چه کسی سعی کرد آلکسی ناوالنی را بکشد؟

فرارو- "اِوا هارتاگ*" نویسنده و تحلیلگر ارشد "پایگاه خبری پولیتیکو" در مقاله‌ای برای این پایگاه خبری، به مساله ترور احتمالی آلکسی ناوالنی چهره سرشناس اپوزیسیون در روسیه، و متهمان احتمالی وقوع این حادثه پرداخته است.

وی در این رابطه می‌نویسد: «لیست افراد و گروه‌هایی که از ترور الکسی ناوالنی چهره سرشناس اپوزیسیون در روسیه نفع می‌برده اند، بسیار بلندبالا است. این رهبر اپوزیسیون روس و چهره برجسته مخالف با فساد، دشمنان زیادی داشت. دلیل اصلی این مساله نیز این بود که وی اتهامات زیادی را به نخبگان سیاسی روسیه به دلایلی نظیر انجام اختلاس، وارد کرده بود».

به گزارش فرارو، ناوالنی همچنین قدرتمندترین مخالف سیاسی ولادیمیر پوتین نیز به حساب می‌آید. وی اخیرا تلاش‌های گسترده‌ای را جهت مقابله با اقدامات حزب حاکم روسیه با هدف تثبیت جایگاه خود در قدرت در جریان انتخابات ماه آینده در روسیه، سازماندهی کرده بود. در این راستا، هنگامی که وی در یک پرواز در روز پنجشنبه دچار مشکل شد و ناگهان هوشیاری خود را از دست داد، طولی نکشید که بسیاری شروع به گمانه زنی در مورد افراد و گروه‌هایی که احتمالا در صدد قتل ناوالنی بوده اند، کردند.

"کیرا یارمیش" سخنگوی آلکسی ناوالنی در پیامی توئیتری گفته است: "این پوتین بوده که ناوالنی را مسموم کرده است". وی تاکید کرده: "اینکه وی مستقیم یا غیرمستقیم دستور قتل ناوالنی را داده باشد مهم نیست. تنها چیزی که در این میان مهم است این نکته می‌باشد که مسولیت آنچه برای ناوالنی اتفاق افتاده، کاملا بر عهده ولادیمیر پوتین است". طرح این اتهام، چندان شگفت آور نیست. برخی ناظران و تحلیلگران بر این باورند که دولت روسیه، تاریخی طولانی در حذف مخالفان خود دارد.

آنچه برای آلکسی ناوالنی اتفاق افتاده، به نوعی یادآورِ اتفاقی است که در سال ۲۰۰۴، برای یک روزنامه نگار منتقد پوتین یعنی "آنا پولیتکوفسکایا" اتفاق افتاد. وی نیز زمانی که سوار یک هواپیما شد تا یک رویداد مرتبط با آدم ربایی را پوشش بدهد، ناگهان غش کرد و به زمین افتاد. دقیقا مثل آنچه برای ناوالنی اتفاق افتاد، نزدیکانِ پولیتکوفسکایا نیز به نوشیدن یک فنجان چای سمی به عنوان دلیل احتمالی بیهوشی وی اشاره کرده بودند (پولیتکوفسکایا از این حادثه جان سالم برد با این حال، دو سال بعد در برابر خانه اش هدف گلوله قرار گرفت و به قتل رسید).

ایجاد مسمویت برای افراد فراری از روسیه نظیر "آلکساندر لیتوینینکو" (افسر اطلاعاتی فراری روسیه) و سرگی اسکریپال (جاسوس فراری روسیه) نیز نمونه‌های مشابه دیگری از هدف قرار گرفتن مخالفان دولت روسیه هستند. "پیوتر ورزیلوف" فعال سیاسی مشهور روسیه نیز پس از اینکه در یک جلسه استماع در یکی از دادگاه‌های روسیه شرکت کرد بود، به شدت دچار بیماری شد.

ناوالنی در دوره فعالیت‌ها و اقدامات خود به عنوان یک چهر برجسته اپوزیسیون، با مزاحمت‌های مختلفی نظیر اقدامات قضایی علیه خود و همچنین حملات مکرر نیرو‌های پلیس مواجه شده بود. گاهی اوقات نیز آزار‌ها علیه او جنبه روانی و فکری به خود می‌گرفتند. نظیر پاشیده شدن یک ماده ضدعفونی کننده سبزرنگ به صورت وی در سال ۲۰۱۷ و یا مواجهه وی با یک حمله آلرژیک مرموز در سال ۲۰۱۹ و در شرایطی که در بازداشت پلیس روسیه قرار داشت. با این حال، ناوالنی هر بار به نحو اعجاب برانگیزی از خطر مرگ می‌گریخت تا اینکه روز پنجشنبه، وی در پرواز دچار مسومیت شد و به کما رفت.

بدون تردید، بسیاری از چهره‌های سرشناس و قدرتمند روس، از اینکه وی بمیرد خوشحال خواهند شد. با این حال، برخی ناظران این مساله را اتفاقی بزرگ بر علیه وجهه بین المللی دولت روسیه ارزیابی می‌کنند. برخی کارشناسان عنوان کرده اند آن‌هایی که از اقدامات ضدفساد ناوالنی بیشترین آسیب را خورده اند، در صف مقدم افرادی هستند که بایستی از آن‌ها به عنوان متهمان ترور آلکسی ناوالنی یاد کرد.

