همایون شجریان: به من نگویند چه کنم و چه نکنم

در نشست خبری آلبوم مشترک علیرضا قربانی و همایون شجریان با نام «افسانه چشم‌هایت»، به پرسش‌هایی درباره علت تاخیر پنج‌ساله در انتشار این آلبوم، حاشیه‌های پیش‌آمده برای انتساب اشتباه یکی از شعر‌های این آلبوم به هوشنگ ابتهاج، انتشار تصاویری از خوانندگان افسانه چشمهایت در مجتمع ایران مال و انتقادها، حجم بالای اوج‌خوانی‌ها و ... پاسخ داده شد.

آیین رونمایی از آلبوم «افسانه چشمهایت»، ظهر سه‌شنبه ـ. ۲۱ آبان ماه ـ. با حضور علیرضا قربانی و همایون شجریان در تالار وحدت برگزار شد.

این نشست از همان ابتدا با پرسش‌های خبرنگاران و پاسخ هنرمندان حاضر همراه شد.

در ابتدای این نشست برخی خبرنگاران به تشریفات موجود، اعتراض و آن‌را به مثابه ورود به یک باشگاه پرورش اندام و نه یک نشست مطبوعاتی تشبیه کردند که در ادامه بخاطر این اتفاق، عذرخواهی شد.

علیرضا قربانی نخستین فردی بود که درباره آلبوم افسانه چشم‌هایت صحبت و بیان کرد: خیلی خوشحالم که بعد از چهار ـ. پنج سال این آلبوم منتشر شد. در این پنج سال که زمان زیادی برای تولید یک اثر موسیقی است، من خیلی صبر کردم تا این آلبوم تولید شود تا بازخورد‌ها را ببینیم. پنج سال پیش شوق زیادی برای آن داشتم و تعلیق خیلی برای من به عنوان یک هنرمند بد بود، ولی ما ناامید نشدیم و در نهایت آلبوم افسانه چشمهایت منتشر شد.

از مهیار علیزاده، آهنگساز سوال شد که چرا علیرضا قربانی و همایون شجریان برای خوانندگی در این آلبوم انتخاب شدند که او پاسخ داد: قرار بود از دو یا سه خواننده در کار استفاده شود. در آن زمان مشغول اوایل ضبط آلبوم «دخت پریوار» با آقای قربانی بودیم. یک روز من و آقای قربانی در ماشین بودیم که من این پیشنهاد را مطرح کردم که همراه با آقای همایون شجریان یک آلبوم بسازیم که هر دو با آن موافق بودیم. طبیعتا یک انسان جاه‌طلب دوست دارد بهترین‌ها را در کار خود داشته باشد و من هم دوست داشتم بهترین خوانندگان دوران حضور داشته باشند. زمانی که با همایون عزیز هم طرحم را مطرح کردم، موافق بودند.

او درباره اوج‌خوانی خوانندگان در این آلبوم گفت: خواننده‌ها کاملا در اوج نخواندند و در همه جا اوج و فرود حس می‌شد.

این آهنگساز همچنین در پاسخ به پرسشی درباره حواشی پیش آمده درباره انتساب شعری به اشتباه به نام هوشنگ ابتهاج (سایه) در این آلبوم توضیح داد: واقعیت این است که پروسه انتخاب شعر این آلبوم برای من سخت بود؛ چون منظومه اصلی اشعار از آثار نیما یوشیج انتخاب شده بود و من سعی کردم اشعاری را انتخاب کنم که به ماهیت آثار لطمه زده نشود. ما دو خواننده داشتیم و باید بخش‌هایی برای اجرای سولو انتخاب می‌شد. یک قسمت از شعر آقای سایه را انتخاب کردم و سرچ کردم و همه جا به اسم او بود. در این مدت دو ـ. سه بار خود آقای هوشنگ ابتهاج را ملاقات کردم، ولی هیچگاه نگفتم که این شعر از او را انتخاب کردم وگرنه این همه حاشیه به وجود نمی‌آمد. الان هم آن‌ها به من لطف داشتند، عذرخواهی را پذیرفتند و اتفاق خاص رخ نداد. خود آقای سایه ناراحت نبود فقط می‌گفتند که بی‌دقتی شده است. به نظر می‌رسد که برخی‌ها که می‌خواستند نقدی به کار داشته باشند این مسئله را بزرگ کردند.

