گفتگوی آیت‌الله بهشتی با مقامات آمریکا

اسناد ویکی لیکس حکایت از مکالمات تلفنی چندباره آیت‌الله شهید محمد بهشتی با مقامات آمریکا بعد از تسخیر سفارت آمریکا دارد که اخیرا بخشی از آن ازسوی وب‌سایت «تاریخ ایرانی» ترجمه و منتشر شده است.

این اسناد بر پایه گزارش سایروس ونس، وزیر وقت امور خارجه ایالات متحده از تسخیر سفارت در تهران جمع‌آوری شده است که قسمت‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید.

آیت‌الله بهشتی با آمریکا تماس گرفت
در گزارش ۱۵ آبان سایروس ونس آمده است که «آیت‌الله بهشتی در ساعت ۱۳:۲۵ در تماسی تلفنی با واشنگتن اعلام کرد که شورای انقلاب مجوز داده تا ناظران خارجی همچون هلال‌احمر یا یک سفیر از کشور‌های اسلامی با گروگان‌ها دیدار کنند. بر اساس اسناد ویکی‌لیکس بهشتی گفت که یکی از روحانیون حاضر در مجموعه سفارت به او اطمینان داده که حال گروگان‌ها خوب است. بهشتی همچنین گفت که در این لحظه نمی‌تواند مجوز دیدار برای فرستادگان ویژه را صادر کند».

ونس ادامه می‌دهد که «ما همچنان ارتباط تلفنی خود را با سه مأمور سفارتمان که در وزارت امور خارجه مستقر هستند، حفظ کرده‌ایم. طبق گزارش آن‌ها جو خیابان‌های اطراف معمولا آرام است. کاردار لینگن با سرپرست فعلی وزارت امور خارجه گفت‌وگویی داشته و در آن تأکید شده که هرگونه اقدامی برای گروگانگیری را باید به جنبشی که خواستار استرداد شاه هستند مرتبط دانست».

وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده آمریکا تماس با بهشتی را باعث رفع‌شدن نگرانی‌هایشان عنوان می‌کند: «تماس تلفنی آیت‌الله بهشتی و کارگروه‌مان این فرصت را فراهم کرد تا نگرانی‌هایمان را با یکی از منابع نزدیک به [امام]خمینی در میان بگذاریم. بهشتی مسائل را درک کرد ولی هیچ راهکاری ارائه نداد. او پیشنهاد کرد که پس از جلسه بعدازظهر امروزش با شورای انقلاب با او تماس بگیریم».

او همچنین از برگزاری کنفرانس مطبوعاتی دانشجویان در ایران می‌گوید: «دانشجویان امروز کنفرانس مطبوعاتی برگزار و تهدید کردند که اگر آمریکا دست به هر اقدامی بزند گروگان‌ها را اعدام خواهند کرد. سخنگوی دانشجویان اعلام کرد که مذاکره‌ای با وزارت امور خارجه آمریکا نخواهند کرد و هرگونه درخواست برای برقراری ارتباط به صورت غیرمستقیم از طریق افرادی مانند احمد خمینی، فرزند آیت‌الله را نمی‌پذیرند. دانشجویان به هیچ گروگانی اجازه مصاحبه ندادند... به تمامی پایگاه‌ها اعلام شده که دانشجویان ایرانی در حمایت از [امام]خمینی مقابل سفارت آمریکا در بن و لندن تظاهرات کرده‌اند. اگر فکر می‌کنید ممکن است چنین حوادثی در موقعیت شما اتفاق بیفتد، بهتر است تمام تدابیر امنیتی را به کار بگیرید تا از وقوع حوادث مشابه پیشگیری کنید».

تمامی کارکنان ایرانی سفارت آزاد شدند
ونس در ۱۶ آبان ۵۸ می‌نویسد: «در ساعت ۱۳:۰۵ به وقت آمریکا با یکی از کارکنان ایرانی سفارت تماس تلفنی داشتیم و به نظر می‌رسد که تمامی کارکنان ایرانی سفارت آزاد شده‌اند. امروز بعدازظهر پنج نفر از افسران بخش کنسولگری به مکان جدیدی منتقل خواهند شد. گزارش رسیده که جزیره خارک، پایانه صادرات نفت خام ایران، امروز بسته شده است. بنا به گفته منابعمان در کمپانی، ایرانی‌ها جلوی بارگیری یک نفت‌کش نروژی را که مقصدش آمریکا بود، گرفته اند و دستور داده اند تا بندر را ترک کند».

