چرا آمریکا از ماهواره "ظفر" نگران است؟

فرارو- ایران به زودی یک ماهواره جدید به فضا پرتاپ می‌کند. به احتمال زیاد دولت آمریکا بار دیگر از این اقدام ابراز نگرانی خواهد کرد. این در حالی است یک مجله تخصصی آمریکایی می‌گوید ماهواره‌ها نقش بسیار مهمی در تقویت توانمندی‌های نظامی آمریکا دارند.

به گزارش فرارو، محمدجواد جهرمی، وزیر ارتباطات ایران، اخیرا از آماده سازی ارسال شش ماهواره به فضا خبر داده است. جدیدترین ماهواره‌ای که ایران قرار است به زودی به فضا ارسال کند، ماهواره «ظفر» است که جهرمی دوشنبه شب از آماده سازی سایت پرتاپ آن خبر داد. به گفته وزیر ارتباطات، ظفر تا قبل از دهه فجر امسال به فضا ارسال خواهد شد.

ماهواره‌های تجاری آمریکا فعالیت‌های ایران برای آماده سازی سایت پرتاپ را رصد کردند. تصاویری که این ماهواره‌ها در اختیار رادیو عمومی ملی آمریکا (NPR) قرار دادند نشان می‌دهند که ایران مشغول آماده سازی سایت پرتاپ ماهواره است.

به رغم تاکیدات مکرر ایران مبنی بر اینکه برنامه فضایی آن، صلح آمیز است، دولت آمریکا ادعا می‌کند که ایران از فناوری پرتاپ ماهواره به عنوان پوششی برای توسعه موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای استفاده می‌کند. نگرانی آمریکا از برنامه موشک‌های بالستیک ایران، یکی از دلایل عمده خروج یکجانبه کاخ سفید از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود. دولت دونالد ترامپ همواره گفته است که هر گونه توافق جدید با ایران باید شامل مواردی مثل محدودیت‌های بلندمدت علیه برنامه هسته ای، مهار برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران شود.

اما سوای مسئله موشک‌های بالستیک، ماهواره‌ها به خودی خود قابلیت‌های نظامی و غیرنظامی را خصوصا در حوزه جمع آوری اطلاعات افزایش می‌دهند. شاید به همین دلیل است که آمریکا از افزایش توانمندی‌های ایران در حوزه پرتاپ ماهواره ابراز نگرانی می‌کند. ایران برای نخستین بار در سال ۲۰۰۹، ماهواره «امید» را در مدار قرار داد و سپس در سال ۲۰۱۱، ماهواره «رصد» را به فضا پرتاپ کرد.

 

نقش ماهواره‌ها در ترور سردار سلیمانی
ابراز نگرانی آمریکا از پرتاپ ماهواره‌ها توسط ایران در حالی صورت می‌گیرد که ارتش آمریکا اتکای شدیدی به توانمندی‌های ماهواره‌ای دارد. در همین رابطه، مجله آمریکایی «اسپس نیوز» در گزارشی به قلم ساندرا اروین، به نقش ماهواره‌ها در تنش‌های مرتبط با ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، پرداخت. به گفته اروین، نیرو‌های مسلح آمریکا تقریبا برای هر گونه عملیات نظامی، به مقدار زیادی به تجهیزات فضایی وابسته هستند. ترور سردار سلیمانی در یک عملیات پهپادی آمریکا در سوم ژانویه و همچنین پاسخ موشکی ایران به آمریکا، نمونه‌های بارزی بود که نقش حیاتی ماهواره‌ها را نشان داد.

اروین نوشت: «ماهواره‌ها در فضا به عنوان چشم، گوش، شبکه‌ها و زمان‌سنج‌های نیرو‌های آمریکا عمل می‌کنند. پهپهاد‌های نیرو‌های هوایی آمریکا که موشک‌ها و تسلیحات را (به سوی خودروی سردار سلیمانی) شلیک کردند، توسط ماهواره‌های جی پی اس (GPS) هدایت می‌شدند. ارزیابی خسارات و تلفات بعد از حمله نیز، توسط ماهواره‌های سنجش از دور انجام شد. وقتی که ایران پایگاه‌های آمریکا در عراق را با موشک‌های کوتاه برد هدف قرار داد، یک فضاپیمای هشدار دهنده آمریکا، که سینگال‌های حرارتی ایجاد شده توسط موشک‌ها را شناسایی کرد، به اپراتور‌های مستقر در زمین، هشدار زودهنگام داد.»

ماهواره‌های ارتباطی - متشکل از ماهواره‌های دولتی آمریکا و ماهواره‌های تجاری- به نیرو‌های آمریکا این امکان را می‌دهند که با هم صحبت کنند، داده‌ها را منتقل کنند و دستورات مرکز فرماندهی و کنترل را اجرا کنند.

