bato-adv
کد خبر: ۴۰۵۸۷۵

چهارمین سالگرد برجام؛ توافقی که به فیل سفید تبدیل شد!

چهارمین سالگرد برجام؛ توافقی که به فیل سفید تبدیل شد!
گفته می‌شود که در دوران باستان، زمانی که پادشاهان تایلند و دیگر کشور‌های آسیایی، از رعیتی ناخرسند می‌شدند، به او یک فیل سفید می‌دادند. فیل سفید، مقدس بود و به همین دلیل نگهداری از آن به غایت پرهزینه و دشوار است. صاحب فیل، باید برای آن غذای مخصوص و باکیفیت تهیه کند و در عین حال، مانع پرستش فیل توسط مردم هم نشود. امروز، از اصطلاح فیل سفید، برای اشاره به دارایی پرهزینه، ولی بی‌فایده استفاده می‌شود. از این حیث، برجام با فیل سفید شباهت‌هایی دارد؛ توافقی که برای ایران هیچ منفعت اقتصادی ندارد، اما در عین حال خروج از آن هم ممکن است تبعات خطرناکی داشته باشد.
تاریخ انتشار: ۱۸:۰۸ - ۲۴ تير ۱۳۹۸
فرارو- چهار سال پیش، ایران و غرب، پس از سال‌ها مذاکره، سرانجام توافقی تاریخی امضا کردند که قرار بود مبنا و اساسی برای حل مشکلات داخلی و خارجی ایران باشد. اما در اثر خروج آمریکا از آن، به توافق بی‌خاصیتی تبدیل شد که ادامه یا پایان دادن به آن، تبعات مهمی خواهد داشت.

به گزارش فرارو، «اگر چهار سال به عقب برگردیم، آیا شما باز هم برجام را امضا می‌کنید؟» این دقیقا سوالی بود که در چهارمین سالگرد امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پرسیده شد. سوال سختی بود. پرسش‌هایی از این دست، معمولا زمانی پرسیده می‌شوند که نادرستی یک اقدام تا حدود زیادی اثبات شده و از فرد موردنظر انتظار می‌رود که که در پاسخ، اقدام خود را تقبیح کند یا حداقل توجیه مناسبی برای آن بیاورد. مثلا هنگامی که چنین سوالی از سرمربی تیمی که در مسابقه شکست خورده است، پرسیده می‌شود، انتظار این است که سرمربی از نواقص تاکتیک بازی تیمش سخن بگوید. دنیای سیاست، اما، اینگونه نیست. به ندرت اتفاق می‌افتد که سیاستمداری، بزرگترین دستاورد زندگی حرفه‌ای خود را زیر سوال ببرد.

ظریف در پاسخ به سوال یادشده، گفت: «حتماً این کار را می‌کردیم. هدف اصلی برجام، خارج کرن ایران از اجماع امنیتی و به هم ریختن طرح رژیم صهیونیستی بود برای اینکه ایران را در اجماع امنیتی قرار دهد. به همین دلیل اسرائیل مهم‌ترین مخالف برجام بوده است و تندرو‌های آمریکا هم این سیاست را دنبال کرده‌اند. البته عهدشکنی آمریکا محدود به برجام نبوده است و تقریباً هر توافق بین المللی همچون آی‌ان‌اف (پیمان منع موشک‌های میان برد هسته‌ای)، نفتا و یونسکو که مصوب کنگره هم بوده، خارج شده است. اینکه آمریکا برجام را نقض کرده است نشان دهنده قانون شکن بودن رژیم آمریکا و نه ناکارآمدی برجام است.»

یکشنبه گذشته، همزمان با فرا رسیدن چهارمین سالگرد امضای برجام در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، ظریف برای بار دوم در سه ماه، عازم نیویورک شد. اما این بار، برخلاف گذشته، دولت آمریکا ویزای بسیار محدودی به او داد. به حدی محدود که فقط می‌تواند به اماکن دیپلماتیک ایران در شهر نیویورک برود.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همچنان به نجات برجام امیدوار است و سعی می‌کند از طریق اعمال فشار به اروپا، این توافق را نجات دهد. حق هم دارد. دیپلماتی که زود مأیوس شود، دیپلمات نیست. اما ضرباتی که در اثر خروج یکجانبه کاخ سفید به برجام وارد شد، به حدی مهلک بود که شاید نتوان به سادگی این توافق را زنده نگه داشت.