سوال شد که دلیل برگزاری نشست امروز در تالار وحدت چیست و آیا به دلیل حواشی قبلی انتشار تصاویری از این هنرمندان در ایران مال بوده است؟

رامین فاروقی، مشاور هنری آلبوم «افسانه چشم‌هایت» توضیح داد: آنجا از لحاظ جایگاه فرهنگی و بصری مناسب بود و ما نیز به دنبال یک کتابخانه مناسب بودیم و اینکه آنجا چه حواشی داشت برایمان مطرح نبود.

از علیزاده درباره اوج خوانی‌های مکرر هنرمندان در آلبوم سوال شد. او گفت: زمانی که هنرمند قصد آغاز یک کار را دارد به علایق شخصی خود نگاه می‌کند و بعد از تحقیق، به نتایج مختلفی می‌رسد. من ایده اصلی این آلبوم را از اپرا‌هایی که در اتریش و ارمنستان دیدم گرفتم و دوست داشتم چنین کار بزرگی بسازم. در ارکستر‌های مختلف خواننده‌ها با انواع صدا می‌توانند دوئت یا چندخوانی داشته باشند. بله کارهایم اصولا مینور است. اینکه الان بخواهیم راجب آلبوم و فضای آن قضاوت کنیم زود است. آلبوم عاشقانه نیست و محتوای آن برای همه مناسب است.

همایون شجریان نیز درباره اینکه چه ویژگی‌هایی در کار دید که تصمیم گرفت به صورت مشترک با علیرضا قربانی آن را بسازند، گفت: با هم‌دلی که بین من و علیرضا شکل گرفت، تصمیم گرفتیم کار را انجام دهیم. من نقطه نظراتی داشتم که اگر عملی می‌شد، آلبوم ۱۰ تا ۲۰ درصد برایم جذاب‌تر می‌شد؛ مثلا اگر یک پرده پایین‌تر بود یا در گام تنوع بیشتری داشت.

علیرضا قربانی نیز در همین راستا گفت: هیچ اجباری برای کنار هم بودن ما جز یک احساس همدلی وجود نداشت. کنار هم بودن هنرمندان به سلایق و نشانه‌های فرهنگی آن‌ها بازمی‌گردد. ممکن است خیلی وقت‌ها به لحاظ تکنیکی باشد، ولی اینکه با هم هم‌سلیقه باشند و هم دیگر را درک کنند به بهبود کار کمک خواهد کرد؛ به همین دلیل احساس کردم همدلی، وحدت، انسجام و درک متقابل نیاز و مهم بود. این سخت است که کسی را در کنار خود بپذیری که او را درک کنی و هم او را قبول داشته باشی. این انتخاب برای من سخت بود و شاید بهترین گزینه همایون شجریان بود.

در نشست مطرح شد که اگر اکنون این آلبوم ساخته می‌شد آیا تغییراتی در آن اعمال می‌شد؟

قربانی پاسخ داد: بله بعد از پنج سال ترجیح می‌دادم با تغییرات آلبوم را کار کنم، ولی هر چه می‌شنوید ماحصل ذهنیت ما در آن موقع است؛ البته همان زمان نیز ترجیح بر این بود که تغییراتی در کار باشد. ما در هنگام ضبط با همایون عاشقانه برای هم انرژی می‌گذاشتیم.

شجریان نیز درباره اینکه چرا مصاحبه نمی‌کند؟ گفت: ترجیح می‌دهم کسانی صحبت کنند که مفید واقع می‌شوند. دلیل خاصی ندارد که مصاحبه نمی‌کنم.

خبرنگاری سوال کرد که فضای کار به موسیقی کلاسیک نزدیک است و تا حدی برای مخاطب ایرانی ناآشنا است آیا می‌خواستید مخاطب خارجی هم کار را بشنود؟

قربانی پاسخ داد: انتخاب فضای ارکسترال به نگاه مهیار بازمی‌گردد. در آلبوم «حریق خزان» موج مثبتی از مخاطب گرفتیم؛ به همین دلیل تصمیم گرفتیم نگاه جدیدی را پیاده کنیم.

یکی از خبرنگاران اظهار کرد که گاهی در آلبوم صدای خوانندگان گوش آزار می‌شود. شجریان توضیح داد: اگر آلبوم در یک پرده پایین‌تر ساخته می‌شد این همه اوج وجود نداشت. پیشنهاد می‌کنم در زمان‌های مختلف به ترک‌های آن گوش دهید. کلیه آهنگسازی سلیقه آهنگساز است.

قربانی نیز در این زمینه گفت: ما سابقه موسیقی ارکسترال ضعیفی داریم. اظهار نظر‌های مختلف سازنده هستند و اگر نقدی باشد به دلیل این است که ما در کار ارکسترال سابقه بالایی نداریم و گوش مخاطب عادت ندارد. این اوج‌خوانی‌ها ایراد نیست و آن را به عنوان سلایق مختلف ببینیم.

