چرا ایران تنگه هرمز را دور می‌زند؟

خط لوله ۱۱۰۰ کیلومتری گوره-جاسک با ایجاد یک پایانه صادراتی جدید نفتی در سواحل مکران، علاوه بر توسعه این منطقه، امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور را نیز فراهم می‌کند.

به گزارش ایرنا، عمده صادرات نفت ایران از پایانه صادراتی خارک و با عبور از تنگه هرمز انجام می‌شود. تنوع‌بخشی به پایانه‌های صادرات نفت و استفاده از مسیر‌های جایگزین آبراه تنگه هرمز، از جمله اهدافی هستند که در پروژه خط لوله گوره-جاسک دنبال می‌شود. این تنها خط لوله انتقال نفت در منطقه نیست که مسیر جایگزین تنگه هرمز را ایجاد می‌کند. عربستان و امارات متحده عربی نیز در حال حاضر از ظرفیت خطوط لوله انتقال نفت برای جایگزین کردن تنگه هرمز استفاده می‌کنند.

با این حال، به گفته مدیرعامل شرکت پایندان، پیمانکار پروژه گوره- جاسک، تفاوت این خط لوله با موارد مشابه علاوه بر ویژگی‌های فنی، استفاده ۱۰۰ درصدی از ظرفیت داخلی از مرحله مطالعه تا اجراست. این در حالی است که پروژه‌های مشابه در منطقه، توسط شرکت‌های خارجی انجام شده‌اند.

چرا خط لوله گوره-جاسک برای ایران استراتژیک است؟

سید شمس‌الدین موسوی چاشمی درباره ویژگی‌های فنی این پروژه گفت: خط لوله انتقال نفت خام از غرب کارون به سواحل مکران، که به خط لوله گوره-جاسک معروف است، طولی حدود ۱۱۰۰ کیلومتر دارد و برای انتقال یک میلیون بشکه انواع نفت خام سبک و سنگین به سواحل مکران برنامه‌ریزی شد است.

وی افزود: این پروژه از چند منظر یک پروژه استراتژیک برای کشور است. اول اینکه ما را از وابستگی به پایانه خارک جدا می‌کند. در حال حاضر ۷۵ تا ۸۰ درصد صادارت نفت خام کشور از جزیره خارک انجام می‌شود و این خط لوله، پایانه جدیدی را در جاسک ایجاد می‌کند که بعد از تنگه هرمز قرار دارد و دسترسی به آب‌های آزاد اقیانوسی را ایجاد می‌کند.

موسوی چاشمی ادامه داد: نکته دیگر اینکه در سواحل مکران مجموعه‌های پتروشیمی تشکیل خواهند شد و این خط لوله، خوراک بخشی از مجموعه‌های پالایشگاهی این منطقه را تأمین خواهد کرد. علاوه بر اینها، بحث ذخیره‌سازی نفت خام در پایانه‌های صادارتی نیز با این پروژه ممکن می‌شود.

استفاده ۱۰۰ درصدی از ظرفیت‌های داخلی

موسوی چاشمی با تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی در این پروژه گفت: نفت خام، اسیدی و ترش است و نیاز به لوله‌های خاصی برای انتقال دارد. تأمین ورق برای تأمین لوله‌های این پروژه، پیش از این در کشور ممکن نبود و باید واردات صورت می‌گرفت، اما هم‌اکنون ظرفیت‌های داخلی به‌گونه‌ای تغییر کرده که کل تأمین لوله این مجموعه در داخل کشور و توسط کارخانه‌های ایرانی انجام می‌شود. شمش‌ها و ورق‌های مورد نیاز برای ساخت لوله‌های پروژه، مطابق با استاندارد‌های API ۵ L، در داخل کشور تولید می‌شوند.

وی با اشاره به دیگر تجهزات مهم این پروژه ادامه داد: این خط لوله به پنج پمپ یا ایستگاه تقویت فشار برای انتقال نفت نیاز دارد. کلیه این پمپ‌ها نیز که پیش از این صرفاً با واردات قابل تأمین بود، اکنون در داخل کشور ساخته می‌شود. در مجموع، تمامی این پروژه در مراحل مطالعه، طراحی ساخت نصب و اجرای این مجموعه خط لوله ۱۱۰۰ کیلومتری، کاملاً بومی و ایرانی است و ظرفیت‌های پیمانکاری و اجرا، تأمین و مشاوره کشور در این خط لوله مورد استفاده قرار گرفته و حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان هم در بخش تأمین ورق و تهیه و تبدیل آن به لوله به صنایع داخلی تزریق می‌کند که بخشی از سرمایه‌گذاری این طرح است.

