فرارو- مارچوبه با نام علمی Asparagus بومی مناطق اروپا، آفریقای شمالی و غرب آسیا است. گیاه مارچوبه غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی نظیر ویتامین K، فولات، کلسیم و فسفر است. از خواص مارچوبه می‌توان به ارتقا بخشیدن سلامت گوارش، کاهش درد روماتیسم مفصلی و کاهش وزن اشاره کرد. در این مطلب شما را با ارزش غذایی مارچوبه، خواص مارچوبه و عوارض جانبی احتمالی آن آشنا خواهیم کرد.
مارچوبه چیست؟
مارچوبه گیاهی علفی چند ساله و دو پایه از راسته مارچوبه، تیره مارچوبگان (Asparagaceae) و سرده مارچوبه (Asparagus) است. گل‌های بسیار کوچک آن در روی پایه‌های نر و ماده قرار دارند. گل‌های آن دارای ۶ کاسبرگ و ۶ گلبرگ و ۶ پرچم و یک مادگی سه برچه‌ای است گل‌های نر به رنگ زرد مایل به سبز بوده، کاملا از گل‌های ماده که معمولا به رنگ قرمز در می‌آیند قابل تشخیص می‌باشند.
مارچوبه در سه رنگ متنوع سفید، سبز و بنفش در بازار‌ها وجود دارد. مارچوبه سفید چامادلمو (Ciamadolmo) کاملا سفید و بسیار نرم و لطیف و مزه کمی شیرین دارد. مارچوبه مری واشنگتون (Mary Washington) این نوع مارچوبه رنگ سبز تقریبا روشنی دارد در تعدادی از سوپر مارکت‌ها کنسرو آن پیدا می‌شود و مزه آن نیز تقریبا شیرین است. مارچوبه بنفش هلندی (Argenteuil ,Violett Oland) این نوع مارچوبه رنگ بنفش روشن به سمت قرمز دارد، مزه آن کمی تلخ است.
ارزش غذایی مارچوبه
مارچوبه، منبعی سرشاز از ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین‌های ضروری است. این گیاه دارای ویتامین‌های A.، B۱ (تیامین)، B۲ (ریبوفلاوین)، B۳ (نیاسین)، B۵ (اسید پانتوتنیک)، ویتامین B۶، فولات، ویتامین C، ویتامین E. (آلفاتوکوفرول) و ویتامین K. (فیلوکوئینتون) است.
این گیاه حاوی مواد معدنی مانندآهن، کلسیم، فسفر، منیزیم، منگنز، روی، سلنیم و پتاسیم است.
از آنجایی که مارچوبه بدون کلسترول است، در دسته خوراکی‌های کم کالری حساب می‌شود و همچنین سدیم بسیار اندکی دارد. علاوه بر این حاوی منبعی سرشار از فیبر‌های رژیمی است که برای بدن ضروری هستند.
فواید مارچوبه برای سلامتی
مزایای مارچوبه برای سلامتی به تفصیل دز مطلب زیر بیان شده است:
۱. حفظ سطح هوموسیستئین
مارچوبه دارای مقدار بالایی از ویتامین‌های B. است، از هیمن رو مقدار هوموسیستئین بدن را در سطح ایده آل حفظ می‌کند. این اسید آمینه، زمانی که اسید آمینه‌ای به نام متیونین در بدن تجزیه می‌شود، ایجاد می‌شود. ویتامین‌های B، به ویژه فولات، B۶ و ویتامین B۱۲، نقش اصلی در تبدیل هوموسیستئین به سیستئین دارند و سپس در چرخه عادی میتلاسیون، سیستئین دوباره به هوموسیستئین تبدیل می‌شود.
کمبود ویتامین B. در بدن موجب بالا رفتن سطح هوموسیستئین در بدن و افزایش خطر صدمه به رگ‌های خونی می‌شود. این وضعیت سبب تشکیل لخته خون در عروق سیاهرگی، تصلب شریان و دیگر اختلال‌های قلبی می‌شود. همچنین، ویتامین B، سوخت و ساز نشاسته و قند در بدن را تضمین و بدین وسیله قند خون را کنترل می‌کند.
کمبود ویتامین B. در بدن می‌تواند سطح هوموسیستئین را بالا ببرد و خطر آسیب رسانی به رگ‌های خونی، لخته شدن خون در رگ، تصلب شرایین و بروز اختلالات قلبی عروقی افزایش دهد.
