رونمایی از معامله قرن؛ ترامپ و نتانیاهو به دنبال چه هستند؟

فرارو- دولت آمریکا به زودی توافق موسوم به «معامله قرن» را اعلام می‌کند. این توافق به شکل قابل توجهی به نفع اسرائیلی‌ها و به ضرر فلسطینی‌ها طراحی شده به طوری که طبق برخی گزارش‌ها، ایده تاسیس کشور مستقل فلسطین را منتفی می‌کند.

به گزارش فرارو، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، روز پنج شنبه اعلام کرد که به زودی جزئیات طرح معروف به «معامله قرن» را قبل از سفر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، و رقیبش، بنی گانتز، به واشنگتن منتشر خواهد کرد. منظور از معامله قرن، توافق صلح آمریکا میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها است.

دولت ترامپ بار‌ها گفته است که می‌تواند بحران هفتاد ساله اسرائیل و فلسطین را با طراحی یک توافق جامع، برای همیشه حل و فصل کند. به همین خاطر، نام توافق خود را «معامله قرن» گذاشته‌اند. محتوای این توافق، قبل از دیدار سه شنبه آینده نتانیاهو و گانتز با ترامپ در کاخ سفید، منتشر خواهد شد.

کاخ سفید چند بار سعی کرد از «معامله قرن» رونمایی کند. اما تداوم بحران سیاسی در اسرائیل مانع از این کار شد. تا حالا دو بار در اسرائیل انتخابات پارلمانی برگزار شد، اما در هر دو، نتانیاهو نتوانست اکثریت کرسی‌ها را به دست بیاورد. قرار است سومین انتخابات پارلمانی اسرائیل در دوم مارس آینده برگزار شود.

جزئیات توافق
مفاد کامل توافق صلح ترامپ هنوز به طور رسمی منتشر نشده، اما رسانه‌های اسرائیلی، جزئیاتی از آن را منتشر کردند. این رسانه‌ها می‌گویند مفاد «معامله قرن» به نحو چشمگیری به نفع اسرائیل است و احتمالا مرز‌های آن را تغییر می‍‌دهد. در همین رابطه، روزنامه دست راستی «اسرائیل هایوم» به نقل از مقامات بلندپایه اسرائیلی نوشت اسرائیل در آستانه یک تحول تاریخی، در مقیاس جنگ شش روزه با اعراب است که اگر دولت اسرائیل تصمیمات لازم را بگیرد، می‌تواند مرز‌های اسرائیل را تغییر دهد.

به گفته رسانه‌های اسرائیلی، طبق معامله قرن، اسرائیل بخش‌های بزرگی از کرانه باختری و دره اردن را تصرف خواهد کرد. همچنین اسرائیل تعداد زیادی از شهرک‌های غیرقانونی و زمین‌های بین آن‌ها را منضم خواهد کرد. بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل اعلام خواهد شد و تاسیس دولت خلع سلاح‌شده فلسطین نیز به آینده موکول خواهد شد. گفته می‌شود که دولت آینده فلسطین، فقط بر ۸۰ درصد زمین‌های کرانه باختری حاکمیت خواهد داشت.

مقامات اسرائیلی به اسرائیل هایوم گفته‌اند بسط حاکمیت اسرائیل بر بخش‌هایی از کرانه باختری، به معنای پایان ایده تاسیس دولت فلسطین و «ضربه مهلکی به جنبش ملی فلسطین» خواهد بود. یک مقام اسرائیلی تصریح کرد اسرائیل در «معامله قرن» عملا هیچ امتیازی نمی‌دهد و دولت آمریکا نیز از اسرائیل انتظار ندارد که دولت فلسطین را به رسمیت بشناسد. فقط از اسرائیل انتظار دارد که اگر فلسطینی‌ها با درخواست‌های آمریکا موافقت کردند، برای بررسی ایده تاسیس دولت فلسطین در آینده ابراز تمایل کند.

علاوه بر این، فلسطینی‌ها هیچ کنترلی بر مرز‌ها نخواهند داشت.

