چرا از بعضی چیز‌ها می‌ترسیم؟ چرا جیغ می‌کشیم؟

چیز‌های زیادی وجود دارد که ممکن است جیغ ما را درآوَرَد، اما چرا اینقدر می‌ترسیم و برای مهار این ترس‌ها باید چه کنیم؟

پنج کارشناس ترس توضیح می‌دهند که ما چرا می‌ترسیم، انواع ترس کدام است و چطور با ترس روبه‌رو شویم.

چرا می‌ترسیم؟

دکتر وارن مانسل، روان‌شناس دانشگاه منچستر و نویسندهٔ کتاب "غلبه بر ترس" می‌گوید: "ترس نقش تکاملی دارد، امری بیولوژیکی و حیاتی است و برای بقای ما لازم است. بدن ما نیاز به راهی دارد تا در برابر خطرات و تهدید‌ها آمادهٔ فرار یا دفاع شود".

دکتر مارگی کر، جامعه‌شناس و متخصص و پژوهشگر ترس، می‌گوید: "توانایی تشخیص و واکنش سریع در برابر تهدید برای بقا لازم است، همین توانایی است که ما انسان‌ها را زنده نگه می‌دارد".

معمول‌ترین واکنش ما در برابر ترس "جنگ یا گریز" است، که باعث افزایش ضربان قلب و گشاد شدن مردمک چشم می‌شود. دکتر مانسل می‌گوید: "همه‌چیز در بدن ما طوری تنظیم می‌شود که ما آمادهٔ گریز و فرار از آنچه ما را تهدید می‌کند می‌شویم یا با آن می‌جنگیم و مبارزه می‌کنیم".

واکنش یکه‌خوردن یا زمانی که جا می‌خورید و به طور ناگهانی در برابر تهدید یا خطر واکنش نشان می‌دهید، واکنشی است که باعث می‌شود حتی زمانی که فرصتی برای بررسی و دریافت، چون و چرایی خطر و تهدید ندارید، شما را از آن دور کند، این واکنش ناگهانی و با صدای بلند همراه است.

انواع مختلف "ترس"؟

اندی نیمن، یکی از سازندگان و بازیگران نمایشنامهٔ ترسناک "داستان‌های ارواح" که مدتی طولانی در لندن بر صحنه بود و در سال ۲۰۱۷ فیلمی با بازیگری مارتین فریمن از آن ساخته شد، می‌گوید: "اولین مرحله همان یکه‌خوردن یا ترس ناگهانی است؛ بیشتر مردم فکر می‌کنند این کاری سبک و ساده است، اما واقعیت این است که خیلی کار پیچیده‌ای است تا خوب و درست از کار در‌آید".

"اگر بتوانی آن را خوب از کار درآوری، ذهن مخاطب را منحرف کنی و ناگهان کاری کنی که یکه بخورد، کار فوق‌العاده‌ای کرده‌ای، چون توانسته‌ای آن‌ها را به طور کامل غافلگیر کنی".

اندی ادامه می‌دهد: "ترس‌هایی هم هست که از آن‌ها خلاصی نداری، این ترس‌هایی است که درذهن ما وارد می‌شوند و هر لحظه که چشم خود را می‌بندیم در برابر ما ظاهر می‌شوند. این ترس‌ها ریشه‌های عمیق‌تری دارند".

مایک مونسر، که پادکست‌های هفتگی در مورد فیلم‌های ترسناک تهیه می‌کند، می‌گوید که وقتی پای فیلم ترسناک به میان می‌آید، ترسناک‌ترین فیلم‌ها آن‌هایی هستند که باعث می‌شوند احساس بی‌قراری و ناامنی کنیم.

"بهترین فیلم‌های ترسناک، فیلم‌هایی هستند که نمی‌توانیم توضیح دهیم چرا ترسناک هستند. فیلم "درخشش" به نظر من ترسناک است بدون آنکه حتی بتوانم دلیلی برای آن پیدا کنم. چرا باید راهرو‌های دراز و خالی یک هتل یا پسر‌بچه‌ای که با سه‌چرخه در اتاقی دور خودش می‌چرخد اینقدر ترسناک باشد؟ من که سر در نمی‌آورم! ".