۲. کمک به زنان باردار
مارچوبه، منبعی فوق العاده از فولات (B۹) است. فولات ماده مغذی است که در تشکیل گلبول‌های قرمز خون نقش دارد و در رشد و نمو جنین موثر و ضروری است. در نتیجه زنان باردار با مصرف این گیاه در مراحل اولیه بارداری شان از این گیاه می‌توانند رشد کامل نوزاد‌شان را تضمین کنند. همچنین فولات ویژگی‌های ادرار آوری، به کاهش ورم در اثر تجمع غیر طبیعی آب در بافت‌های بدن کمک می‌کند.
۳. رفع سندرم (PMS) پیش از قاعدگی
عصاره مارچوبه برای کاهش نفخ شکم پیش از قاعدگی بسیار موثر است. وجود مواد مغذی در مارچوبه، به مبارزه با افسردگی و خستگی و کاهش درد قاعدگی کمک می‌کند. همچنین در کنترل از دست دادن خون و حفظ تعادل هورمونی در زمان قاعدگی تاثیر گذار است.
۴. بهبود بخشی به باروری
ریشه مارچوبه racemosus (شاتاواری) در طب سنتی آیورودا (Ayurvedic) کاربرد فراوانی دارد. شاتاواری، تقویت کننده نیروی جنسی است، هورمون‌ها را تنظیم می‌کند و سبب درمان اختلال‌های جنسی مردانه و زنانه می‌شود. علاوه بر این، ویژگی‌های غلبه بر اضطراب، در درمان ناتوانی جسمی و ذهنی مردان تاثیر گذار است. شاتاواری، همچنین میزان اسپرم‌ها و مقدار حرکت آن‌ها را افزایش می‌دهد. مارچوبه، سندرم یائسگی و کم خونی در زن‌ها را درمان می‌کند. علاوه بر تمامی این‌ها مارچوبه می‌تواند در بهبود کیفیت و کمیت شیر مادر و افزایش اشتهای مادران شیرده، موثر باشد. در مطالعاتی که بر روی موش‌ها انجام شده بود مشخص شد، مصرف مارچوبه، اثر مثبتی روی دستگاه تناسلی و غدد شیری موش‌های ماده دارد.
۵. بهبود سلامت دستگاه گوارش
مارچوبه می‌تواند به تقویت سلامت دستگاه گوارش کمک کند. مارچوبه دارای میزان بالایی از اینولین است. اینولین گونه‌ای از کربوهیدرات پیچیده می‌باشد که به پری بیوتیک شهرت دارد. این ماده تا زمانی که به روده نرسد، هضم نمی‌شود و سپس در روده سبب رشد باکتری‌های مفیدی مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم می‌شود. اینولین به جذب مواد مغذی در بدن کمک می‌کند و از خطر ابتلا به سرطان معده و حساسیت‌ها را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این مارچوبه، به اندازه کافی برای بدن، فیبر رژیمی فراهم می‌آورد. خاصیت ملین بودن مارچوبه، در تسهیل عملکرد روده ها، پیشگیری از نفخ و یبوست، تاثیر گذار است. فیبر علاوه بر حفظ سلامت دستگاه گوارش، در کاهش مقدار کلسترول تاثیر گذار می‌باشد. در طب سنتی آیورودا، از مارچوبه به منظور درمان اسهال، اسهال خونی و سو هاضمه استفاده می‌شود. سو هاضمه موجب سوزش معده می‌شود و اطراف ناف درد احساس می‌شود. مطالعات نشان داده است که می‌توان از مارچوبه racemosus در تولید دارو‌های مربوط به سو هاضمه استفاده کرد.
۶. مقابله با تومور و سلول‌های سرطانی
بر اساس مطالعات انجام شده، مشخص شده است که ساپونین ویژگی‌های ضد سرطانی و ضد التهابی دارد. ساپونین موجود در مارچوبه خام دارای قابلیت فعالیت ضد سرطانی است. نتایج منتشر شده از یک مطالعه در مجله تغذیه در سال ۲۰۱۶، مشخص شد مارچوبه علاوه بر افزایش مقدار گلوتاتیون، به نوعی ترکیب آنتی اکسیدانی و سم زدایی در بدن نیز کمک می‌کند.