علیزاده نیز گفت: قبل از اینکه همایون شجریان این کار را بخواند، آثار قبلی او فضای متفاوتی داشته‌اند. من هیچ کاری را بدون ایده و تفکر انجام نمی‌دهم. برای نوشتن این آلبوم به گذشته خوانندگان فکر نکردم و فضای متفاوتی را ایجاد کردم.

همایون شجریان درباره اسپانسر کار توضیح داد: آشنایی با شرکت اسپانسر از طریق یک دوست صورت گرفت و آن‌ها مایل بودند در این کار حضور داشته باشند. نقطه نظرات مشترکی بین ما و اسپانسر شکل گرفت و به کار، نگاه هنری داشتند. علاقه‌مند بودند کلیپ مناسب و رونمایی درخوری داشته باشند. ادامه همکاری برای من که جذاب است و اگر قرار به برگزاری کنسرت آلبوم باشد من موافقم.

«چرا پنج سال طول کشید تا آلبوم منتشر شود؟» این پرسش هم در نشست رونمایی از آلبوم «افسانه چشم‌هایت» مطرح شد.

همایون شجریان چنین پاسخ داد: پروسه تولید اصولا بالا و پایین دارد و گاهی زود تمام می‌شود، گاهی دیر. ما همه دلمان می‌خواست وقتی کار تمام می‌شود در زمان خودش ارائه شود. حاشیه‌ای با ناشرین نداشتیم و طبیعتا پیشنهاد‌هایی بود.

او درباره متن اخیری که در اینستاگرام خود منتشر کرده بود هم گفت: شما می‌دانید که من آدم تکلیف روشنی هستم و سعی می‌کنم وارد حاشیه نشوم و این کار را ادامه می‌دهم. چند سالی است که افراد مختلف که شاید خبرنگار هم نباشند به شکلی مطالبی را می‌نویسند که قصد تخریب دارند و ارتباطی با نقد سازنده و درست که به دل من بنشیند ندارد. من عاشق نقدم و خودم صریح حرفم را می‌زنم. گاهی اوقات افرادی می‌خواهند دست به تخریب بزنند و هواداران مرا پریشان کنند، ولی هوادارانم برایم مهم هستند و دوست ندارم کسی جایگاه مرا برای آن‌ها بهم زند. اینکه گفتم قلم‌کشان مانند نمونه بارزی است که در مدرسه می‌گفتند، «اگر چاقو را به دست جراح دهی نجات می‌دهد و اگر دست یک دیوانه جان کسی را می‌گیرد». خیلی افراد هستند که با یک موبایل قلم را که حرمت دارد به دست می‌گیرند و دیگران را تخریب می‌کنند. اینکه می‌گویند برای اصحاب ثروت کنسرت گذاشتیم سعی کردم برای این حواشی به آن‌ها بگویم که به من نگویند چه کنم و چه نکنم؛ چون شما نمی‌دانی خودت باید چه کنی و نکنی و سعی می‌کنی قلب طرفداران مرا آزار دهی. من که حاضر بودم کنسرت خیابانی برگزار کنم و تا به حال شاید تنها خواننده‌ای باشم که کار مناسبتی نکرده‌ام.

قربانی نیز درباره تاخیر در انتشار آلبوم گفت: سعی کردیم که این آلبوم در پاییز منتشر شود و مدام تداخلاتی وجود داشت.

شجریان در پایان این نشست خاطره‌ای هم به طنز گفت، «من یک موتور سیکلت دارم که در شلوغی با آن در شهر تردد می‌کنم. یک روز بعد از کار قصد داشتم به خانه بروم و از قضا کلاه ایمنی هم نداشتم. آقای قربانی به من گفت: مرا هم برسان و وقتی موتور را دید ته دلش خالی شد و باید پشت موتور می‌دیدید که چه در اوج پشت موتور می‌خواند.»

در مراسم رونمایی آلبوم افسانه چشم‌هایت که با حضور جمعی از هنرمندان و مخاطبان برگزار شد، قطعه‌های از آلبوم با نوازندگی کوارتت شهرزاد و گروه آوازی تهران اجرا شد.

در پایان این مراسم، همایون شجریان و علیرضا قربانی قریب به دو دقیقه به صورت بداهه برای تماشاچیان خواندند.

آلبوم «افسانه چشمهایت» پیش از این در تاریخ ۱۹ آبان ماه منتشر شده است.