ترامپ گفته است که به اصطلاح معامله قرن، «یک طرح عالی است. طرحی که واقعا کارآمد خواهد بود.»

واکنش اسرائیلی‌ها
محافل سیاسی و رسانه‌ای اسرائیلی، به وضوح از معامله ترامپ راضی و خوشحال هستند و جزئیات را می‌دانند. نتانیاهو و گانتز قرار است روز سه شنبه برای بررسی بیشتر توافق ترامپ به کاخ سفید بروند. مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا، در دیدار با نتانیاهو در سفارت آمریکا در بیت المقدس، گفت: ترامپ از او خواسته است که نتانیاهو را برای بررسی طرح صلح در خاورمیانه به کاخ سفید دعوت کند. نتانیاهو نیز اعلام کرد «با خوشحالی» این دعوت را پذیرفته و خواستار این شده که گانتز هم به کاخ سفید برود. نتانیاهو گفت: «ما هیچ دوستی بهتر از پرزیدنت ترامپ نداشتیم. فکر می‌کنم با این دعوت، پرزیدنت ترامپ می‌خواهد به اسرائیل صلح و امنیتی بدهد که مستحق آن است.»

 

مخالفت فلسطینی‌ها
با انتشار بخشی از جزئیات توافق صلح ترامپ و آشکار شدن جانبداری آمریکا از اسرائیل، فلسطینی‌ها توافق ترامپ را رد کردند. مخالفت فلسطینی‌ها با طرح ترامپ قابل پیش بینی بود. بعد از به رسمیت شناخت بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، فلسطینی‌ها در بی‌طرفی دولت ترامپ به عنوان میانجیگر صلح تشکیک کردند. دولت خودگران فلسطین، دنبال این است که بیت المقدس شرقی به عنوان پایتخت دولت فلسطین به رسمت شناخته شود. این در حالی است که بیت المقدس شرقی در سال ۱۹۶۷ توسط اسرائیل اشغال شد.

ترامپ مدعی شده فلسطینی‌ها ممکن است در ابتدا مخالفت کنند، اما بعدا راضی خواهند شد. وی تصریح کرد: «ما به طور مختصر با آن‌ها (فلسطینی‌ها) صحبت کردیم. اما در مدت دیگری با آن‌ها صحبت خواهیم کرد. آن‌ها مشوق‌های زیادی برای انجام این کار دارند. من مطمئن هستم که شاید آن‌ها در ابتدا واکنش منفی نشان دهند، اما این (توافق) واقعا برای آن‌ها بسیار مثبت است.»

نبیل ابو ردینه، سخنگوی محمود عباس، رئیس جمهور فلسطین، گفته است اگر توافق ترامپ طبق فرمول‌های ردشده اعلام شود، دولت خودگردان فلسطین برای محافظت از حقوق مشروع فلسطینی‌ها، سلسله‌ای از اقدامات انجام خواهد داد و از اسرائیل به عنوان یک قدرت اشغالگر خواهد خواست که مسئولیت‌های کامل خود را به عهده گیرد. ظاهرا، ابو ردینه تلویحا به منحل کردن تشکیلات دولت خودگردان فلسطین تهدید کرده است. امری که اگر محقق شود، اسرائیل مجبور خواهد شد برای میلیون‌ها فلسطینی، خدمات اساسی فراهم کند. ابو ردینه افزود: «ما به اسرائیل و دولت آمریکا نسبت به عبور کردن از خطوط قرمزهای‌مان هشدار می‌دهیم.»

ابو ردینه تصریح کرد: «رهبری فلسطین موضع واضح و تزلزل ناپذیری دارد و تصمیمات ترامپ درباره بیت المقدس و سایر مسائل و همچنین درباره هر چیزی که با (توافق) به اصطلاح معامله قرن ارتباط دارد، رد می‌کند.»