هیئت ریاست‌جمهوری آمریکا در راه تهران است
او در گزارش ۱۶ آبان همان سال می‌نویسد: «هیئت ریاست‌جمهوری به سرکردگی دادستان کل، رمزی کلارک، در راه تهران است تا گروگان‌ها را آزاد کرده و به‌طور‌کلی درباره روابط ایران و ایالات متحده آمریکا گفتگو کند. اعضای این هیئت حامل پیامی از سوی رئیس‌جمهور برای مقامات ایرانی هستند. این هیئت قرار است حدود صبح روز هشت نوامبر وارد تهران شود... امروز صبح با کاردار سفارت در وزارت امور خارجه ایران تماس تلفنی داشتیم. شورای انقلاب با این تماس مخالفت کرد و تماس در ساعت۳:۳۰ به وقت آمریکا قطع شد. در عوض توانستیم با سفارت انگلیس در ایران ارتباط برقرار کنیم و آن‌ها نیز با وزارت امور خارجه که محل استقرار کاردار است تماس گرفتند. محوطه اطراف سفارت آرام است؛ ظاهرا دانشجویان هنوز از محل استقرار کاردار بی‌خبرند. گزارش داریم که شش آمریکایی دیگر در امان هستند».

او ادامه می‌دهد: «سفیر ترکیه در تهران قصد دارد از گروگان‌ها دیدار کند تا سلامت آن‌ها را تأیید کند. دانشجویان یک‌سری شرایط تعیین کرده اند که در حال اجراست. گزارش داریم که گروگان‌ها در زیرزمین یکی از ساختمان‌های مجموعه نگهداری می‌شوند. به آمریکایی‌ها غذای مناسب می‌دهند ولی هر بار که یک بازدیدکننده می‌آید چشمان آن‌ها را می‌بندند».

ونس از بیانیه امام هم گزارش می‌دهد: «رادیو ایران امروز صبح بیانیه‌ای از [امام]خمینی پخش کرد که در آن آیت‌الله، خطر آشوب‌ها و اختلافات داخلی را بیشتر از امپریالیسم آمریکا برشمرد و آن را دشمن اصلی ایران دانست. در نتیجه دانشجویان باید به تظاهرات و راهپیمایی‌هایشان خاتمه بدهند... رسانه‌ها گزارش می‌دهند که رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، یاسر عرفات، فردا هیئتی را به تهران اعزام خواهد کرد تا امنیت آمریکایی‌ها را تضمین کند».

آمریکا درباره شاه بیانیه صادر نکند، دیدار با گروگان‌ها میسر نمی‌شود
وزیر وقت امور خارجه آمریکا در ۱۷ آبان درباره گفت‌وگوی دوباره شهید بهشتی و کمال خرازی در گزارش خود چنین می‌نویسد: «تلاش ما برای اینکه ایرانیان در تصمیم خود در رد درخواست هیئت کلارک تجدید نظر کنند، بی‌نتیجه ماند. امروز صبح کارگروه ایران با وزیر امور خارجه وقت خرازی و آیت‌الله بهشتی تماس تلفنی داشت تا درباره دیدار با گروگان‌ها و شرایطشان صحبت کنند. در پاسخ به درخواست تجدیدنظر، هر دو نفر تأکید کردند تا زمانی که آمریکا در مورد تصمیمش در قبال شاه بیانیه صادر نکند، دیدار با گروگان‌ها میسر نخواهد بود. ما توضیح دادیم که هیئت اعزامی آماده است تا درباره این موضوع و باقی جوانب رابطه ایران و آمریکا مذاکره کند».

او ادامه می‌دهد: «بهشتی اعلام کرد که شورای انقلاب امروز وزیر خارجه جدید را منصوب خواهد کرد. این شخص در رأس مذاکرات با ما قرار خواهد گرفت. ما بار دیگر تأکید کردیم که دیدار یک ناظر بی‌طرف با گروگان‌ها ضروری است. بهشتی فقط پاسخ داد که شورای انقلاب این مورد را نیز بررسی کرده و نتیجه را متعاقبا اعلام خواهد کرد. همچنین اصرار کردیم که کاردار ما باید دسترسی کامل به تلفن و خطوط ارتباطی دیپلماتیک داشته باشد. وزیر خارجه وقت خرازی، پاسخ داد که مسئله خط ارتباطی با واشنگتن مورد بسیار حساسی است ولی با این وجود قول داد تا این مسئله را پیگیری کند... دانشجویان تسخیرکننده سفارت بیانیه شماره یک را صادر کرده و اعلام کردند که به اسناد محرمانه دست یافته‌اند. در این بیانیه آمده است که وجود چنین مدارکی نشان می‌دهد عملیات گسترده اطلاعاتی در تهران وجود داشته است. بیانیه اعلام می‌کند که دانشجویان در حال بررسی این اسناد هستند و تلاش خواهند کرد تا نتیجه را به طور علنی اعلام کنند. رادیوی تهران برنامه‌ای پخش کرد که محتوای آن یکی از اسناد سفارت بود».

