عملیات "بی‌سابقه" آرامکو؛ معادله جدیدی در راه است؟

فرارو- مهمترین تاسیسات نفتی عربستان در شرق این کشور مورد حملات پهپادی قرار گرفت. این حملات می‌تواند بیانگر افزایش توان نظامی گروه‌های یمنی در آسیب زدن به عربستان باشد.

به گزارش فرارو، بامداد شنبه بین ساعت ۳:۳۱ و ۳:۴۲، تاسیسات نفتی عربستان در دو منطقه بقیق و خریص مورد حمله هوایی قرار گرفت که هنوز هم جزئیات آن معلوم نیست. شاهزاده عبدالعزیر بن سلمان، وزیر نفت جدید عربستان، گفته است در اثر این حملات، تولید نفت در پالایشگاه‌های این دو منطقه به طور موقت متوقف شده است. ارزیابی اولیه نشان می‌دهد که تولید حدود ۵۰ درصد شرکت نفتی آرامکوی عربستان یا ۵.۷ میلیون بشکه مختل شده است. عربستان قول داده، از ذخایر نفتی خود، این مقدار را جبران کند. علاوه بر این، تولید حدود ۵۰ درصد گاز طبیعی عربستان نیز متوقف شده است.

ماجرای انفجار در آرامکو؛ اهمیت استراتژیک بقیق
پالایشگاه بقیق وابسته به شرکت نفتی آرامکو، بزرگترین پالایشگاه نفتی جهان است که روزانه حدود هفت میلیون بشکه در آن پالایش می‌شود. از این رو، یکی از مهمترین تاسیسات آرامکو به شمار می‌رود. علاوه بر این، تاسیسات نفتی بقیق، از منظر صادرات نفت عربستان به دیگر کشورها، خصوصا بحرین، اهمیت ویژه‌ای دارد. از بقیق تا بحرین یک خط لوله ۱۱۰ کیلومتری وجود دارد که روزانه حدود ۳۵۰ هزار بشکه نفت از عربستان به پالایشگاه باکو بحرین منتقل می‌کند. افزون بر این، تاسیسات بقیق، در صادرات نفت از منطقه ینبع در غرب عربستان هم نقش مهمی دارد.

میادین و تاسیسات نفتی عمده عربستان در شرق این کشور واقع است. اما آسیب‌پذیری شرق عربستان در هرگونه مناقشات سیاسی و نظامی در خلیج فارس، باعث شد سعودی‌ها به فکر چاره‌ای برای صادر کردن نفت خود از غرب عربستان بیافتند. آن‌ها از بقیق در شرق تا ینبع در غرب عربستان خط لوله‌ای احداث کردند که بنا به گفته آرامکو در سال ۲۰۱۸ حدود ۲.۱ میلیون بشکه در روز منتقل کرد. پیش بینی می‌شود که ظرفیت انتقال خط لوله شرق به غرب عربستان در سال ۲۰۲۳ به حدود پنج تا ۶.۵ میلیون بشکه برسد. مدتی پیش، حوثی‌های یمن (انصارالله) به استفاده از پهپاد به این خط لوله حمله هوایی کردند.

 

حملات حوثی‌ها بیشتر با موشک‌های بالستیک انجام می‌شد. اما اخیرا، پهپاد‌ها جای موشک‌ها را گرفتند. در حمله بقیق، حوثی‌ها ضمن پذیرش مسئولیت آن، اعلام کردند که حملات به تاسیسات آرامکو با ۱۰ پهپاد انجام گرفت. این گروه یمنی، تهدید کرد که حملاتش به عربستان را افزایش دهد.

واکنش آمریکا به حملات اخیر، به خوبی اهمیت و تاثیرگذاری عملیات حوثی‌ها را نشان داد. به رغم اینکه حوثی‌ها به طور رسمی مسئولیت حمله به بقیق و خریص را برعهده گرفتند، اما آمریکا صریحا انگشت اتهام را به سمت ایران گرفت. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در توئیتی نوشت: «در حالی که (حسن) روحانی و (محمدجواد) ظریف، وانمود می‌کنند که درگیر دیپلماسی هستند، تهران مسئول تقریبا ۱۰۰ حمله به عربستان است. در بحبوحه این همه درخواست تنش‌زدایی، ایران اکنون یک حمله بی‌سابقه را علیه عرضه جهانی انرژی به راه انداخت. هیچ شاهدی وجود ندارد که حملات از یمن انجام شد. از همه ملت‌ها می‌خواهیم که صریحا و علنا حملات ایران را محکوم کنند. ایالات متحده با شرکا و متحدان‌مان کار خواهد کرد تا تضمین دهد که عرضه (نفت) به بازار‌های انرژی به خوبی ادامه یابد و ایران به خاطر تجاوزش مسئول شناخته شود.»

آمریکا به موضع‌گیری پمپئو اکتفا نکرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، تلفنی گفتگو کرد. ترامپ به بن سلمان گفت: آمریکا آماده است به عربستان در حفظ امنیتش کمک کند. ترامپ همچنین تصریح کرد حملات به تاسیسات نفتی عربستان، بر اقتصاد آمریکا و جهان تاثیر منفی می‌گذارد.

معادلات جدید در جنگ یمن
اتهام‌زنی آمریکا علیه ایران، چیز جدیدی نیست. اما در توئیت پمپئو، یک نکته قابل توجه وجود دارد. رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا ادعا می‌کند که حملات به تاسیسات نفتی شرق عربستان، از خاک یمن انجام نشد؛ بنابراین سوال مهمی که اینجا مطرح می‌شود، این است که حملات از کجا انجام شد.