با این همه، بایستی به این نکته هم اشاره کرد که زمان وقوع حادثه برای آلکسی ناوالنی نیز بسیار حساس و خطیر بوده است. هم اکنون دولت روسیه با بحران برگزاری تظاهرات گسترده مردمی در بلاروس و تلاش مردم این کشور جهت سرنگونی "آلکساندر لوکاشنکو" رئیس جمهور این کشور که مورد حمایت کرملین است، مواجه می‌باشد. تظاهرات گسترده در نزدیکی روسیه دقیقا همان چیزی است که دولت روسیه آن را تقبیح می‌کند و سعی دارد آن را خاموش کند. این در حالی است که چهره هایی، چون آلکسی ناوالنی، قویا از این مساله حمایت می‌کنند (ناوالنی بار‌ها حمایت خود را از اعتراضات در بلاروس در قالب شبکه‌های اجتماعی نشان داده است).

"عباس گالیموف" یک تحلیلگر مسائل سیاسی و از همکاران سابق کاخ کرملین می‌گوید: "معادله‌ای که اکنون در مورد بلاروس، پیش چشم ما قرار دارد این است: آیا اعتراضات مدنی و غیرخشونت آمیز قادرند رهبران سیاسی را که به نهاد‌ها و نیرو‌های امنیتی تکیه دارند، سرنگون سازند؟ اگر این مدل در بلاروس موفق شود، مخالفان سیاسی در روسیه را نیز الهام بخشی خواهد کرد و چهره‌ای غیراخلاقی را از حامیان ولادیمیر پوتین به تصویر خواهد کشید. این مساله همچنین موجب خواهد شد تا پوتین راهبرد سیاسی خود را برای ورای سال ۲۰۲۴ که دوره ریاست جمهوری وی به پایان خواهد رسید، مورد بازنگری قرار دهد".

اوایل تابستان سال جاری میلادی، پوتین با اشاره به بحران عظیم شیوع ویروس کرونا در کشورش، طرح انجام اصلاحات در قانون اساسی روسیه را که راه را برای او جهت ماندن در قدرت تا سال ۲۰۳۶ هموار می‌سازد، طرح کرد و با موفقیت آن را به تصویب رساند. اگرچه این اقدام پوتین با انتقاد بسیاری از مخالفان وی رو به رو شد، با این حال، اعتراضات گسترده‌ای بر علیه آن صورت نگرفت. بسیاری بر این باورند که این مساله به این دلیل اتفاق افتاد که آلکسی ناوالنی چهره سرشناس اپوزیسیون در روسیه که قادر است مردم را در سرتاسر این کشور جهت انجام اعتراضات بسیج کند، از آن‌ها (مردم) خواسته بود تا عمده تمرکز خود را بر انتخابات منطقه‌ای روسیه (انتخابات مجلس روسیه) که قرار است در ماه سپتامبر سال جاری میلادی برگزار شود، متوجه کنند.

در واقع، راهبردی که ناوالنی به دنبال آن بود، حمایت هوشمندانه از چهره‌های مخالف رهبران روسیه جهت تضعیف آن‌ها بود. آلکسی ناوالنی و تیم وی، پیشتر در سال ۲۰۱۹ و در جریان انتخابات شورای شهر مسکو، این راهبرد را بکار گرفتند و توانستند تقریبا نیمی از کرسی‌ها را کسب کنند و پیروزی بزرگی را به دست آورند. در این چهارچوب، آن‌ها به دنبال تکرار این استراتژی، این بار در انتخابات منطقه‌ای روسیه بودند.

از سویی ناوالنی در شرایط مسموم شد که در مناطق شرق دور روسیه در منطقه سیبری، در حال انجام فعالیت‌های سیاسی و انتخاباتی بود. این مناطق عمدتا به علت دور بودن از مرکز سیاسی روسیه، مورد توجه جریان‌های اپوزیسیون بوده اند. به عنوان مثال، سال گذشته پس از بازداشت یکی از فرمانداران دولت روسیه در منطقه سیبری، تظاهرات گسترده‌ای برگزار شد که بلافاصله نوک حمله انتقادات معترضان به سمت دولت روسیه و پوتین متمرکز شد.

برخی کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که در شرایط فعلی، روسیه تا حد زیادی به دلیل حضور طولانی مدت پوتین و تیم وی در قدرت، در مرحله انفجار قرار دارد و هر اتفاقی که در این کشور می‌افتد، ولو زیست محیطی، اقتصادی و یا هر چیز دیگری، خیلی زود می‌تواند به یک بحران حقیقی برای دولت روسیه تبدیل شود و ماهیتی اعتراضی بر علیه پوتین بیابد.

برخی معتقدند ترور ناوالنی می‌تواند نقش بسزایی در خاموش کردن صدای اعتراضات در روسیه بازی کند. با این حال، حامیان ناوالنی معتقدند این مساله می‌تواند خود به تشدید هر چه بیشتر اعتراضات بر علیه دولت روسیه کمک کند. در واقع، آن‌ها معتقدند که ترور ناوالنی می‌تواند روند اعتراضات در روسیه بر علیه دولت این کشور را بیش از پیش تسریع کند.

* اِوا هارتاگ، وی نویسنده و تحلیلگر ارشد پایگاه خبری پولیتیکو است.