فرارو- دولت بریتانیا در اقدامی کم سابقه، یک نفتکش ایرانی را در حین عبور از تنگه جبل‌الطارق توقیف کرد. اظهارات مقامات برخی کشورها، بر ابهامات این ماجرا افزوده است.
به گزارش فرارو، با وجود گذشت نزدیک به چهار روز از توقیف نفتکش ایرانی «گریس ۱» توسط بریتانیا در تنگه جبل الطارق، واکنش‌ها به این واقعه هنوز ادامه دارد و ابعاد آن پیچیده‌تر شده است. پنج‌شنبه گذشته، نیرو‌های ویژه دریایی بریتانیا، از طریق هلی‌کوپتر بر عرشه نفتکش یادشده فرود آمدند و آن را به اتهام انتقال نفت به سوریه توقیف کردند. یک روز بعد، دولت جبل‌الطارق به دستور دادگاه عالی آنجا توقیف نفتکش ایرانی را به مدت دو هفته تمدید کرد.
جمهوری اسلامی ایران این اقدام بریتانیا را محکوم و آن را «راهزنی دریایی» توصیف کرد.
دولت بریتانیا ادعا می‌کند نفتکش ایرانی با دور زدن قاره آفریقا، مقادیر زیادی از نفت ایران را به مقصد سوریه حمل می‌کرد و از آنجا که سوریه از سال ۲۰۱۱ تحت تحریم‌های اتحادیه اروپاست، نفتکش گریس ۱ این تحریم‌ها را نقض کرد و توقیف شد. اما مقامات اسپانیا، ایران و حتی روسیه اظهاراتی بیان کردند که روایت بریتانیا را زیر سوال می‌برد. امری که ماجرای نفتکش جبل الطارق را مبهم کرده است.
روایت‌های متناقضی درباره توقیف نفتکش ایرانی مطرح شده است. فابیان پیکاردو، نخست‌وزیر دولت جبل الطارق، مدعی شد نفتکش در حالی که محموله نفتی به مقصد پالایشگاه «بانیاس» سوریه حمل می‌کرد، در آب‌های منطقه‌ای بریتانیا توقیف شد. پیکاردو گفت: «ما بر اساس شواهد معتقدیم که گریس ۱، محموله نفت خام به (مقصد) پالایشگاه بانیاس در سوریه حمل می‌کرد. این پالایشگاه، تحت مالکیت نهادی است که مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه است.»
اسپانیا، که با بریتانیا بر سر تنگه جبل الطارق اختلاف مرزی دارد، به سرعت به اقدام بریتانیا علیه ایران واکنش نشان داد. اسپانیا و بریتانیا هر دو ادعا می‌کنند تنگه جبل الطارق متعلق به خودشان است، اما در حال حاضر، این تنگه تحت کنترل بریتانیاست. از این رو، وقتی بریتانیا نفتکش ایرانی را توقیف کرد، اسپانیا ابراز نگرانی کرد. جوزپ بورل، وزیر خارجه اسپانیا، گفت: «ما شرایط را مطالعه می‌کنیم و بررسی می‌کنیم که چگونه این (توقیف نفتکش) بر حاکمیت‌مان تاثیر می‌گذارد.» اسپانیا روز جمعه اعلام کرد از بریتانیا به خاطر توقیف نفتکش ایرانی رسما شکایت می‌کند، چون مادرید معتقد است آب‌های اطراف جبل الطارق متعلق به اسپانیاست نه بریتانیا.
سوای اختلافات ارضی بریتانیا بر سر جبل الطارق، که در ماجرای نفتکش دوباره مطرح شده، اهداف اقدام بریتانیا علیه ایران قابل توجه است. طبق روایت رسمی بریتانیا، تنها دلیل توقیف گریس ۱، نقض تحریم‌های سوریه است. اما اظهارات مقامات ایران، اسپانیا و روسیه نشان می‌دهد که ممکن است دلایل دیگری نیز وجود دارند.