دلیل اصلی به خطر افتادن برجام، از میان رفتن علت وجودی آن است. نکته مهم اینکه دو طرف برجام، یعنی ایران و غرب، هر کدام برداشت متفاوتی از علت وجودی این توافق داشته و دارند. توافق هسته‌ای، بیش از هر چیز برای ایران ماهیت اقتصادی داشت. قرار بود با امضای این توافق، مناسبات اقتصادی ایران با جهان عادی و حتی تقویت شود. اما طرف مقابل، درک متفاوتی داشت. غربی‌ها برجام را توافقی امنیتی در زمینه «عدم اشاعه هسته‌ای» (Nuclear Non-proliferation) می‌دانند. به عبارت دیگر، طرف‌های غربی معتقدند مهمترین کارکرد توافق هسته‌ای، جلوگیری از ساخت بمب اتم توسط ایران است نه لزوما تامین منافع اقتصادی این کشور. اصل دعوای امروز ایران و غرب، در همین سوء تفاهم ریشه دارد. تا زمانی که آمریکا در برجام بود این تفاوت دیدگاه، مشکل چندانی ایجاد نمی‌کرد. اما به محض خروج کاخ سفید از برجام و بازگشت تحریم‌های واشنگتن علیه تهران، از نظر ایران علت وجودی برجام از بین رفت. چرا که این کشور به مرور زمان تقریبا از تمام مزایای اقتصادی توافق هسته‌ای محروم شد. این در حالی است که از دیدگاه غرب، کارکرد امنیتی برجام، همچنان شایسته استمرار است.

برجام از همان ابتدا، چه در ایران و چه در آمریکا، محل مناقشه بود. با این تفاوت که مناقشات داخلی ایران، کوچکترین تاثیری بر روند اجرای این توافق نگذاشت. ایران از زمان امضای این توافق تا همین چند ماه پیش کاملا به امضای خود پایبند بود. اما نهایتا ناگزیر شد که در تعهدات خود بازنگری کند. در آمریکا، اما، اوضاع به گونه دیگری رقم خورد. مخالفان برجام به محض ورود به قدرت، نابودی توافق هسته‌ای را در دستور کار خود قرار دادند.

مورخان کلاسیک می‌گویند تا وقتی که حداقل صد سال از واقعه‌ای نگذرد، نباید به آن پرداخت. البته، تا حدودی درست می‌گویند. چرا که زوایای مهم برخی وقایع، دهه‌ها بعد معلوم می‌شود؛ یا اینکه اسناد چنین وقایعی ممکن است بعد از ۵۰ سال یا بیشتر از طبقه‌بندی محرمانه خارج شوند. اما این بدین معنا نیست که کسی حق ندارد با نگاهی تاریخی به رویداد‌ها نگاه کند. بدیهی است که مناقشه برجام هنوز تمام نشده و معلوم نیست به کجا ختم شود. از این رو، واکاوی این توافق تاریخی، در حال حاضر بسی دشوار است. با این حال، در سالگرد چهارم امضای برجام، می‌توان حداقل چند پرسش درباره آغاز آن مطرح کرد و پایانش را به عهده مورخان سپرد: این توافق چگونه به توافق یکطرفه تبدیل شد؟ آیا امضای برجام در سال آخر ریاست‌جمهوری باراک اوبامای دمکرات اقدام سنجیده‌ای بود؟ چرا به هشدار‌های محافل جمهوریخواه کنگره مبنی بر لغو برجام توسط رئیس‌جمهور بعدی در زمان اوباما توجه نشد؟ مهمتر از همه، آیا ایران چاره‌ای جز امضای برجام داشت؟

امروز، شاید بررسی این پرسش‌ها مقدور نیست. اما از هم اکنون یک نکته واضح شده و آن این است که توافق هسته‌ای سرانجام خوبی نداشت و در نهایت به «فیل سفید» تبدیل شد.

گفته می‌شود که در دوران باستان، زمانی که پادشاهان تایلند و دیگر کشور‌های آسیایی، از رعیتی ناخرسند می‌شدند، به او یک فیل سفید می‌دادند. فیل سفید، مقدس بود و به همین دلیل نگهداری از آن به غایت پرهزینه و دشوار است. صاحب فیل، باید برای آن غذای مخصوص و باکیفیت تهیه کند و در عین حال، مانع پرستش فیل توسط مردم هم نشود. امروز، از اصطلاح فیل سفید، برای اشاره به دارایی پرهزینه، ولی بی‌فایده استفاده می‌شود. از این حیث، برجام با فیل سفید شباهت‌هایی دارد؛ توافقی که برای ایران هیچ منفعت اقتصادی ندارد، اما در عین حال خروج از آن هم ممکن است تبعات خطرناکی داشته باشد.

