فرارو- در روز‌های اخیر، ایران و آمریکا اقداماتی انجام دادهاند که شاید به معنای شکست تحرکات دیپلماتیک فرانسه تلقی شوند. با این حال، مقامات فرانسوی هنوز هم نسبت به آغاز گفتگو‌ها میان ایران و آمریکا امیدوار هستند.
به گزارش فرارو، هفته گذشته، در حالی که فرانسوی‌ها در لحظات آخر تلاش می‌کردند مقامات آمریکایی را به صدور معافیت نفتی برای ایران مجاب کنند، وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای، بار دیگر تحریم‌های نسبتا گسترده‌ای علیه صنعت نفت و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد. اواخر همان هفته، ایران آغاز گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای را اعلام کرد.
هر دو اتفاق - تحریم‌های جدید آمریکا و گام سوم ایران- در عمل به معنای به بن بست رسیدن تلاش‌های میانجیگرانه فرانسه در پرونده هسته‌ای ایران بود. چرا که فرانسوی‌ها در هفته‌های اخیر، به منظور تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا، تحرکات دیپلماتیک فشرده‌ای انجام دادند. هدف اصلی این تحرکات این بود که ابتدا برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها، از دو طرف منازعه (یعنی ایران و آمریکا) امتیازاتی ابتدایی گرفته شود و سپس مقدمات گفتگوی مستقیم دو طرف را فراهم کرد.
در همین راستا، فرانسوی‌ها از ایران خواستند که گام سوم کاهش تعهدات را عملی نکند و در ازای این درخواست، پیشنهاد کردند که آمریکا برای ایران معافیت‌های نفتی جدیدی صادر کند. سه شنبه هفته گذشته، برونو لا مئیر، وزیر دارایی فرانسه، با هدف متقاعد کردن دولت آمریکا به صدور معافیت‌های نفتی برای ایران به واشنگتن رفت و با وزیر خزانه‌داری و مشاور اقتصادی رئیس جمهور آمریکا دیدار کرد. اما آمریکا نه تنها معافیتی صادر نکرد، بلکه موج جدیدی از فشار‌های اقتصادی را علیه ایران آغاز کرد. از جمله، تحریم‌های جدیدی علیه صنعت نفت و کشتیرانی ایران اعمال کرد و حتی با ناخدای چندین نفتکش ایرانی، از جمله نفتکش آدریان دریا، تماس گرفت و پیشنهاد پول در ازای همکاری داد. امری که به عنوان مخالفت آشکار آمریکا با وساطت فرانسه تلقی شد. گام سوم ایران، ضربه دیگری به این وساطت بود. چرا که یکی از اهداف اصلی فرانسه، منصرف کردن ایران از برداشتن این گام بود؛ لذا سومین مرحله کاهش تعهدات هسته‌ای ایران می‌تواند به معنای شکست تحرکات دیپلماتیک فرانسه باشد.
مسیری که بسته نمی‌شود
آمریکایی‌ها به طور بسیار واضح می‌گویند قبل از حصول توافق جامع با ایران، هیچ تحریمی رفع نخواهد نشد. از سوی دیگر، دولت ایران نیز، به رغم انعطاف اولیه در زمینه دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا، به طور موکد انجام چنین دیداری در «هفته‌های آینده» را منتفی دانسته است.
بخوانید:
اما به رغم سیگنال‌های منفی از جانب دو طرف ماجرا، فرانسوی‌ها هنوز برای از سرگیری گفتگو‌ها تلاش می‌کنند. در حالی که کشور‌های اروپایی عضو برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و همچنین اتحادیه اروپا، همواره تاکید می‌کنند پایبندی اروپایی‌ها به این توافق به پایبندی کامل ایران به برجام بستگی دارد، فرانسه واکنش ملایمی نسبت به گام سوم کاهش تعهدات نشان داد و حتی به نوعی آن را کم اهمیت جلوه داد. روز یکشنبه، ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، در گفتگو با رادیو «اروپا ۱» گفت: گام سوم ایران برگشت‌پذیر است و فرانسه برای بازگرداندن ایران به پایبندی کامل به برجام به تلاش‌های خود ادامه خواهد داد. لودریان تصریح کرد: «اقداماتی که آن‌ها (ایران) انجام دادهاند منفی، اما قطعی نیست. آن‌ها می‌توانند بازگردند و مسیر گفتگو هنوز باز است.»
چرا فرانسه اینقدر بر گفتگو تاکید می‌کند؟
دلیل نخست به ماهیت وساطت فرانسه مربوط می‌شود. پس از شکست وساطت شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، فرانسوی‌ها بدون سروصدا رفت‌وآمد‌های خود به تهران و واشنگتن را بیشتر کردند. ایمانوئل بُن، مشاور دیپلماتیک رئیس جمهور فرانسه، چند بار به تهران سفر کرد. ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، چندین بار با همتایان ایرانی و آمریکایی تلفنی گفتگو کرد. تحرکات فرانسه در جریان نشست سران گروه هفت در جنوب این کشور به اوج خود رسید. ماکرون، در اقدامی غیرمنتظره، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، را به محل حضور ترامپ در گردشگاه بیاریتس دعوت کرد.
