قوه قضائیه: افشای دارایی مسئولان جرم است

اواخر شهریورماه امسال «سامانه ثبت دارایی مسئولان» راه ‏اندازی شد؛ خبری که امید می‏رود به واسطه‏ آن، کنترل و نظارت بر مدیران ارشد کشور، بیش از پیش شده و به گفته سخنگوی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه مبارزه نظام‏‌مند با فساد صورت گیرد.

داود کریمی مرید، سخنگو و دبیر کمیته دائمی شورای اطلاع ‏رسانی «مافا» (مرکز آمار و فناوری اطلاعات) قوه قضائیه در گفت‏وگو با «شرق» از جزئیات این سامانه خبر می‏ دهد و اعلام می‏ کند هرچند دارایی مسئولان در این سامانه محرمانه است، اما به زودی اسامی مدیران ارشد کشوری و لشکری که در این سامانه دارایی‏های خود را ثبت کرده ‏اند، اطلاع‏ رسانی خواهد شد.

به گفته او: «اکنون هفت نهاد عالی کشور برای ثبت دارایی ‏های خود پیشگام شده‌اند، اما به دلیل انتقال داده‏‌ها به IP۱۰ (شبکه ملی) برای جلوگیری از حملات سایبری از خارج از کشور، امکان اطلاع‏ رسانی درحال‌حاضر وجود ندارد، اما در آینده ‏ای نزدیک شاهد این اطلاع‏ رسانی خواهیم بود».

با وجود آنکه «سامانه ثبت دارایی مسئولان» به منظور کنترل و شفافیت دارایی‌ها راه‌اندازی شده، اما افشای عمومی دارایی مسئولان برای جلب اعتماد عمومی، منوط به اصلاح قانون «رسیدگی به دارایی مقامات، مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران» است؛ زیرا در حال حاضر، افشای دارایی‌های مسئولان طبق قانون جرم تلقی می‌شود. او که البته به نمایندگی از مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه سخن می‌گفت: نه به‌عنوان سخنگوی این نهاد حاکمیتی، جزئیات این سامانه را این‌گونه اعلام می‌کند.

هدف از ایجاد سامانه ثبت دارایی مسئولان چه بود؟
متن قانون در سال ۹۴، مسئولان نظام را ملزم به معرفی دارایی خود می‏ کند، بنابراین مر قانون، سرفصل این اقدام و هدف اصلی از اجرای این برنامه است. پس از سال ۹۴، در سال ۹۸ ریاست دستگاه قضا، به سبب تأخیر در اجرای آن، آیین ‏نامه‏‌ای را به پیوست این قانون مبنی‌بر اجرائی‌شدن این قانون ابلاغ کرد. هدف بعدی که پیرو این هدف حاصل خواهد شد، مبارزه با فساد به ‏صورت نظام‏‌مند است. زمانی مطرح شده بود که فساد در ایران سیستماتیک است که واکنش مقام معظم رهبری را نیز به دنبال داشت. ایشان فرمودند: ما فساد سیستماتیک نداریم، بلکه مبارزه نظام ‏مند با فساد حتما داریم. فاز اول مبارزه نظام‏‌مند با فساد.

راه ‏‏اندازی این سامانه و در وهله اول در حوزه اقتصادی است. مورد بعدی، آن است که راهکار ایجاد تحول به منظور مبارزه نظام ‏مند با فساد، راهکار فناورانه است، به همین دلیل سامانه هوشمند طراحی شده و مسئولان طبق مر قانون، دارایی ‏های خود را در آن اعلام می‏کنند. اصل ۱۴۲ قانون اساسی پیش‌تر به این موضوع می‏ پرداخت، اما طیفی که شامل آن می‏شدند طیف کمی بود و تعداد کمی از مسئولان رده‌بالا در آن به ثبت می‏ رسیدند. علاوه‌بر آنکه سامانه نبود و نرم ‏افزاری بسیار ساده بدون هوشمندسازی برای آن در نظر گرفته شده بود. در تاریخ ۲۳/۱۰/۹۴ قانون «رسیدگی به دارایی مقامات، مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران» به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید. بر اساس آن، مقرر شد تا سامانه به مفهوم گسترده خود ایجاد شود تا بتواند موارد متعددی را پوشش دهد.

قرار است از این اطلاعات به چه منظوری استفاده شود؟
بعد‌ها به کمک این سامانه، ارتباطاتی با سایر اقلام اطلاعاتی برقرار می‏شود تا به یکپارچه‏ سازی اطلاعات دست‏ یابیم.

