هر روز به ازای هر نفر ۱۳۴ کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در ایران ۱۳۴ کیلوکالری است. سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود ۲.۷ درصد اعلام شده است.
ضایعات مواد غذایی در ایران معادل ٣٥ میلیون تن است این در حالی است که در اتحادیه اروپا با ٢٧ کشور عضو، تنها ٩٠ میلیون تن مواد غذایی راهی زباله‌ها می‌شود. یک پژوهش علمی ارزش مادی ضایعات مواد غذایی در ایران را ١٥ میلیارد دلار برآورد کرده که اگر این رقم را با درآمد نفتی در شرایط غیر تحریم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که مردم ما معادل تقریباً ۵۰ درصد درآمد نفتی کشور را با ضایعات غذا به سطل زباله می‌ریزند. بیشترین ضایعات غذا در ایران مربوط به نان، میوه، برنج و سبزیجات است.
ساماندهی و ورود اورژانسی کشور جهت جلوگیری از آمار ۳۰ درصدی ضایعات غذا در کشور با آموزش و ارتقا فرهنگ عمومی جامعه در جهت اصلاح الگو‌های ناصواب مصرف که متأسفانه در بسیاری از خانواده‌های شهری نهادینه شده است، می‌تواند تا حدود زیادی ناامنی غذایی را از ما دور کند و در صورت طولانی بودن یا تداوم وضع موجود آن را به تأخیر بیندازد.
تأثیر سوءتغذیه در انواع مختلف آن (اختلالات رشد، کمبود ریزمغذی‌ها و همچنین اضافه وزن و چاقی) بر اقتصاد جهانی ۳.۵ تریلیون دلار در سال تخمین زده شده است. افزایش مداوم گرسنگی از سال ۲۰۱۴ همراه با افزایش چاقی، به روشنی نیاز به تسریع و افزایش اقدامات تقویت نظام‌های غذایی و محافظت از معیشت مردم را نشان می‌دهد.
زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با عنوان این مطلب که سوءتغذیه کودکان یک شاخص بین‌المللی در حوزه ناامنی غذایی است و از طریق این شاخص وضعیت امنیت غذایی کشور‌ها را تخمین می‌زنند، افزود: به دلیل اقداماتی که طی دو دهه گذشته در کشور انجام شده، بیش از ۷۵ درصد میزان سوءتغذیه در کودکان زیر پنج سال کاهش پیدا کرده است. در عین حال همچنان این نگرانی را در مناطق کم برخوردار داریم. زیرا نسبت به متوسط کشوری سوءتغذیه در این مناطق مقداری بیشتر است.
نظام‌های غذایی آینده ما باید ضمن حفظ منابع طبیعی و تنوع زیستی و مقابله با چالش‌هایی مانند تغییر اقلیم، رژیم‌های غذایی و سالم برای همه و معیشت مناسب و معقول برای کشاورزان و کارکنان سیستم‌های غذایی فراهم کنند. این امر به طرح‌های بهتر حمایت اجتماعی و فرصت‌های جدیدی که در پرتو دیجیتال سازی و تجارت الکترونیکی پدیدار می‌شوند و همچنین اقدامات کشاورزی پایدارتر که منابع طبیعی زمین، سلامت ما و آب و هوا را حفظ می‌کنند، نیاز دارد.