حوثی‌ها می‌گویند حملات پهپادی به کمک «آزادگانی» در داخل عربستان انجام شده است. به نظر می‌رسد که عناصری در داخل عربستان، با یمنی‌ها در حملات همکاری کرده‌اند. خصوصا که منطقه شرق عربستان، شهر‌های شیعه‌نشین دارد. هر از چندگاهی شیعیان عربستان تظاهراتی علیه حکومت سعودی برپا می‌کنند و با نیرو‌های امنیتی درگیر می‌شود. آیا برخی شیعیان در حمله به تاسیسات نفتی بقیق و خریص دست داشتند؟ این سوال از این جهت مهم است که بدانیم، بقیق تا صنعا، حدودا ۱۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد و به سختی می‌توان تصور کرد که پهپاد‌های یمنی از صنعا به بقیق رسیده‌اند. این پهپاد‌ها چگونه توانستند این همه مسافت را بدون سوخت‌گیری طی کنند و از رادار‌های سعودی بگریزند؟

برخی گزارش‌های رسانه‌ای تاییدنشده حاکی از آن است که حملات از خاک عراق انجام شده است. پیش از این نیز در برخی حملات، ادعا‌هایی مشابه مطرح شده بود. برخی روزنامه‌نگاران سعودی ادعا می‌کنند که پهپاد‌ها از خاک عراق یا قطر وارد عربستان شده‌اند. در همین رابطه، محمد الساعد، روزنامه نگار سعودی مدعی شد برخی چوپان‌ها و ماهیگیران در مناطق مرزی، ورود پهپاد‌هایی به حریم هوایی عربستان از مرز کویت را رصد کردند. روزنامه وال ستریت ژورنال نیز در گزارشی نوشت مقامات سعودی و آمریکایی احتمال شلیک موشک‌های کروز از خاک ایران یا عراق به تاسیسات نفتی عربستان را بررسی می‌کنند.

 

به هر حال، پهپاد‌ها از هر کجا که آمده باشند، معادله جدیدی در نزاع نفتی برقرار کردند. حوثی‌ها گفتند حملات به تاسیسات نفتی، «بزرگترین عملیات پهپادی در عمق عربستان» بوده‌اند. نوع حملات نشان می‌دهد که تاکتیک حملات حوثی‌ها به تاسیسات نفتی عربستان تغییر کرده است. اگر حملات بقیق و خریص از خاک یمن انجام شده، قطعا حاصل مدت‌ها کار اطلاعاتی و میدانی بوده‌اند. فاصله مکانی اهداف تا خاک یمن، نیز نشان می‌دهد که توانمندی حوثی‌ها در آسیب زدن به زیرساخت‌های نفتی عربستان متحول شده است.

اما اگر حملات از خاک یمن انجام نشده‌اند، باز هم سعودی‌ها باید نگران باشند. چرا که جبهه جدیدی علیه آن‌ها بازشده است. اینکه پهپاد‌های دشمن به قلب عربستان نفوذ کنند و حیاتی‌ترین بخش اقتصاد این کشور را مورد حمله قرار دهند، برای سعودی‌ها امری به غایت دردسرساز است. حجم ویرانی در تاسیسات نفتی سعودی به حدی بود که یک منبع آگاه به رویترز گفته است، از سرگیری کامل صادرات نفت عربستان، ممکن است چند هفته طول بکشد. دلیل نگرانی آمریکا هم همین است. آمریکا برای جبران توقف صادرات نفت عربستان، برای استفاده از ذخایر نفتی‌اش اعلام آمادگی کرده است.

سعودی‌ها هم با درک نیاز جامعه جهانی به نفت‌شان، مظلوم‌نمایی می‌کنند و بدشان نمی‌آید که قیمت نفت بالاتر برود. وزیر نفت عربستان گفته است حملات، فقط تاسیسات حیاتی عربستان را هدف قرار ندادند، بلکه امنیت و عرضه جهانی نفت را هم هدف قرار دادند. در نتیجه، تهدیدی علیه اقتصاد جهانی هستند. همزمان، کارشناسان سعودی، بر احتمال افزایش قیمت نفت تاکید می‌کنند. روزنامه الشرق الاوسط به نقل از یک کارشناس اقتصادی سعودی نوشت هرگونه اختلال در این تاسیسات، قیمت‌های نفت را به شکل نجومی افزایش خواهد داد.

علاوه بر این، سعودی‌ها ممکن است از فرصت پیش آمده برای افزایش فشار‌ها بر ایران استفاده کنند. پس از حملات اخیر، بسیاری از کشور‌ها از عربستان حمایت کردند. پاکستان، بریتانیا، مصر، اردن، الجزایر، افغانستان و کویت حملات شرق عربستان را محکوم کردند. در روز‌های اخیر، خصوصا پس از برکناری جان بولتون، سعودی‌ها از احتمال دیدار سران آمریکا و ایران در نیویورک نگران شدند. حملات اخیر، می‌تواند بار دیگر تنش‌ها در خلیج فارس را را تشدید کند. وزیر نفت عربستان، به طور تلویحی ایران را عامل حملات دانست. وی مدعی شد حملات شرق عربستان در امتداد حملات نفتکش‌ها در دریای عمان هستند. گفتنی است که در حملات به نفتکش‌ها ایران متهم شده بود.