کرونالیزه شدن جامعه جهانی

دکتر محمد لکزایی*؛ از زمانی که ویروس کووید ۱۹ (COVID-۱۹) در چین مشاهده گردید این ویروس کشور‌های زیادی را یکی پس از دیگری در نوردید و تاکنون کمترین سرزمینی نیست که آلوده به این ویروس نشده باشد و تقریبا عرصه‌ای از زندگی انسان باقی نمانده است که متاثر از کرونا نباشد و آینده مبهم در خصوص مهار آن همچنان پیش روی انسان‌ها قرار دارد.

 

از آنجایی که مراودات و مناسبات انسانی عامل اصلی پراکنش ویروس کرونا محسوب می‌شود رابطه مستقیمی بین فرد و فعالیت‌های جمعی با مسائل بهداشتی و پزشکی وجود دارد؛ یعنی به هر اندازه نقش جامعه پزشکی از نظر علمی و تکنیکی در کنترل بیماری مهم و کارساز باشد به همان مقدار نیز رعایت مسایل بهداشتی و کنشی انسان‌ها در جهت مهار و عدم گسترش بیماری (بخصوص در مورد ویروس کرونا) نقش حائز اهمیتی خواهد داشت.

 

یکی از بارزترین ویژگی‌های این ویروس مسری بودن و خاصیت اپیدمیک (Epidemic) آن است که به صّور مختلف از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و هر چه کنش‌ها و تعاملات انسانی کمتر باشد زنجیره شکل گرفته توسط این ویروس از هم می‌گسلد و جلوی گسترش و شیوع آن گرفته خواهد شد و با مهار نسبی آن علم انسان مجال آن را خواهد یافت تا راهکار‌هایی جهت رام کردن آن بیابد.

 

در گذشته بیماری‌های مختلفی از جمله وبا، طاعون، آبله، سل... انسان‌های زیادی را تلف می‌کرد، ولی به واسطه نقل و انتقالات محدود انسانی و تجاری این بیماری‌ها در محدوده محلی باقی می‌ماند و مجال آن را نمی‌یافت که به سرزمین‌های مختلف سرایت نماید و به جوامع کمتری آسیب وارد می‌نمود و سرانجام به کمک تکنولوژی‌های نوین بشری بسیاری از این بیماری‌ها ریشه کن یا در کنترل انسان قرار گرفت.

 

اما در شرایط کنونی ویروس کرونا زندگی انسان مدرن که در بالاترین سطح علمی و تکنیکی قرار دارد را دچار چالشی عمیق نموده است.

 

جامعه‌ی پیچیده با جمعیت عظیم انسانی و ویروس ناشناختی که باعث سراسیمگی و اضطراب جامعه جهانی شده ظهور این ویروس در عصری پدیدار گشته است که با پدیده جهانی شدن (Globalization) روبرو هستیم یعنی تعاملات اقتصادی، تجاری، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی سرنوشت همه جوامع را به هم گره زده است و هیچ جامعه نوین امروزی نمی‌تواند خود را از جامعه جهانی جدا بداند جامعه جهانی که مک لوهان (Mcluhan) آن را دهکده جهانی (Global village) نامیده بود این دهکده جهانی که در آن ارتباطات خبری، تجاری و انسانی به سرعت هر چه تمامتر مبادله می‌شد دچار چالش نوینی شده که به علت این پیچیدگی ارتباطی و فشردگی فضایی در عصر جدید، ویروس نوظهور کرونا به سرعت از شهری به شهر دیگر از کشوری به کشور دیگر در حال یکه تازی است و سبب مرگ هزاران نفر و اختلال و بی نظمی جهانی شده است. از این رو کارشناسان پزشکی و بهداشتی بهترین راهکار مقابله با این ویروس را قطع زنجیره و چرخه فعالیت ویروس کرونا می‌دانند.

 

تاثیرات و پیامد‌های سریع و عمیق این بیماری در همه نقاط جهان سبب پدیدار شدن رویداد جدیدی در فعالیت‌های انسانی و اجتماعی شده است؛ که می‌توان آن را اصطلاحا کرونالیزه شدن (Coronazation) نامید. یعنی بوجود آمدن شرایط اضطراری ناشی از وجود ویروس یا بیماری یا هرگونه اختلالی که سبب بی‌نظمی عامدانه در مناسبات معمول و عادی انسانی از جمله رفتارها، مناسک، ترددها، مراودات و تعاملات... در سطح وسیع بین‌المللی در بازه زمانی محدود و یا نسبتا نامحدود که هم مورد پذیرش دولت و مردم است اطلاق نمود.

 

۱-همه گیری جوامع ۲-شیوع سریع ۳- تغییر موقت سبک زندگی (Life Style) به صورت وسیع ۴-بی نظمی ساختاری (Structural Disorder) ۵-یاس و نامیدی ۶-سراسیمگی ۷-مبهم بودن.

در جامعه کرونالیزه شده به علت ترس از شیوع بیماری و رعایت الزام‌های بهداشتی؛ هنجارها، ارزش‌ها و چشمداشت‌های نوینی در جوامع شکل می‌گیرد.

 

کنشگران جوامع انسانی از رفتارها، هنجارها، مناسبت‌های اجتماعی، تعاملات، قواعد و کردار‌ها در مجموع از غالب عادت واره‌های (Habitus) معمول که در آن بیم گسترش ویروس می‌رود تا حد زیادی به صورت عرفی و قانونی منع می‌شوند؛ و باید‌ها و نباید‌ها و ارزش‌ها و قوانین جدیدی مناسب با این بیماری در سراسر جهان شکل گرفته است.

 

مثلا افراد هنگام مکالمه باید فاصله اجتماعی (Social Distansce) را رعایت نمایند، نباید در مناسک جمعی و مذهبی همچون نماز جماعت، جمعه، کلیسا و مکان‌های مقدس... حضور یابند، نباید مسابقات ورزشی جمعی انجام شود، نباید به دیدوبازدید‌های معمول رفت؛ همچنین در منزل ماندن، دست ندادن با سایرین، استفاده از ماسک و دستکش در مکان‌های عمومی، به سفر نرفتن ارزش به شمار می‌رود که برای جلوگیری از گسترش بیماری مهم محسوب می‌گردد.

 

این سبک جدید زندگی، غالبا ساختار‌های کلان و خرد (Macro and Micro Structures) جوامع را دچار بی‌نظمی و اختلال می‌نماید یعنی فشار‌هایی هم در سطح کلان از جمله نهاد‌های اقتصادی، سیاسی، آموزشی، مذهبی و هم مشکلاتی در سطح فردی مانند مرگ ومیر، بیماری، یاس و نامیدی را به همراه خواهد داشت؛ و این شرایط و الزامات غیرعادی تا مهار نسبی بیماری و رسیدن به شرایط مطلوب ادامه خواهد یافت.

 

---

۱- این اصطلاح در جامعه‌شناسی به تفاوت میان گروه اجتماعی در یک جامعه بر اساس برخی مولفه ها اطلاق می‌گردد.