چشم‌انداز رابطه انگلیس و آمریکا پس از بوریس جانسون

فرارو- با گذشت یک ماه از روی کار آمدن بوریس جانسون هرروز اخبار جدیدی از روابط انگلیس و آمریکا منتشر می‌شود. حالا که بریتانیا با خروج از اتحادیه اروپا نظم سه دهه بعد از جنگ سرد را بهم ریخته است، آیا قطب جدیدی در نظام بین الملل تشکیل خواهد شد؟

به گزارش فرارو، بریتانیا ۳۱ اکتبر (۹ آبان) رسما از اتحادیه اروپا خارج می‌شود. اینکه انگلیس بعد از خروج از اتحادیه اروپا چه روابطی با کشور‌های اروپایی داشته باشد به نوع خروج بریتانیا از اتحادیه بستگی دارد؛ با توافق یا بی توافق. اما رابطه انگلیس با آمریکا جنس دیگری دارد.

یک ماه پیش و بعد از پیروزی بوریس جانسونِ محافظه کار در انتخابات نخست وزیری بریتانیا ترامپ خوشحالی خود را ابراز کرد. جانسون از چهره‌های تندروی حزب محافظه کار است که به "ترامپ انگلیس" مشهور است. پیش بینی می‌شود در دوره نخست وزیری او رابطه انگلیس و آمریکا نسبت به دوره ترزا می‌ تقویت شود. در سه هفته گذشته این دو نفر سه بار گفتگوی تلفنی داشته اند. چهارشنبه هفته گذشته بوریس جانسون وعده یک "توافق بزرگ" با آمریکا را داد.

 

این صحبت جانسون دو روز بعد از سفر بولتون به لندن بیان شد. مشاور امنیت ملی ترامپ در سفر به انگلیس از ارائه پیشنهاد عقد توافق‌نامه تجارت آزاد میان آمریکا و انگلیس با هدف حمایت از بریتانیا بعد از خروج از اتحادیه اروپا خبر داد. پیشتر ترامپ گفته بود پس از برگزیت روابط تجاری انگلیس و آمریکا می‌تواند سه یا چهار برابر آنچه اکنون است، شود.

 

همزمان با نزدیکی آمریکا و بریتانیا و احتمال انعقاد قرارداد دوجانبه تجاری بین انگلیس و آمریکا ترامپ اعلام کرد ممکن است از سازمان تجارت جهانی خارج شود. سیاست ترامپ انعقاد قرارداد‌های دو جانبه است و از معاهدات بین المللی چند طرفه استقبال نمی‌کند. سازمان تجارت جهانی را می‌توان یکی از نماد‌های نظم جدید جهان بعد از جنگ جهانی دوم دانست.

نزدیک شدن آمریکا به انگلیس همزمان با دور شدن آمریکا از نهاد‌های بین المللی و همچنین ابرقدرتی مانند چین صورت می‌گیرد. در شرایطی که برخی از اندیشمندان علوم سیاسی، رقابتی جدید برای تشکیل نظم نوینی در جهان را پیش بینی می‌کنند آیا انگلیس و آمرکیا می‌خواهند قطب اصلی این نظم باشند؟ نزدیکی آمریکا و انگلیس بر ایران چه تاثیری دارد؟

 

---

دکتر سید داوود آقایی، عضو هیئت علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل اروپا در گفتگو با فرارو به تحلیل چشم انداز خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و نزدیک شدن به آمریکا می‌پردازد:

بعد از پیروزی بوریس جانسون در انتخابات می‌بینیم انگلیس روابط بهتری با آمریکا برقرار کرده است و صحبت از توافقات دوجانبه بین این کشور است. آیا رهبران دو کشور به فکر ایجاد قطب جدید در روابط بین الملل هستند؟
انگلیس از جنگ جهانی اول به این طرف یکی از متحدین آمریکا بوده است و کاملا در خط و مسیر تامین خواسته‌های آمریکا- چه در اروپا و چه در عرصه بین المللی- حرکت کرده است. طی حدود ۱۰۰ سال اخیر، انگلیس یکی از متحدین استراتژیک آمریکا به حساب می‌آید.

بنابر این همکاری و ارتباط نزدیک آمریکا و انگلیس مساله جدید و عجیبی نیست. اما شاید در این فاصله که خانم ترزا می‌نخست وزیر انگلیس بود، مقداری- نه خیلی زیاد- ضمن حفظ رابطه عمیق و استراتژیک انگلیس و آمریکا، روابط این دو کشور نسبت به دوره دیگر نخست وزیران انگلیس (قبل از او یا الان در دوره بوریس جانسون) یک مقدار روابط سردتر بود.

 

البته نه اینکه روابط شکننده شود یا خیلی سست شود. خانم می‌خیلی کم سعی می‌کرد بیشتر به اروپایی‌ها نزدیک شود تا به تامین خواسته‌های آمریکا؛ به خصوص در دوره ترامپ.

 

خیلی از کشور‌های اروپایی از عملکرد و سیاست‌های ترامپ، به خصوص خروج او از برجام ناراضی بودند، خانم ترزا می‌تقریبا همین سیاست را دنبال می‌کرد؛ لذا دنبال کردن این سیاست موجب می‌شد مواضع و دیدگاه‌های دولت وقت انگلیس نسبت به آمریکا فاصله بگیرد، ولی در عین حال انگلیس همیشه یکی از متحدین نزدیک آمریکا بوده است.