اروین ادامه داد: «ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا مستقر در تامپا واقع در فلوریدا، بر عملیات نظامی آمریکا در خاورمیانه نظارت می‌کند. اما مسئولیت تضمین آمادگی ماهواره‌ها جهت تامین خدمات به نیرو‌های آمریکا، به عهده فرماندهی فضایی آمریکاست. این فرماندهی جدیدترین شاخه ارتش آمریکاست که هم اکنون در پایگاه هوایی پیترسون در کلرادو مستقر شده است.»

 

کاربرد روزافزون ماهواره‌ها در ارتش آمریکا
سرهنگ دیوید وستوور، سخنگوی فرماندهی فضایی آمریکا در گفتگو با اسپیس نیوز گفت: «تجهیزات فضایی ما به گونه‌ای با سایر عملیات‌های مشترک، یکپارچه و هماهنگ عمل می‌کند که شامل پوشش خدمات مربوط به فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا نیز بشود، زیرا قابلیت‌های فضایی برای موفقیت در میدان نبرد مهم هستند.»

اروین به نقل از اندیشکده رند (RAND) نوشته است که ماهواره‌های آمریکا از زمان دولت آیزنهاور با اهداف نظامی به فضا پرتاپ شدند. دولت آیزنهاور نیاز داشت تا توسعه قابلیت‌های نظامی شوروی، خصوصا نیرو‌های هسته‌ای آن، را رصد کند. در نتیجه، ماهواره در مدار قرار داد. در دو دهه اول عصر فضایی، بخش اعظم ماهواره‌های آمریکایی و شوروی، به انجام ماموریت‌های استراتژیک - مثل شناسایی، نظارت، ارتباطات و رصد محیط زیست- اختصاص داشتند. اما در دهه‌های پایانی جنگ سرد، آمریکا شروع به استفاده از خدمات فضایی برای پشتیبانی از عملیات نظامی متعارف کرد. به مرور زمان، فضا به بستر مهمی تبدیل شد؛ روندی که در جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ و هنگامی که این تجهیزات استراتژیک آمریکا مأمور شدند در سطحی وسیع از عملیات رزمی متعارف پشتیبانی کنند، آشکار شد. گزارش RAND می‌گوید: «وظایف ماهواره‌های شناسایی از ماموریت‌های استراتژیک (به ماموریت‌های میدانی) تغییر کرد و داده‌های آن‌ها در اختیار فرماندهان میدانی و سربازان‌شان قرار گرفت. از داده‌های ماهواره‌های شناسایی برای هشدار در مورد حملات موشکی اسکاد و پشتیبانی از تلاش‌های ائتلاف برای شکار و از بین بردن لانچر‌ها استفاده شد.»

اسپیس نیوز افزود: ماهواره‌های مخابراتی نظامی، که در ابتدا برای پشتیبانی از فرماندهی و کنترل نیرو‌های هسته‌ای طراحی شده بودند، برای تامین پهنای باند ارتباطی مورد نیاز واحد‌های رزمی متعارف، از نو طراحی و پیکربندی شدند؛ و وقتی این ظرفیت کامل استفاده شد، وزارت دفاع بخشی از بار اضافی را به ماهواره‌های تجاری محول کرد. گزارش رند افزود: «جنگ خلیج فارس، نقطه عطفی در عملیات فضایی ارتش ایالات متحده بود. جامعه دفاعی آمریکا با کشف پتانسیل عظیم فضا برای پشتیبانی از عملیات نظامی متعارف در جنگ‌های آینده، برای اصلاح سیستم‌های فضایی موجود و توسعه موارد جدید برای پشتیبانی از کاربر‌های تاکتیکی تلاش هماهنگ خود را آغاز کرد. در سال‌های بعد، با بهره گیری از داده‌های به دست آمده از تجهیزات مستقر در فضا؛ طیف گسترده‌ای از فناوری‌های مبتکرانه ایجاد شد.»

اسپیس نیوز در پایان نوشت: «پس از آنکه GPS در سال ۱۹۹۵ با ۲۴ ماهواره در مدار به بالاترین ظرفیت عملیاتی خود رسید، یک کلاس کاملاً جدید از تسلیحات نقطه زن و دقیق ظهور کرد که طیفی از بمب‌های گرانشی تا موشک‌های کروزی را در بر می‌گیرد که با استفاده از داده‌های GPS به سمت هدف هدایت می‌شوند. افزون بر این، وسایل نقلیه نظامی در زمین، هوا و دریا شروع به استفاده از سیستم‌های GPS برای ناوبری کرده اند.»

بدین ترتیب ملاحظه می‌شود که آمریکا در حالی از برنامه فضایی ایران ابزار نگرانی می‌کند که ماهواره و داده‌های آن‌ها نقش بسیار مهمی در عملیات نظامی و شناسایی ارتش آن ایفا می‌کنند؛ لذا ممکن است آمریکا از بیم اینکه مبادا ایران به فناوری‌های ماهواره‌ای مشابهی دست یابد، فشار‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک علیه این کشور را افزایش دهد.