ظرفیت ۱۰ تا ۱۱ میلیون بشکه‌ای خطوط لوله انتقال نفت در منطقه

موسوی چاشمی در مقایسه این پروژه با موارد مشابه گفت: با توجه به اینکه خط لوله گوره-جاسک طول ۱۱۰۰ کیلومتری دارد جزو خطوط لوله بلند دنیاست. البته ما خطوط بلند ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ کیلومتری انتقال گاز را در چین و بزریل داریم. با این حال در حوزه خاورمیانه و غرب آسیا و در زمینه انتقال نفت، خط لوله گوره-جاسک یکی از بلندترین خط لوله‌هاست و تقریباً در منطقه منحصر به‌فرد است.

وی ادامه داد: به‌طور میانگین روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز عبور می‌کند. در گذشته بحث‌هایی بود که کشور‌های حوزه خلیج فارس و به‌طور مشخص، عربستان و امارات با اجرای خطوط لوله، تنگه هرمز را دور بزنند و با انتقال نفت از سرزمین خودشان به دریای عمان بتوانند از گلوگاه تنگه هرمز عبور کنند. هم‌اکنون ظرفیت خطوط لوله منطقه خاورمیانه حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیون بشکه در روز است.

امکان صدور خدمات فنی و مهندسی به کشور‌های همسایه

موسوی چاشمی با اشاره به کشور‌هایی که مسیر‌های جایگزین تنگه هرمز را در انتقال نفت صادراتی خود به‌کار گرفته‌اند، توضیح داد: چند خط لوله مهم در منطقه وجود دارد که بخش اعظم آن در عربستان، برخی در امارات و چند مورد هم بین عراق و عربستان برقرار هستند. خط لوله‌ای بین شرق و غرب عربستان با طولی حدود ۱۲۰۰ کیلومتر قرار دارد که به لحاظ طول با خط لوله گوره- جاسک قابل مقایسه است و با ظرفیتی حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز، نفت عربستان را از شرق این کشور به غرب و دریای سرخ منتقل می‌کند.

وی افزود: در حال حاضر دو خط لوله پترولاین در عربستان و ADCOP در امارات متحده عربی از خط لوله‌های مهم در منطقه هستند، اما در اجرای تمامی این پروژه‌ها، نقش ظرفیت‌های داخلی این کشور‌ها تقریباً صفر است و هیچ مجموعه مهندسی، تأمین‌کننده یا مجری از ظرفیت‌های داخلی در این پروژه‌ها درگیر نبوده و تمام این پروژه‌ها توسط مجموعه‌های خارجی ایجاد شده‌اند.

موسوی چاشمی در ادامه گفت: این در حالی است که مطالعه، طراحی، اجرا و تأمین تجهیزات و تأسیسات در پروژه خط لوله گوره-جاسک توسط ظرفیت‌های داخلی انجام می‌شود و ۱۰۰ درصد بومی و ایرانی است. همچنین ما می‌توانیم این ظرفیت را به کشور‌های همسایه خود به‌عنوان خدمات فنی و مهندسی، صادر کنیم.

توسعه سواحل مکران با پروژه خط لوله گوره-جاسک

موسوی چاشمی ضمن تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های محلی و نیروی انسانی بومی منطقه در اجرای پروژه خط لوله گوره-جاسک، گفت: در اجرای خط لوله گوره-جاسک، یکی از هدف‌گذاری اصلی این است که بیشترین استفاده از ظرفیت‌های محلی انجام شود. سواحل مکران جزو مناطق کم‌تر توسعه‌یافته کشور است که پراکندگی جمعیتی پایینی دارد و مردم در یک فقر عمومی به‌سر می‌برند. این در حالی است که هشت شهر از ۱۰ شهر بزرگ دنیا، بندری هستند، ولی در کشور ما از ظرفیت بنادر استفاده نشده است. با این حال، این طرح می‌تواند به توسعه سواحل مکران کمک کند.

وی افزود: استفاده از نیروی انسانی منطقه در این پروژه، از اهداف اشتغال‌زایی آن است. وقتی افراد بومی منطقه در پروژه فعالیت داشته باشند، حس مشترکی بین پروژه و افراد بومی برقرار می‌شود و آن‌ها را به حافظان آتی این پروژه و حامیان آن در برابر خرابکاری‌ها تبدیل می‌کند.