چه بخش‏هایی را شامل می‏شود؟
در کشور با اقلام اطلاعاتی مواجه هستیم که صاحب اطلاعات از افراد هستند. قانون هوشمندسازی و یکپارچه‏ سازی آن است که اطلاعات را تجمیع کنیم. در فاز اول، دارایی مسئولان در آن اعلام می‏شود. درواقع این یک سامانه جامع است نه صرفا بانک اطلاعاتی ساده که در نرم ‏افزار آن نوشته شده و به ثبت رسیده باشد. این سامانه در آینده، اقلام اطلاعاتی سایر نهاد‌های ذی‏ربط را هم خواهد گرفت تا در سایه دولت الکترونیک، مبارزه نظام ‏مند با فساد صورت بگیرد.

این سامانه شکل گرفته، اما آیا همکاری می‏تواند در سطحی باشد که انتظار دارید؟ چه ضمانت اجرائی‌ای برای آن در نظر گرفته خواهد شد؟
استقبال خوبی از سوی مسئولان نظام، ازجمله مدیران ارشد و مسئولان میانی از این سامانه صورت گرفته است. حتی افرادی که این سامانه شامل حال آن‌ها نمی‏ شود هم در پی این اخبار، از سامانه استقبال کردند. به دلیل محرمانگی اطلاعات، نمی‏ توانیم اعلام کنیم که در چه بخش‏هایی شاهد استقبال از سامانه بوده‏ایم، اما غالب مسئولان و مدیران ارشد نظام؛ چه در حوزه کشوری و چه در حوزه لشکری، اعلام آمادگی برای ثبت دارایی‏‌های خود در این سامانه کرده‏اند؛ به ‏عنوان‌نمونه با هفت نقطه مهم نظام، از جمله شورای‌عالی امنیت ملی، شورای نگهبان قانون اساسی، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، شورای‌عالی فضای مجازی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری مکاتباتی انجام داده ‏ایم و خودشان مایل هستند دارایی‏‌های خود را در این سامانه اعلام کنند. ضمانت اجرائی آن، نیز قانونی است که در این زمینه وجود دارد. علاوه‌بر آن قدرت قاهره دستگاه قضا نیز وجود دارد. قوه قضائیه در این مدت به خوبی با ما همکاری داشته است. همچنین یادآوری می‏کنم از آنجا‏ که فساد سیستماتیک در نظام نداریم، مسئولان خودشان تشنه شفافیت هستند و برای ثبت دارایی‏‌های خود پیشقدم می ‏شوند. پشتوانه قانونی این طرح و تمایل و التزام خود مسئولان به شفاف‏سازی، ضمانت اجرای این قانون خواهد بود.

همیشه به دلیل وجود فساد نیست که افراد دارایی خود را اعلام نمی‏کنند؛ گاهی به دلیل کمبود سرمایه‏ اجتماعی و بی‌اعتمادی است که افراد دارایی‏‌های خود را محفوظ می‏دارند و در اختیار دولت و حاکمیت قرار نمی‏ دهند. آن‌ها معتقدند که این اطلاعات، خصوصی و جزء حریم خصوصی‏شان محسوب می‏شود. با توجه به این نکته، فکر می‏ کنید چقدر با همکاری مسئولان روبه‌رو باشیم؟
فکر می‏ کنم باید یک شبهه را برطرف کنم. برخی فکر می‏کنند وقتی می‏ گوییم شفاف‏سازی؛ یعنی اطلاعات موجود در آن در معرض دید عموم قرار می‏ گیرد؛ بنابراین توده جامعه فکر نکنند که این شفاف‏سازی به این معناست که تابلویی باشد که نشان دهد فرضا یک نماینده یا یک مدیر ارشد نظام، چقدر دارایی دارد. این اطلاعات از‌جمله آبرو و حریم خصوصی افراد محسوب می‏شود و لزومی ندارد همه بدانند؛ اما در نظر داشته باشید که یکی از رسالت‏ها و وظایف حاکمیت، نظارت و کنترل بر مدیران است. بخشی از دارایی‌ای که مسئولان به دست می ‏آورند، به‏ واسطه درآمد قانونی و عرفی و پس‏انداز است؛ اما اگر در یک سال خارج از قانون و خارج از عرف، درآمدی حاصل شد، چه کسی پاسخ‌گوست؟ این سامانه و این قانون پیرو این بخش، تعبیه شده است. کنترل حاکمیت بر مدیران، اتفاق مرسومی در جهان است و ما نیز در نظر داریم آن را در دستور کار قرار دهیم.