باید بدانیم از سال ۲۰۱۶ که بحث برگزیت یا خروج انگلیس از اروپا مطرح شد، تحلیل صاحبنظران این بود که انگلیس داخل اروپا متحد خوبی با دیگر کشور‌ها نخواهد بود.

البته برای انگلیسی‌ها همیشه با وجود عضویت در نهاد‌های اروپایی (قبلا جامعه اروپا و در دو دهه اخیر در اتحادیه اروپا) رویکرد فراآتلانتیکی نسبت به رویکرد آتلانتیکی (یا رویکرد اتحاد درون کشور‌های اروپایی) غلبه داشت و فائق بود و انگلیسی‌ها همیشه نیم نگاهی به آمریکا داشته اند.

با خروج بریتانیا از اتحایده اروپا در چارچوب برگزیت طبیعی بود و هست و انتظار می‌رفت و می‌رود که انگلیس به آمریکا نزدیک شود. اصلا یکی از دلایل خروج انگلیس همین بود که همیشه نیم نگاهی به قدرت و حمایت آمریکا داشته اند. ارتباط نزدیک‌تر با آمریکا تا دیگر کشور‌های اروپایی.

بنابر این با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا طبیعی است که انگلیسی‌ها به آمریکا نزدیک‌تر می‌شوند، ولی اینکه در مورد شکل گیری قطب جهانی صحبت کنیم خیر؛ نزدیکی دو کشور مساله‌ای است که در گذشته هم وجود داشته است.

اصلا مجموعه کشور‌های اروپایی به ویژه در دوران جنگ سرد از جمله متحدان نزدیک آمریکا و تحت حمایت همه جانبه امنیتی و سیاسی آمریکا بوده اند و چیز جدیدی شکل نخواهد گرفت.

آمرکیا و انگلیس خیلی چیزی فراتر از چیزی که الان عرضه می‌کنند ندارند. منتها با توجه به اینکه آمریکا احاساس می‌کند در برابر کشور‌های اروپایی و چین و روسیه تنها شده است، سعی می‌کند انگلیس را به خود نزدیک‌تر ببیند. به ویژه با روی کار آمدن بوریس جانسون به نظر می‌رسد نگاه‌های آمریکا و انگلیس به هم دیگر نزدیک‌تر شود.

توافقات دوجانبه بین آمریکا و انگلیس و همچنین سخنان ترامپ مبنی بر خروج از سازمان تجارت جهانی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
انعقاد قرار داد تجاری در سفر جان بولتون به انگلیس را خیلی نمی‌توان موضوع مهمی تلقی کرد. این مسائل در روابط دو کشور طبیعی به نظر می‌رسد.

در مورد اظهارات ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از سازمان تجارت جهانی باید گفت ترامپ از بسیاری از توافقات بین المللی خارج شده و اینجا هم تهدید کرده است که اگر روابط سازمان تجارت جهانی نسبت به آمریکا تغییر نکند -به عبارتی تسلیم خواست آمریکا نشود- آمریکا از سازمان تجارت جهانی خارج می‌شود.

خروج از سازمان تجارت جهانی نفعی برای آمریکا نخواهد داشت؛ بلکه روابط تجاری و بازرگانی آمریکا را با جهان خارج و جهان آزاد با مشکلات زیادی رو به رو خواهد کرد و برای آمریکا تنگنای بیشتری ایجاد خواهد کرد.

از این منظر می‌توان گفت مشی و موضع آمریکا و ترامپ طی دو سال و نیم اخیر که بر سر کار است، این است که از هر معاهده بین المللی که احساس می‌کند خواست آمریکا را تامین نمی‌کند، یا خارج شده یا تصمیم به خروج گرفته است. خروج از سازمان تجارت جهانی هم در همین راستا است؛ مگر اینکه سازمان تجارت جهانی هم کاملا تسلیم اراده و خواست آمریکا و شخص ترامپ شود.

 

---

سفیر سابق آمریکا در لندن از احتمال خروج بریتانیا از برجام خبر داد. نزدیک شدن بریتانیا به آمریکا بر ایران چه تاثیری خواهد داشت؟
به هر حال انگلیسی‌ها همیشه به آمریکا نزدیک‌تر بودند تا کشور‌های اروپایی. در دروه ترزا می‌ ایشان با آلمان و فرانسه در مخالفت شدید با خروج آمریکا از برجام و متقابلا تاکید بر حفظ برجام و ماندن انگلیس در آن، هم نظر بود. با روی کار آمدن بوریس جانسون علی رغم اینکه در داخل وزیر خارجه انگلیس خروج از برجام را رد و انکار کردند، اما چه بسا در سایه فشار‌های آمریکا ممکن است انگلیسی‌ها خارج شوند.

هنوز نشانه‌های مهمی در این زمینه مشاهده نمی‌شود که انگلیسی‌ها برای خروج از برجام جدی باشند. طبیعی است که اگر چنین روزی فرا برسد و انگلیسی‌ها تصمیم به خروج از برجام بگیرند. طبیعی است که شرایط برای ما سختتر خواهد شد.

امیدی برای حفظ برجام نخواهد بود و در بین کشور‌های اروپایی فقط آلمان و فرانسه هستند که بر بقای برجام تاکید دارند و طبیعی است که آن موقع فشار‌ها بر ما سخت‌تر خواهد شد و امید چندان جدی برای بقا و حفظ برجام نخواهیم داشت.