ونس می‌گوید: «یک هیئت از نمایندگان سازمان آزادی‌بخش فلسطین وارد تهران شده است. اگرچه [امام]خمینی پیش‌تر دیدار با نمایندگان را به عنوان میانجیگر نپذیرفته ولی به نظر می‌رسد که آن‌ها را به عنوان نماینده شخصی عرفات به حضور می‌پذیرد».

بنی‌صدر گفت: آمریکایی‌ها در وضع مناسبی هستند
سایروس ونس در ۱۸ آبان از اطمینان خاطر بنی‌صدر می‌گوید: «هیئت اعزامی کلارک در استانبول ماندگار شد. با اعضای مختلف شورای انقلاب تماس گرفته شد و تماس‌ها ادامه خواهند یافت. به اطلاع ما رسیده که شورای انقلاب امروز ساعت ۱۶:۰۰ به وقت تهران برای بررسی سیاست‌های جامع تشکیل جلسه خواهد داد... ابوالحسن بنی‌صدر سرپرست وزارت امور خارجه منصوب شد. او مقام وزارت ندارد. کارگروه ایران امروز صبح با او تماس گرفت. در پاسخ به پرسش ما در مورد گروگان‌ها، بنی‌صدر گفت که آمریکایی‌ها در وضع مناسبی هستند و در ساختمان اقامتگاه نگهداری می‌شوند. او همچنین اعلام کرد که فیلمی از گروگان‌ها در تلویزیون ایران پخش خواهد شد تا شرایط مناسب آن‌ها را اثبات کند. ما بر دیدار یک ناظر مستقل از گروگان‌ها تأکید کردیم، اصرار ورزیدیم که فشار روانی و خستگی مفرط اثرات بدی بر جا می‌گذارد. بنی‌صدر گفت که امروز با قم تماس می‌گیرد و نتیجه را به ما اعلام خواهد کرد. به نظر می‌رسید او از هیئت اعزامی کلارک پشتیبانی می‌کند... ما با کاردار لینگن تماس داشتیم و او در سلامت است. او شرایط خودش در ساختمان وزارت امور خارجه را تحت حفاظت توصیف کرد.

به او اطمینان داده اند که دانشجویان او را گروگان نخواهند گرفت زیرا هرگونه حمله و تصرف خودسرانه به دستور [امام]خمینی ممنوع اعلام شده است. لینگن درخواست کرده تا با نمایندگان صلیب سرخ که از گروگان‌ها بازدید کرده اند، دیدار داشته باشد... یک ایستگاه رادیویی واشنگتن با دانشجویان مستقر در سفارت مصاحبه کرد و آن‌ها امکان هرگونه مذاکره‌ای را تا هنگام بازگشت شاه به ایران با سرسختی رد کردند. دانشجویان پیشنهاد‌های سازمان آزادی‌بخش فلسطین را هم رد کردند».

رمزی کلارک با بهشتی تماس دارد
ونس در همان روز بازهم می‌نویسد: «گزارش‌های تأییدنشده حاکی از آن است که آن‌ها ممکن است امروز یا فردا، ۱۰ نوامبر، با [امام]خمینی در قم دیدار کنند. اتحادیه عرب از میانجیگری جنبش آزادی‌بخش فلسطین پشتیبانی می‌کنند. سادات، رئیس‌جمهور مصر به شاه پیشنهاد داده که هواپیمایش را در اختیار او قرار خواهد داد و او را در کشورش می‌پذیرد... رسانه‌ها گزارش می‌دهند که شاه به دلیل شرایط بیماری مایل است تا نیویورک را ترک کند. ما با اعضای همراه شاه در تماس هستیم». او درباره تماس شهید بهشتی با رمزی کلارک می‌گوید: «رمزی کلارک با بهشتی تماس داشته که به او اطلاع داده بنی‌صدر به قم رفته است. بنی‌صدر در اول صبح (۱۱:۰۰ به وقت آمریکا) با کلارک تماس خواهد گرفت. کلارک معتقد است که شورای انقلاب به توافق دست یافته اند و آن را به [آیت‌الله]خمینی ابلاغ خواهند کرد».