می‏ خواهم به نکته‏‌ای اشاره کنم. روزنامه «شرق» پیش‌تر برای اطلاع از دستمزد مدیران ارشد در سطح جهان از وزارتخانه‏‌های برخی از کشور‌های مهم، درباره دستمزد‌ها پرسید و آن‌ها نیز جز برخی کشورها، دستمزد‌های مدیران خود را اعلام کردند. حتی در پاسخ به آن درخواست، مشخص شد ترزا می‌به کفش پاشنه‌بلند علاقه‏‌مند است. در اینجا درباره مدیران ارشد نظام سخن می‏گوییم. اگر یک فرد معمولی از جامعه بود، حریم خصوصی معنادار بود؛ اما در اینجا موضوع مدیران ارشد از دیدگاه عموم مردم در حیطه حریم خصوصی نمی ‏گنجد. چرا نباید این دارایی‏‌ها اعلام عمومی شود؟
این موضوع، خارج از حیطه این سامانه است و به اصلاحات قانونی بازمی‏گردد. شاید در ایالات متحده آمریکا یا انگلستان، قانون منعی برای اعلام شفافیت دستمزد آن‌ها وجود نداشته باشد؛ اما در ایران، ماده ۵ قانون «رسیدگی به دارایی مقامات، مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران» مصوب ۱۳۹۴، تأکید می‏کند افشای دارایی ‏های مسئولان جرم تلقی می‏شود؛ مگر آنکه یک مدیر خودش بخواهد دارایی خود را اعلام کند که برای آن منعی وجود ندارد. شاید اگر زمانی اصلاحی در قانون کشور ما نیز صورت بگیرد، موضوع فرق کند؛ اما در چارچوب مطالبات از مجلس شورای اسلامی به ‏عنوان نهاد قانون‌گذار است. در‌حال‌حاضر قانون این اجازه را به ما نمی ‏دهد.

برای آنکه به جامعه امید تزریق کنیم که مدیران ارشد نظام برای اعلام دارایی‏‌های خود پیشگام شده ‏اند، لطفا به چند نفر از مدیران ارشد و نام ‏آشنا اشاره داشته باشید که برای ثبت دارایی ‏های خود در این سامانه پیشگام شده ‏اند. فارغ از آنکه به دارایی‏‌های آن‌ها اشاره کنید که اعلام کردید محرمانه است.
مدیران محترم زیادی در حوزه لشکری و کشوری برای ثبت دارایی ‏ها در سامانه اقدام کرده ‏اند؛ اما حقیقتا اکنون نمی ‏توانیم اسامی آن‌ها را اعلام کنیم؛ زیرا منتظر هستیم داده‏‌ها انتقال یابد. اکنون در حال تغییر در اجرای این قانون هستیم. پیش‌تر مسئولان محترم باید به دفتر ویژه ‏ای که در ساختمان ستاد مرکزی فناوری در نظر گرفته شده است، دارایی ‏های خود را اظهار می‏ کردند؛ اما طبق آنچه دو روز قبل به تأیید رسید و با توجه به تسهیل در ثبت دارایی‏‌های مدیران شهرستان‏ها، به‏ زودی دسترسی کل مدیران استانی را به شبکه ملی فراهم خواهیم کرد. شاید نیاز باشد برای برخی نهاد‌ها مانند شورای‌عالی امنیت ملی، شورای نگهبان و دیگر نهادها، کانتر‌های خود را به محل‏ه‌ای مد‌نظر منتقل کنیم که از نظر فنی به آن، حضور در IP۱۰ به‏ صورت لوکال، گفته می ‏شود. IP۱۰، بستر شبکه ملی است؛ یعنی اگر کسی بخواهد حملات سایبری (هک) علیه این سامانه داشته باشد، از بیرون از کشور امکان آن را نخواهد داشت. در واقع اگر حمله‏ای صورت گیرد، در لایه امنیتی اول، باید داخل ایران باشد که در‌این‌صورت هم دیگر تدابیر امنیتی را به ‏صورت کاملا ویژه در نظر گرفته ‏ایم که نقطه حمله شناسایی شده و با آن برخورد شود. به دلیل این تغییر روش، اکنون امکان اطلاع ‏رسانی نداریم؛ اما مطمئنا در چند روز آینده، سیل بیشتری از مدیران محترم لشکری و کشوری برای ثبت در این سامانه اقدام می‏کنند و در آینده در این زمینه اطلاع ‏رسانی خواهیم کرد.