روزگاری در مرز زیمبابوه و زامبیا، امواج خروشان آب‌های آبشار ویکتوریا از پرتگاه، روی صخره‌های سخت می‌ریخت و غباری از آب و مه را در فضا می‌گسترانید. حالا، اما با آمدن خشکسالی که در چند‌سال گذشته بخش‌های وسیعی از این منطقه را تحت‌تأثیر خود قرار داده، آبشار پرابهت و بزرگ ویکتوریا را به چیزی شبیه یک جریان ضعیف و درحال مرگ تبدیل کرده است.
پوشش گیاهی اطراف این آبشار هم که روزی سرسبز و سرحال و مرطوب بود، حالا به علف‌های خشک‌شده و داغی می‌ماند که آخرین نفس‌هایش را زیر بار تشنگی می‌کشد.
شاید این آبشار نیمه‌جان، واضح‌ترین و مشهودترین اثر خشکسالی باشد که درحال نابودی این منطقه است. اما خشک‌شدن این آبشار، ویران‌کننده‌ترین اتفاق این منطقه نیست.
به گزارش سی. ان. ان، سازمان «برنامه جهانی غذا» اعلام کرده که تنها بیش از ٧میلیون نفر در زیمبابوه گرسنه خواهند شد و با وجود شرایط خشکسالی، ٤٥میلیون نفر در سراسر آفریقای‌جنوبی در خطر قرار می‌گیرند. درحالی‌که نمایندگان این سازمان، این هفته در جلسه‌ای در مادرید اسپانیا، ناامیدانه درحال یافتن راهی عملی برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای بودند، شرایط این منطقه به وضوح نمایانگر این است که بحران آب‌وهوایی، دقیقا الان اینجاست و کشور‌هایی که کوچکترین تأثیر را در ایجاد تغییرات آب‌وهوایی داشتند، حالا خودشان به بدترین شکل ممکن متحمل آسیب‌های آن شده‌اند.
«ناکسی نیاتی»، فعال شانزده‌ساله محیط‌زیستی که اهل همان منطقه است، می‌گوید: «آینده ما جلوی چشمان‌مان قرار دارد. ما درحال بررسی آن چیزی هستیم که با خشکسالی اتفاق افتاده است. اینکه آینده ما چگونه خواهد بود؟ حتی ١٠ یا ١٥سال تعلل، همه ما را به طرز وحشتناکی تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.»
ناکسی از زمانی که تنها ١٠سال داشت، فعالیت در محیط‌زیست را آغاز کرد. خودش می‌گوید در ورزش اصلا خوب نبود، اما بحث و گفتگو را به خوبی پیش می‌برد؛ به همین علت وارد اجتماع شد تا به مردم در مورد محیط‌زیست، تغییرات آب‌وهوایی و انرژی تجدیدپذیر آموزش دهد. او به همراه سایر نمایندگان به جلسه تغییرات آب‌وهوایی در مادرید رفت. این سفر -که نخستین سفر او به خارج از منطقه ویکتوریا در آفریقا بود- یکی از ابتکارات یونیسف برای درگیرکردن تعداد بیشتری از جوانان با موضوع تغییرات آب‌وهوایی است.
ناکسی می‌گوید: «صدای جوانان باید بخشی از تصمیم‌سازی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها باشد. ما باید آگاه باشیم. شما باید آگاه باشید. سرنوشت همه ما در گرو این اتفاقات است.»
اما ناکسی هم به خوبی می‌داند تغییرات آب‌وهوایی که زیمبابوه را تحت‌تأثیر قرار داده، اکثرا به علت کشور‌های دیگر است، بنابراین با کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در این کشور، به تنهایی اتفاقی نخواهد افتاد، مگر اینکه کشور‌های صنعتی هم دست به کار شوند و میزان انتشار گازهایشان را کاهش دهند.
«همه قاره آفریقا روی‌هم‌رفته تنها حدود یک‌درصد گاز‌های گلخانه‌ای را که باعث تغییرات آب‌وهوایی شده‌اند، تولید کرده‌اند.» این را «فرانسوا انگلبرشت»، محقق فعال در انستیتو تغییرات آب‌وهوایی جهانی در دانشگاه «ویتواترز-راند» و نویسنده ارشد گزارش اقلیمی هیأت بین‌المللی تغییرات آب‌وهوایی می‌گوید.