۷. کنترل بیماری دیابت
مواد مغذی ضد التهاب موجود در مارچوبه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن، مانند دیابت نوع ۲، کمک کند. این تاثیر گذاری مطلوب ناشی از وجود ماده معدنی کروم نیز می‌تواند باشد. کروم نقش اساسی در تنظیم مقدار قند خون بدن ایفا می‌کند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد، مارچوبه با بهبود مقدار ترشح انسولین، موجب درمان دیابت می‌شود.
۸. مراقبت از چشم
مارچوبه، منبع غنی از ویتامین A. است که برای سلامت بینایی لازم است، از آنجایی که حاوی آنتی اکسیدان است، از شبکیه چشم در برابر رادیکال‌های بدون اکسیژن، محافظت می‌کند. وجود اسید آمینه گلوتاتیون نیز ابتلا به بیماری‌های چشمی، مانند آب مروارید و شب کوری را کاهش می‌دهد.
۹. درمان روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید، بیماری مزمنی است که سبب ایجاد التهاب در مفاصل می‌شود. مطالعات نشان داده است که مصرف خوراکی‌های سرشار از فولات مانند مارچوبه، که ویژگی‌های ضد التهابی نیز دارند، می‌توانند موجب کاستن درد شوند و باعث بهبودی فرد شوند.
۱۰. غنی از راتین
راتین یک فلاونوئید است که در مارچوبه به میزان فراوانی وجود دارد و برای درمان بواسیر و پیشگیری از لخته شدن خود بسیار مفید می‌باشد. راتین موجب کاهش چسبندگی خون شده و کلسترول خون را کاهش می‌دهد و به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. مارچوبه خاصیت نفوذ پذیری مویرگ‌ها را بالا برده، و از سویی دیگر رگ‌های خونی را تقویت می‌کند و از بروز آسیب دیدگی پیشگیری می‌کند.
۱۱. شفا بخش بیماری‌های اعصاب
بر ساسا شواهد به دست آمده از مطالعات، مشخص شده است که مارچوبه در درمان بیماری‌های تخریب کننده عصب، مانند آلزایمر، پارکینسون و هانتینگتون موثر است. این اثرات مفید مارچوبه در این رابطه، به علت وجود فیتواستروژن‌های آن می‌باشد که تاثیرات محافظتی عصب دارند. بیماری‌های تخریب کننده عصب، ژنتیکی یا دوره‌ای هستند که روی عصب‌های مغز انسان و بدن اثر منفی می‌گذارند و این عصب‌ها توانایی باز سازی و جایگزینی ندارند.
۱۲. درمان افسردگی
تحقیقات علمی، از فواید مارچوبه به عنوان داروی ضد اضطراب و درمانگر مشکل افسردگی یاد می‌کنند. علاوه بر این مارچوبه عملکرد حافظه را بهبود می‌بخشد، تولید و ترشح استروژن را افزایش می‌دهد و اثر نیرو بخشی و آرام کنندگی روی سیستم عصبی دارد.
۱۳. درمان صرع
بیماری صرع، گونه‌ای از اختلال مزمن است که روی مغز تاثیر می‌گذارد و فرد را دچار حمله‌های ناگهانی و تشنج پیوسته می‌کند. در حقیقت، به علت تغییرات غیر بازگشت پذیر بافت‌های مغز، مغز علائم ناهنجار را جابه جا می‌کند که فرد را دچار تشنج‌های صرعی می‌کند. ریشه‌های مارچوبه می‌تواند مانند داروی ضد صرع عمل کند و علائم صرع را درمان نماید.
۱۴. درمان عفونت مجاری ادراری
مطالعات علمی نشان می‌دهد که مارچوبه بنا به ویژگی‌های آنتی اورولیتیک (anti-urolithiatic) ممکن است در درمان عفونت ادراری موثر باشد. علاوه بر این مارچوبه، گیاهی ادرارآور است و حجم ادرار را افزایش می‌دهد و در این صورت به سم زدایی بدن و بیرون راندن سموم از بدن کمک می‌کند. بنابر بررسی ها، اثر آنتی اورولیتیکی مارچوبه به دلیل وجود آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین‌های ضروری C. و E. است. اگرچه مارچوبه موجب می‌شود که ادرار بوی تند و خاصی به خود بگیرد که این مسئله کاملا طبیعی است. این امر به این علت است که مارچوبه به اجزای سازند‌ه اش، نظیر آمونیاک و سولفور تبدیل می‌شود. در واقع این ترکیبات شیمیایی فرار، به سم زدایی بدن کمک می‌کنند.