برخی ناظران امیدوارند که اروپایی‌ها در نهایت بتوانند اندکی از خسارت‌های ایران را جبران کنند. سه کشور اروپایی عضو این توافق در سالگرد چهارم امضای آن، طی بیانیه مشترکی، ضمن ابراز نگرانی از تنش‌ها در خلیج فارس، از ریسک فروپاشی برجام سخن گفتند و خواستار از سرگیری گفتگو‌ها میان همه طرف‌ها شدند. در این بیانیه آمده است: «ما معتقدیم که زمان اقدام مسئولانه و بررسی راه‌های متوقف کردن تشدید تنش و از سرگیری گفتگو فرا رسیده است.» اما مشکل این است که اروپایی‌ها اعلام نمی‌کنند که در چنین گفتگویی ایران چه امتیازی خواهد گرفت. در یک سال گذشته اروپا مدام از لزوم بهره‌مندی ایران از مزایای برجام و استمرار این توافق سخن گفته است، اما دریغ از یک اقدام.

شاید اگر آمریکا از توافق هسته‌ای خارج نمی‌شد، این توافق می‌توانست شرایط بهبودی وضع اقتصادی ایران را مهیا کند. روحانی اخیرا گفته است: «اگر تحریم اخیر و فشار‌های آمریکا نبود، ما برنامه‌های بسیاری برای کشور داشتیم. در حال حاضر نفت صادر می‌کنیم، اما شرایط کمی سخت شده است.»

در واقع خروج آمریکا از برجام، نه تنها فرصت‌های اقتصادی ایران را محدود ساخت، بلکه مسیر حرکت به سمت آینده را هم مین‌گذاری کرد. ایران پس از حدود یک دهه مذاکره با غرب، سرانجام به توافق جامعی رسید و تا یک سال بعد از خروج آمریکا از آن و بازگشت تحریم‌های کمرشکن، به مفاد توافق پایبند بود و حتی یک بار هم توافق را نقض نکرد. اما این رفتار، کاملا نتیجه عکس داد و ایران تحت شدیدترین تحریم‌های تاریخ قرار گرفت.