ماکرون در بیاریتس به ترامپ پیشنهاد داد که برای ایران معافیت‌هایی در زمینه فروش نفت صادر کند. ترامپ هم به گونه‌ای صحبت کرد که به نظر می‌رسید او با پیشنهاد ماکرون موافقت کرده است. در کنار این معافیت‌ها، قرار بود فرانسه برای ایران یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری از محل درآمد‌های فروش نفت ایران راه اندازی کند. به ازای این امتیازات اقتصادی، ماکرون به همتای ایرانی‌اش، حسن روحانی، پیشنهاد داد که با ترامپ در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در سپتامبر دیدار کند و مشکلات ایران و غرب را از طریق مذاکره حل کند. به طور همزمان، روحانی در اظهاراتی مبهم گفت حاضر است برای حل مشکلات با هر شخصی دیدار کند. ماکرون نیز ابراز امیدواری کرد که روحانی و ترامپ در «هفته‌های آینده» دیدار کنند. اما طولی نکشید روحانی از ایده دیدار با ترامپ عقب‌نشینی کرد و هرگونه تحول مثبت در روابط تهران و واشنگتن را به رفع تمام تحریم‌ها مشروط کرد. تحریم‌های جدید نفتی آمریکا و گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، آخرین ضربه را به تکاپوی ماکرون زد.
حال، فرانسوی‌ها می‌گویند هنوز در‌های گفتگو باز است. دلیل اول چنین تاکیدی بر باز بودن مسیر دیپلماسی می‌تواند این باشد که بدون گفتگوی ایران و آمریکا راهکار فرانسه به جایی نمی‌رسد. ظاهرا فرانسوی‌ها تمایلی به هزینه دادن ندارند. خود منابع دیپلماتیک فرانسوی در گفتگو با رسانه‌های گوناگون گفته‌اند تا وقتی روحانی و ترامپ دیدار نکنند، هیچ مشکلی حل نخواهد شد. اخیرا نشریه پولتیکو به نقل از یک دیپلمات بلندپایه فرانسوی نوشت: «همه این‌ها به جایی نخواهد رسید مگر اینکه در یک زمانی روحانی دیدار با ترامپ را بپذیرد. اگر نپذیرند، این (خط اعتباری ۱۵ میلیاردی) برقرار نخواهد شد.» اظهارات این دیپلمات قبل از برداشته شدن گام سوم ایران بیان شد. اما بخش عربی روزنامه ایندیپندنت، پس از گام سوم ایران، به نقل از یک منبع دیپلماتیک فرانسوی نوشت: «ایران واقعا ۱۵ میلیارد دلار را می‌خواهد. اما توپ در زمین آنهاست. وقتی روحانی می‌گوید هیچ وقت با ترامپ دیدار نمی‌کند، تنها نتیجه این کار این است که ایران ۱۵ میلیارد دلار بدست نخواهد آورد.»
ماکرون در چندماه اخیر به طور مستقیم با روسای جمهور ایران و آمریکا گفتگو کرد و در جریان نشست سران گروه هفت در بیاریتس درباره دیدار روحانی و ترامپ در «هفته‌های آینده» ابراز امیدواری کرد. اما اندکی بعد همه چیز سر خانه اول بازگشت.
مشکل از اطرافیان ترامپ است؟
پس از نشست بیاریتس، لودریان نتایج گفتگو‌های ترامپ و ماکرون درباره ایران را اینگونه تشریح کرد: «رئیس‌جمهور ماکرون احساس کرد که رئیس‌جمهور ترامپ از کاهش استراتژی فشار حداکثری (علیه ایران) و یافتن راه جدیدی برای رسیدن به توافق استقبال می‌کند.»
بنابراین، دلیل دوم تاکید فرانسوی‌ها بر گفتگو‌ها ممکن است با امکان‌پذیر بودن انعطاف ترامپ در مقابل ایران مرتبط باشد. ظاهرا فرانسه هم مانند وزیر خارجه ایران معتقد است که اطرافیان ترامپ، خصوصا مشاور امنیت ملی و وزیر خارجه، با انعطاف احتمالی ترامپ در برابر ایران مخالفت می‌کنند. پی‌یر هاسکی روزنامه‌نگار فرانسوی، اخیرا طی یادداشتی در وبگاه فرانس اینتر، همین دیدگاه را منعکس کرد. این روزنامه‌نگار بر این باور است که ترامپ در نشست سران گروه هفت در بیاریتس تا اندازه زیادی با فرانسه به توافق رسیده بود، ولی پس از بازگشت به کشورش، مشاوران او، نظرش را تغییر دادند. هاسکی با بیان اینکه دیپلمات‌های فرانسوی هنوز ناامید نشده‌اند و در پی این هستند که بتوانند میانجی‌گری‌شان را به نتیجه برسانند، افزود ماکرون رو در روی ترامپ نشست و با او ناهار خورد. ترامپ در مقابل استدلال‌های ماکرون حساسیت زیادی نشان نداد و اجازه داد تا وزیر خارجه ایران به بیاریتس بیاید. اما به محض بازگشت به واشنگتن، ترامپ ناگهان تحت تأثیر مشاوران تندرو قرار گرفت و نظر آن‌ها را پذیرفت.
در حال حاضر به نظر می‌رسد تلاش‌های چندماهه فرانسه برای تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا، نتیجه ملموسی نداشته است. اما نباید به این زودی، تلاش‌های فرانسه را کاملا شکست‌خورده تلقی کرد. چند هفته دیگر، نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار می‌شود. مقامات بلندپایه ایران و آمریکا هر دو در این نشست شرکت خواهند کرد. آیا فرانسه موفق می‌شود بین مقامات دو طرف دیداری ترتیب دهد؟ پاسخ این سوال بزودی مشخص می‌شود.