تبعات احتمالی توافق ترامپ
شبکه ۱۲ تلویزیون اسرائیل به نقل از مقامات اسرائیلی گزارش کرد که طرح صلح ترامپ به نحو چشمگیری به نفع اسرائیل خواهد بود و به موجب آن، اسرائیل کنترل بخش‌های بزرگی از کرانه باختری اشغالی را به دست خواهد گرفت. این در حالی است که فلسطینی‌ها کرانه باختری و اراضی اشغال‌شده بعد از سال ۱۹۶۷ را سرزمین کشور آینده خود می‌دانند. اما اکنون اسرائیلی‌ها می‌گویند با طرح ترامپ، عملا تشکیل کشور فلسطین منتفی خواهد شد.

اگر جزئیات افشاشده درست باشد، توافق ترامپ یک راهکار قدیمی را نابود می‌کند. راهکاری که مورد حمایت اکثر کشور‌های عربی و دولت خودگردان فلسطین می‌باشد. این راهکار، به «راه حل دو دولتی» معروف است و از تاسیس دو کشور مستقل برای فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها حمایت می‌کند. دولت خودگران فلسطین، می‌گوید کشور فلسطین باید بر مبنای مرز‌های سال ۱۹۶۷ و به پایتختی بیت المقدس شرقی تاسیس شود. اما راست افراطی اسرائیل به رهبری حزب لیکود، از اساس با این ایده مخالف است و برای نابود کردن راهکار دو دولتی تلاش کرده و می‌کند. اما نابود کردن، راه حل دو دولتی، پرسش‌های زیادی را مطرح می‌کند از جمله اینکه: چنانچه اسرائیل بخواهد در عین رد کردن راه حل دو دولتی، به روند تصرف سرزمین‌های فلسطینی ادامه دهد، فلسطینی‌ها در داخل اسرائیل از نظر حقوقی چه وضعیتی خواهند داشت؟ آیا فلسطینی‌ها با یهودی‌ها حقوق برابر خواهند داشت؟ آیا ترکیب جمعیتی اسرائیل به نفع فلسطینی‌ها به هم خواهد خورد؟ آیا با منتفی شدن راه حل دو دولتی، امکان ادامه حیات دولت خودگردان وجود دارد؟

بعد از رونمایی از معامله قرن، دولت خودگران به رهبری محمود عباس ضربه سختی خواهد خورد. از یک طرف، برای رد کردن این معامله تحت فشار خواهد بود. اگر رد کند، از سوی اسرائیل و آمریکا با فشار مضاعفی روبرو خواهد شد؛ و اگر رد نکند، نزد مردم فلسطین بی اعتبار خواهد شد. در نتیجه، احتمال انحلال تشکیلات خودگردان بعد از اعلام معامله قرن وجود دارد. حتی اگر دولت خودگران منحل نشود، مجبور خواهد شد که هماهنگی‌های امنیتی با اسرائیل و بسیاری از ترتیباتی که بعد از توافق اوسلو حاصل شد را پایان دهد.

جدای از این، در صورتی که توافق ترامپ، راه حل دو دولتی را منتفی کند، احتمالا با واکنش منفی اکثر جامعه جهانی و البته برخی کشور‌های عربی و اسلامی مواجه خواهد شد. کشور‌های بزرگ عربی ممکن است تحت فشار افکار عمومی نتوانند توافق ترامپ را قبول کنند. افزون بر این، موضع کشور‌هایی مثل ایران و ترکیه نیز اهمیت فراوانی خواهد داشت. ایران به احتمال زیاد، هرگونه توافق از جانب ترامپ در فلسطین اشغالی را رد خواهد کرد و حمایت از گروه‌های مقاومت فلسطینی را ادامه خواهد داد، حتی این احتمال نیز وجود دارد که مقاومت فلسطینی از نوار غزه به کرانه باختری گسترش یابد.

مجموع این ملاحظات موجب شده برخی ناظران، هدف از معامله قرن را نه حل بحران فلسطین، بلکه مدیریت این بحران بدانند. به اعتقاد این ناظران، ترامپ و نتانیاهو هر دو در آستانه انتخابات قرار دارند و می‌خواهند با مطرح کردن معامله قرن، موقعیت انتخاباتی خود را تقویت کنند. حتی اگر این معامله، به حل و فصل کامل مسئله فلسطین منجر نشود.