در حال حاضر، تلاش‌های زیادی انجام می‌شود که ایران و آمریکا بار دیگر به مذاکره برگردند، اما یک تصمیم‌ساز ایرانی ممکن است در خلوت خود به این مسئله فکر کند که ایران قبل از امضای برجام، صد‌ها هزار بشکه نفت به صورت علنی و قانونی می‌فروخت، اما چهار سال بعد از امضای این توافق، ایران حتی یک بشکه هم نمی‌تواند به طور علنی و قانونی بفروشد؛ پس چطور می‌توان دوباره با آمریکا توافق کرد. از این حیث، برجام حتی اگر رسما پایان یابد، شبح آن تا سال‌ها بر مناسبات ایران و غرب سایه خواهد افکند.
bato-adv
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۶:۵۶ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
این که اگر از برجام خارج شویم تبعات سنگینی دارد وبرجام بدون خاصیت باهم قابل جمع نیست اگر ما از برجام خارج شویم نهایتا برمی گردیم به قبل از اجرای برجام با این فرق که اجماع جهانی برعلیه ما وجود ندارد و برجام حداقل چند سالی فرصت و میلیاردها دلار پول به این کشور آورد پس منصفانه به قضایا نگاه کنیم
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۶:۳۰ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
سلام.درود بر ظریف روحانی و سلطان قلب ها جهانگیری. دوستان نسبت به این عزیزان اصلاح طلب لیبرال منصف باشیم . همینکه ظریف و دوستان امیدوار به قدم زدن با وزرایی غربی هستند"دستاورد کمی نیست.
سعید
Iran, Islamic Republic of
۱۵:۵۴ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
همه میدانند که پذیرش برجام توسط کشورمان با اعمال فشارهای بین المللی انجام شد. اما برجام منافعی داشت که کمتر به آن پرداخته شده است. اول این که بد عهدی کشورهای غربی را به دوست و دشمن اثبات کرد. دوم این که اجماع جهانی را بر علیه کشورمان از هم پاشید. سوم این که جبهه شرق را در برابر تمامیت خواهی غرب تقویت کرد و ... به این ترتیب می توان گفت کشورهای غربی با امضای برجام اقدام به خودزنی کردند. پس آقای ظریف حق دارد بگوید که اگر می شد زمان به عقب کشیده شود، برجام را مجددا امضاء می کردم.
ناشناس
United States
۱۵:۲۳ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
برجام از اولش هم اشتباه بود.اروپا و چین و روسیه مترسک میدان سیاست هستند ما نیاز به مذاکره چهره به چهره با مقامات امریکائی داریم و در این مذاکرات باید از مسیر ناصحیح چهاردهه گذشته که نتایج خوبی نداشته دست برداریم
علي
Iran, Islamic Republic of
۱۱:۱۳ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
مشكل روحاني و ظريف اين است كه قادر نيستند منافع و اهداف شخصي خود را از منافع و اهداف عمومي كشور جدا نموده و متمايز سازند! مشكلي كه همه حكمرانان خان مآب ايراني در گذشته تاريخ اينكشور داشتند. مرغ برجام فقط يك پا دارد حتي اگر اين مرغ اساسا بدون پا از تخم سر برآورده باشد.
كسي كه مي گويد اگر به چهارسال قبل برمي گشتم باز اين برجام بي فرجام را امضا مي كردم نشانگر آن است كه نه سياست مي فهمد، نه شكل بندي سياست بين الملل سيال كنوني را مي شناسد، و نه توان تجربه آموزي از درس هاي تلخ و پرهزينه براي ملت را دارد.
تنها و آخرين اقدام چنين دولت و افراد ساده لوهي (كه اين خوشبينانه ترين قضاوت در حال حاضر در مورد آنها است) خلع يد به نفع مصالح كشور و ملت است. بهتر است كه اين بلاهت پيشگان با كمترين هزينه براي مردم خود استعفا دهند و از سر راه ملت كنار بروند.
ضمنا بيچاره مرحوم مصدق كه عده اي الكي خوش ظريف را با او مقايسه كردند؛
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۲:۰۹ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
مصدقم همین بوده و حتی بدتر ازین
مجله خواندنی ها
انتشار یافته: ۱۸
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۸:۳۲ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
صد‌ها هزار بشکه نفت به صورت علنی و قانونی می‌فروخت
واقعا؟؟؟؟؟؟؟؟
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۲۱:۰۶ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
قبل از برجام خارجیها توافق کرده بودند سالی ۲۰۰ هزار بشکه از صادرات ایران بکاهند٬ تا در سال ۹۷ به صفر برسد
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۸:۵۲ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
«چهار سال پیش، ایران و غرب، پس از سال‌ها مذاکره، سرانجام توافقی تاریخی امضا کردند که قرار بود مبنا و اساسی برای حل مشکلات داخلی و خارجی ایران باشد.»
تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل، برای این جمله باید ساعت ها گریه کرد. وقتی یه عده ساده لوح فکر می کنند که اروپا و آمریکا با علم و ثروت خودشون قراره ایران ما رو آباد کنن در حالی که نسبت به مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داخل کشور که اصل و ریشه مشکلات است بی توجهی می کنند.
ناشناس
United Arab Emirates
۱۸:۵۹ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
سخنی با وزیر خارجه دارم. وادادگی در برابر غرب تا کی؟ اقای ظریف چرا در مجتمع فردو در ان را گل گرفتی؟ چرا سانتریفیژها را اوراق کردی؟ چرا با اقای صالحی در اب سنگین سیمان میریزی؟ بدان ملت شما را میبیند. توصیه میکنم یک بار بدون قضاوت قبلی سریال گاندو را از ابتدا تا اخر ببین. ممنون.
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۲۱:۰۰ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
الان این شوخی بود یا جدی؟
عباس
Iran, Islamic Republic of
۱۹:۴۸ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
عجب فیل سفیدیه این برجام لعنتی ؟؟؟نونیه که روحانی تو سفره ایران گذاشت
ناشناس
United Arab Emirates
۲۲:۴۳ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
برجام رفته چه فکرمی کنیدوقتی انگلیس جز4نفراست مذاکره کننده است درعمل باامریکاست یعنی چه
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۰۷:۵۹ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
اینک به معنی واقعی کلمه " کدخدا" پی بردیم!
پشنگ کامکار
Iran, Islamic Republic of
۱۰:۰۱ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
قشنگ بود
رضا630
Iran, Islamic Republic of
۰۸:۳۰ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
اول بايد اين را قبول كنيم همه اول به فكر منافع خودش هستند و فرقي هم نمي كنه امريكا، انگليس ، فرانسه ، لبنان ، سوريه و ...... ما بايد از خودمون شروع كنيم ولي با اين سوء مديريت كشور چشم آب نمي خورد.
حسن
Iran, Islamic Republic of
۰۹:۵۰ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
جالبه یه روز شیخ حسن می گفت این برجام رو باید در کتابهای درسی تدریس بشه ..... حال بعد از 4 سال با توجیه فرارو بهش میگن فیل سفید حتما بعد از ده سال میخوان بندازن گردن احمدی نژاد....
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
۱۲:۰۷ - ۱۳۹۸/۰۴/۲۵
شاید به عنوان درس عبرت تدریس بشه