ایالات متحده آمریکا، مسئول بیشترین گاز‌های منتشرشده در اتمسفر است. با این حال، دولت دونالد ترامپ، در فرآیند خارج کردن آمریکا از پیمان آب‌وهوایی پاریس است.
انگلبرشت می‌گوید: «من گمان می‌کنم آفریقایی‌ها به‌طور کامل، ضرورت اقدام جهانی برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را درک‌می‌کنند. منطقه آفریقای جنوبی خصوصا منطقه‌ای گرم و خشک است و با تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند از این هم گرم‌تر و خشک‌تر شود. در حقیقت پیش‌بینی‌ها این است که این منطقه با سرعتی دو برابر میانگین گرمایش جهانی، گرم خواهد شد.»
یکی از کسانی که عواقب گرم‌شدن زمین را به خوبی احساس‌می‌کند، «فلیستوس کوبه» است که در غرب زیمبابوه کشاورزی می‌کند. خانم کوبه می‌گوید: «آرزو می‌کنم آن‌ها بتوانند جلوی تغییرات آب‌وهوایی را بگیرند، چون ما درحال آسیب دیدن هستیم. ما که زندگی‌مان وابسته به کشاورزی است، اگر آب‌وهوا و اقلیم به همین شکل باقی بماند، از پس شرایط زندگی برنخواهیم آمد و زنده نخواهیم ماند.»
خانم کوبه برای فهمیدن اهمیت و ضرورت مقابله با تغییرات آب‌وهوایی به علم اقلیم‌شناسی و مقالات دانشگاهی نیازی ندارد. او از زمانی که کودک بود به یاد دارد که برای کشاورزی و کشت ذرت و سورگوم (غله‌ای که خوراک دام‌هاست) محتاج باران بوده‌اند و بدون آبیاری و با آب باران، محصولات‌شان را پرورش می‌دادند، اما الان دیگر این‌گونه نیست.
او همچنان‌که کمک‌های غذایی یونیسف را می‌گیرد، می‌گوید: «میزان باران خیلی کم شده است و همیشه هم دیرتر از موعد می‌بارد.» خانم کوبه همراه دو نوه‌اش حتی با کمک‌های غذایی یونیسف هم روزی یک وعده می‌خورند. والدین این بچه‌ها سال‌ها پیش به دلیل بی‌ارزش و نامعقول‌بودن کشاورزی از این منطقه رفته‌اند.
همچنان‌که خشکسالی شدت می‌گیرد، شرایط اقتصادی زیمبابوه هم با وجود تورم بالا و شکست اصلاحات سیاسی بدتر می‌شود و مردم را تحت شرایط بسیار وخیم زندگی قرار می‌دهد. مدل‌های پیش‌بینی تغییرات آب‌وهوایی نشان می‌دهد بدون کم‌شدن جدی و دائمی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، آفریقای جنوبی به لبه پرتگاه نزدیک می‌شود.
«فرانسوا انگلبرشت» می‌گوید: «با ادامه شرایط فعلی و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به همین شدت، پنج دهه بعد، این منطقه دیگر هیچ شباهتی به حالا و زمانی که ما در آن زندگی می‌کردیم، نخواهد داشت.» مدل‌های شبیه‌سازی، شرایط ترسناکی را پیش‌بینی می‌کنند؛ شرایطی که در آن، شدت گرما به‌حدی خواهد بود که حتی گیاهانی مانند ذرت و حیوانات و دام‌ها هم تاب و توان مقاومت در مقابل آن را نخواهند داشت، یعنی چیز‌هایی آسیب می‌بینند و از بین می‌روند که زندگی میلیون‌ها نفر به آن‌ها وابسته است.
کارشناسان آب‌وهوایی می‌گویند اگر اوضاع به همین نحو ادامه پیدا کند، نسل‌های بعدی در سطح جهانی، شرایطی را که امروز آفریقا با آن روبه‌رو است، تجربه خواهند کرد.
برای ناکسی نیاتی، پسربچه شانزده ساله، تاثیرات تغییرات آب‌وهوایی و بحران پیش‌رو، کاملا واضح است. او می‌گوید: «پیام، ساده است: هی دوستان! همه ما انسان و درحال تنفس هوای یکسانی هستیم که کشور‌ها درحال آلوده‌کردن آن هستند و به‌زودی با بدترین شرایط آب‌وهوایی روبه‌رو خواهیم شد.»