مصرف مارچویه می‌تواند بوی تند و تیزی به ادرار دهد، که کاملا طبیعی است. این امر می‌تواند ناشی از عناصر تشکیل دهنده آمونیاک، گوگرد و سایر ترکیبات شیمیایی فرار در آن باشد.
۱۵. حفظ سطح کلسترول خون
بررسی‌ها نشان داده است که وجود آنتی اکسیدان‌های فراوان در مارچوبه، از تنشی اکسایشی و اختلال‌های دیگری مانند هیپرلیپیدمی یا هیپرکلسترولمی می‌کاهد. منظور از هیپرلیپیدمی، افزایش چربی خون و هیپرکلسترولمی، سطح کلسترول بالا و شکلی از هیپرلیپیدمی است. این اختلال‌ها، فرد را در خطر بیشتر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و تصلب شریان قرار می‌دهد.
۱۶. درمان سل
یکی ار حائز اهمیت‌ترین خواص مارچوبه، درمان برونشیت و سل است. مارچوبه عملکرد بافت‌های شُش را بهبود می‌بخشد و به درمان عفونت‌های گلو کمک می‌کند.
۱۷. کاهش فشار خون
بیش از نیمی از جمعیت دنیا به فشار خون بالا، مبتلا هستند که این مشکل خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی در افراد افزایش می‌دهد. با توجه به بررسی ها، افزایش مصرف پتاسیم و البته کاهش نمک، روشی تاثیر گذار برای درمان فشار خون بالا است. پتاسیم با بهبود رگ‌های عروقی و جذب نمک اضافه موجود در ادرار، سبب کاهش فشار خون می‌شود. مارچوبه غنی از پتاسیم است و با مصرف آن به صورت روزانه می‌توان نیاز بدن را تامین کرد. ترکیبات موجود در مارچوبه خون را رقیق می‌کند.
کاربرد‌های آشپزی مارچوبه
مارچوبه دارای طعم دلنشینی است و می‌توان آن را بخار پز، آب پز، گریل و سرخ کرده مصرف کرد و یا در کره تفت داد. مارچوبه در خوراکی‌های متنوعی مانند سالاد ها، املت و پاستا‌ها استفاده می‌شود و طعم لذیذ و دلنشینی به آن‌ها می‌دهد.
عوارض جانبی مارچوبه
مارچوبه خواص فراوانی دارد، اما ممکن است چند عارضه جانبی داشته باشد که شامل موارد زیر شود:
• تولید گاز در بدن: مارچوبه دارای نوعی کربوهیدرات به نام پرالترین است. بدن برای هضم این قند پیچیده، باید عمل تخمیر را انجام دهد. طی فرآیند تجزیه کربوهیدرات، گاز تولید می‌شود.
• بارداری و دوران شیر دهی: این گیاه با تغییر تعادل هورمونی، به طور سنتی، به منظظور جلوگیری از بارداری استفاده شده است. البته این گیاه در زمان بارداری و شیر دهی، مشکلی برای زنان باردار ایجاد نمی‌کند. اما بهتر است بدون توصیه پزشک آن را مصرف نکنید.
• واکنش‌های حساسیتی: مارچوبه می‌تواند در افرادی که نسبت به پیاز، تره فرنگی و دیگر گیاهان خانواده سوسن حساس هستند، موجب ایجاد واکنش‌های آلرژیکی شود.
• سنگ کلیه: مارچوبه دارای پورین است. پورین پس از تجزیه به اسید اوره تبدیل می‌شود و در صورتی که مقدار زیادی پورین در بدن وجود داشته باشد، اسید اوره زیادی در بدن ذخیره می‌شود. این امر برای افرادی که به سنگ کلیه یا نقرس مبتلا هستند، به هیچ وجه خوب نیست. این افراد باید از خوراکی‌های حاوی پورین فراوان مانند مارچوبه دوری جویند.
بیشتر بخوانید: خواص باورنکردنی ریواس؛ از لاغری تا پیشگیری از سرطان 