او اضافه می‌کند: "بهترین فیلم‌های ترسناک احساس عجیبی در شما به وجود می‌آورند بدون آنکه اتفاق ترسناکی در صحنه‌های فیلم بیفتد. این احساس را دارید که اتفاق بدی در جریان است".

چطور می‌توانید بهترین احساس ترس را ایجاد کنید؟

اندی می‌گوید: "عوامل مختلفی در این زمینه نقش دارند، از موسیقی و نور‌پردازی تا جلوه‌های ویژه، که وقتی همه آن‌ها با هم استفاده شود آن لحظه "عالی" را می‌سازد".

او می‌گوید: "بازی با امکانات مختلف مثل بالا بردن نور یا پایین آوردن صدا و تغییراتی مانند این‌ها خیلی لذت‌بخش است. مثل این است که با دوربین در جستجوی بهترین و ترسناک‌ترین لحظه باشیم".

"بعد از آن هم آن را در برابر مخاطبان به نمایش در‌می‌آوریم تا مطمئن شویم که درست بوده است و خدای من، آن لحظه که ۹۰۰ نفر تماشاچی از وحشت جیغ می‌کشند ما می‌توانیم فکر کنیم که همه آن کار‌های فنی و ریزه‌کاری‌های هر صحنه دست به دست هم داده است تا لحظه‌ای خلق کند که تمام وجود تماشاچی را به لرزه در‌می‌آورد".

آنتونی وایت، هنرمند و متخصص ترس در بازی‌های کامپیوتری که به مدت ۱۰ سال در این زمینه کار کرده است، می‌گوید: "با توجه به نکاتی کلیدی می‌توان از هرصحنه‌ای برای تمام حواس انسان ترس آفرید. برای مثال می‌توانید یک قصابی ترسناک را در اتاقی تیره و تاریک بسازید که فقط صدای مگس‌ها در آن به گوش می‌رسد و بوی گوشت گندیده می‌دهد وکف آن هم لزج و چسبناک است".

اگر آدمی هستید که خیلی می‌ترسید، چطور می‌توانید ترس خود را مهار کنید؟

دکتر مانسل می‌گوید که اگر خیلی ترسو هستید و از هر چیزی می‌ترسید کار‌هایی وجود دارد که می‌توانید خودتان یا به کمک درمانگر انجام دهید تا وضعیت خود را بهتر کنید.

"اولین نکته‌ای که باید در نظر بگیرید این است که باید همه‌چیز با آهنگ و سرعت مناسب برای خود شما پیش برود و نیازی نیست که همین الان با ترس خود رو‌به‌رو شوید، می‌توانید هر زمان که آمادگی آن را داشتید، این کار را بکنید".

دکتر مانسل، روان‌شناس، می‌گوید: "بیشتر چیز‌هایی که ما را می‌ترسانند قابل تقسیم به اجزای کوچکتری هستند، بخش‌های کوچکتری که مهار آن‌ها آسانتر است. برای مثال اگر از بلندی می‌ترسید، می‌توانید فقط با ۱۰ سانتی‌متر بلندی شروع کنید و این باعث می‌شود که شاید فقط ذره‌ای اضطراب و ترس کمتری نسبت به قبل داشته باشید و به معنای آن است که در مسیر درست قرار دارید"؛ و دکتر کر هم توصیه‌هایی عملی دارد، از جمله مواجهه‌درمانی و درمان رفتاری-‌شناختی و تمرین‌های تنفسی.

او می‌گوید: "یکی از روش‌های مؤثر برای مقابله با افزایش ضربان قلب و احساس وحشت و هراس این است که بدن خود را طوری حرکت بدهید که گویی همهٔ این انرژی‌ها به حرکتی مهار‌شده تبدیل شده‌اند و در این حالت حس می‌کنید که بر آن‌ها کنترل دارید، حتی انجام حرکت سادهٔ ورزشی مثل حرکت پروانه هم مفید است".