اسپانیا می‌گوید بریتانیا به درخواست آمریکا نفکش ایرانی را توقیف کرد. افزون بر این، سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، روز شنبه طی یک نشست خبری اعلام کرد ادعای بریتانیا مبنی بر اینکه نفکتش ایرانی عازم سوریه بود، نادرست است و این نفتکش مقصد دیگری داشت. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نیز با صدور بیانیه‌ای، ضمن محکوم کردن توقیف نفتکش ایرانی، اعلام کرد: «ما توقیف این کشتی و محموله آن را اقدامی عمدی با هدف تشدید اوضاع حول ایران و سوریه می‌دانیم. خرسندی مقام‌های ارشد ایالات متحده و بریتانیا که بلافاصله بعد از این عملیات ابراز شد، این جمع‌بندی را تایید و ثابت می‌کند که این اقدام از مدت‌ها پیش با مشارکت سرویس‌ها و نهاد‌های چند کشور، برنامه‌ریزی شده بوده است.»
جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، در واکنش به واقعه جبل الطارق، توئیت کرد: «خبر عالی: بریتانیا ابرنفتکش گریس۱ را که با نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا در حال حمل نفت ایران به سوریه بود، توقیف کرد.»
این موضع‌گیری‌ها ماجرای جبل الطارق را مبهم‌تر کرده است. اگر مقصد نفتکش ایرانی سوریه نبود، چرا بریتانیا اقدام به توقیف آن کرد؟ آیا بریتانیا تصمیم گرفته است با تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران همراهی کند؟ آیا توقیف نفتکش با مواضع بریتانیا درباره توافق هسته‌ای ارتباط دارد؟
سوالات فوق از این منظر مهم هستند که اولا از زمان اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه در سال ۲۰۱۱، این اولین بار است که بریتانیا با استفاده از نیروی نظامی جلوی صادرات نفت به سوریه را می‌گیرد. در سال‌های گذشته مطمئنا از ایران به سوریه نفت صادر شده است، اما تا بحال به این شکل از صادرات نفت به سوریه ممانعت نشده است.
ثانیا، زمان اقدام بریتانیا مهم است. نفتکش گریس ۱ در حالی توقیف شده که ایران خودش را برای اجرای گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای آماده می‌کند. بریتانیا به طور رسمی از استمرار برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حمایت می‌کند. در اینجا، این پرسش مطرح می‌شود که اگر بریتانیا برای نجات برجام اهمیت قائل بود، چرا در این روز‌های حساس تصمیم گرفت نفتکش ایرانی را توقیف کند؟ روسیه معتقد است که «این اقدام با هدف اعلامی کشورهای پیشروی اتحادیه اروپا از جمله بریتانیا برای تلاش جهت حفظ توافق هسته‌ای با ایران در تضاد است.»
رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه ایران، طی یادداشتی در روزنامه آرمان، فرضیه دیگری را مطرح کرده است. او معتقد است که برخی جریانات ملی‌گرایانه بریتانیا که خواهان خروج این کشور از اتحادیه اروپا هستند، می‌خواهند از طریق توقیف نفتکش ایرانی روابط نزدیکی با کاخ سفید برقرار کنند.
مهمانپرست نوشت: «دولت بریتانیا وضعیت با ثباتی در این کشور ندارد و جریاناتی با گرایشات ملی‌گرایانه دنبال خروج از اتحادیه اروپا بود، روابط نزدیکی را با جریانات افراطی حاکم در کاخ سفید برقرار کرده‌اند. بعد از آنکه طرح برگزیت به نتیجه نرسیده و نخست وزیر در شرایط بسیار بدی در بریتانیا قرار گرفته، وضعیت احزاب به گونه‌ای است که ثبات قابل لمسی در تصمیم‌گیری‌های این کشور وجود ندارد. شاید در حال حاضر اقدامی که انگلیسی‌ها دنبال می‌کنند به خاطر این است که جریانات خواهان خروج از اتحادیه، خود را به آمریکا نزدیک‌تر کنند. شاید لندن می‌خواهد از وضعیت بدی که در آن قرار گرفته خارج شود.»
وی ادامه داد: «به نظر می‌رسد دولت حاکم بر بریتانیا هم در مساله خروج از اتحادیه اروپا با موافقت اکثریت روبه‌رو نیست و اتحادیه اروپا را از دست می‌دهد. از این رو در پی نزدیکی به ایالات متحده در یک اقدام غیرقانونی است. اینگونه حرکات به شدت نزد افکار عمومی تقبیح می‌شود. چنین اقداماتی فرایندی غیرقانونی تلقی شده و از اعتبار بریتانیا و از استقلال تصمیم‌گیری در سیاست خارجی آن‌ها می‌کاهد.»