در حال آماده‌کردن نقشه برای خروج پرسنل آمریکایی هستیم
ونس در ۱۹ آبان هم می‌نویسد: «رمزی کلارک در استانبول منتظر صدور مجوز از جانب ایرانیان است. او قصد دارد تا با بنی‌صدر سرپرست وزارت امور خارجه برای تصمیم‌گیری تماس بگیرد. ما ساعت۳:۳۰ به وقت آمریکا با کلارک تماس گرفتیم ولی او گزارش جدیدی نداشت. بنی‌صدر ساعت۳:۰۰ به وقت آمریکا به کارگروه ایران اعلام کرد که هیچ تصمیمی درباره ملاقات کلارک اتخاذ نشده است. بنی‌صدر دلیل آن را موافقت [امام]خمینی برای دیدار با فرستاده پاپ می‌داند که امروز ساعت۱۶:۰۰ به وقت تهران صورت خواهد گرفت. در این دیدار یک درخواست شخصی از جانب پاپ به [آیت الله]امام خمینی تحویل داده می‌شود. ما به اطلاع بنی‌صدر رساندیم که کلارک مایل است تا این مسئله هرچه سریع‌تر حل شود و از او خواستیم تا با کلارک در استانبول تماس بگیرد». او از نقشه خروج آمریکایی‌ها هم چنین می‌گوید: «ما در حال آماده‌کردن نقشه برای خروج قریب‌الوقوع پرسنل آمریکایی در تهران هستیم. سوئیسی‌ها اعلام کرده اند که یک هواپیمای دی‌سی۸ را در اختیارمان می‌گذارند که برای آماده‌شدن فقط به یک‌ساعت‌و‌نیم زمان احتیاج دارد. برنامه ما این است که گروگان‌ها ابتدا برای انجام معاینات پزشکی به فرانکفورت منتقل شوند».

دانشجویان رفتار مناسبی با گروگان‌ها داشتند
او در ۲۰ آبان هم در گزارش خود می‌آورد: «به سفرای سوئد، الجزایر، سوریه و کاردار فرانسه اجازه داده شد تا امروز حدود ساعت ۹:۰۰ به وقت آمریکا، دیدار کوتاهی از سفارت داشته باشند. به نظر می‌رسد که این دیدار کوتاه در حد نیم‌ساعت قدم‌زدن در میان سفارت بوده است. سفرا از تعدادی اتاق که گروگان‌ها در آن نگهداری می‌شدند، دیدار کردند و هرکدام از سفرا به‌صورت جداگانه تخمین زدند که از حدود ۶۰ گروگان بازدید کرده‌اند. دانشجویان به ساندبرگ، سفیر سوئد گفته اند که او از ۹۵ درصد از گروگان‌ها دیدار کرده ولی هنوز تعدادی باقی مانده اند که او نتوانسته است آن‌ها را ببیند... گزارش می‌شود که گروگان‌ها سالم ولی بسیار خسته بودند. شرایط روحی زنان و مردان مانند هم است. دست‌های گروگان‌ها را بسته بودند ولی چشم‌بند نداشتند... سفرا گفتند که دانشجویان رفتار مناسبی داشتند. اکثرشان جوان بودند، ولی لاهوتی و چندین آیت‌الله گروه را همراهی می‌کردند (گفته می‌شود که لاهوتی عضو شورای انقلاب و فرمانده کمیته انقلاب است)».

دارند از دیوار می‌آیند
او در همان روز بازهم می‌نویسد: «آیت‌الله خمینی به درخواست پاپ ژان پل دوم از سوی گروگان‌ها به تاریخ ۹ نوامبر، واکنش منفی نشان داد. در ملاقات با فرستاده پاپ، کاردار مایکل مولیگان (نه بونینی)، [امام]خمینی بر موضعش تأکید و تصریح کرد که این امت ایران هستند که خواستار استرداد شاه هستند و او به‌تن‌هایی نمی‌تواند مشکل گروگان‌گیری را حل کند و اعلام کرد که ایران هراسی از مداخله نظامی یا محاصره اقتصادی ندارد».

۵ نفر از دیپلمات‌های آمریکایی در منزل دیگر دیپلمات‌ها در تهران پناه گرفته‌اند
سایروس ونس در یک گزارش دیگر هم در ۲۱ آبان سال ۵۸ می‌نویسد: «رمزی کلارک همچنان در استانبول است. او توانسته با فروهر یکی از وزرای ایران تماس بگیرد، او قول داده که فردا در دیدارش با [آیت‌الله]خمینی، به‌نوعی کمک کند... سفارت آمریکا در پاریس گزارش می‌دهد که دولت پذیرفته که چهار نفر از سفرا از گروگان‌ها بازدید کنند؛ به این شرط که این بازدید به‌صورت گروهی انجام شود. به عقیده فرانسوی‌ها چهار نفر به‌طور مستقیم در تهران هماهنگی خواهند کرد... سفارت کانادا در تهران گزارش می‌دهد که پنج نفر از دیپلمات‌های ما که در خارج از سفارت هستند، به خاطر مسائل امنیتی تغییر مکان داده اند و در منزل دیگر دیپلمات‌ها در تهران پناه گرفته‌اند».