بایسته‌های فضای مجازی

حجت اله عباسی؛ انقلاب فناوری اطلاعات بسیاری از مفاهیم فضای واقعی را تغییر داده است. شهر، رسانه، محل کار و زندگی همان مفاهیمی نیستند که روزمره ادراک کرده ایم. بخشی از زندگی، کسب و کار، ارتباطات اجتماعی مانند گفتگو و دورهمی در فضای دوم سامان یافته است.

مفهوم رسانه متفاوت از رسانه در فضای واقعی شده است. در فضای مجازی، جا‌هایی که تابلو رسانه برافراشته شده، وقتی از در وارد می‌شوی شهری را می‌بینی که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد درون آن یافت می‌شود و انگار رسانه همان شهر مجازی و شهر مجازی همان رسانه است.

از مزیت‌های رسانه‌های اجتماعی اینکه برای همه فضای کسب و کار و فضای زندگی مهیا شده و احدی جای دیگری را تنگ نکرده و هر کاربر برای خود دفتر کار، مهیا کرده است.

در فضای دوم بسیاری از محدودیت‌های فضای واقعی رخت بربسته است. کار فراگیر، فعالیت غیرمتمرکز و امکان انجام در هر زمان و مکان میسر شده است. مشکلات شهری مانند آلودگی صوتی، آلودگی هوا، ترافیک و مشکلات زیست محیطی در فضای دوم تغییر شکل داده و در این فضا، آلودگی اطلاعاتی و مشکلات زیست محیطی بویژه عدم امنیت روانی جامعه، سر به آسمان می‌ساید.

شهر مجازی، شهری اطلاعاتی و بر پایه مدیریت دانش و دانایی محور است. از این رو شهروندانش نیز باید افرادی فهیم، دارای سواد و دانش، دانا و کنشگرانی فعال و اخلاق محور باشند.

در شهر مجازی، آفتاب غروب نمی‌کند و کنش گری به صورت شبانه روزی و فراگیر است. از عجایب شهر‌های مجازی اینکه پدیده‌های ناهمساز، سویه‌های مشترک پیدا می‌کنند و جهانی سازی و محلی سازی با هم به وحدت نظر می‌رسند!

مصالح اصلی هر گونه ساخت و ساز در این فضا، اطلاعات است. درست همان زمانی که عده‌ای با ملات اطلاعات در حال ساخت و ساز بنیان‌های جدیدی هستند، عده‌ای هم در حال تدارک فرو ریختن آن بنیان‌ها هستند.

یک نوع الا کلنگ بازی در فضای دوم رواج دارد. به موازات اطلاعات پرمحتوا، خوب و جالبی که در این فضا منتشر می‌شود انبوهی از پیام‌های فیک و ضدارزش و نافی امنیت روانی، بنیان‌های اخلاقی شهروندان را نشانه رفته اند.

آنچه که در شهر مجازی بسیار اهمیت دارد شیوه تعاملات اجتماعی است. شهروندان باید صبر و تحمل نظر مخالف را دارا باشند. برای پرهیز از برخورد و درگیری باید همه به اخلاق رسانه‌ای تن در دهند. تا سنگ روی سنگ بند شده و مبنایی برای تنظیم رفتار یافت شود.

اینکه انتظار رود مطالب منزجر کننده، فیک و خشونت زا در رسانه‌های اجتماعی منتشر نشود دور از انتظار است، اما باید همه کاربران با تفکر انتقادی به اخلاقی شدن فضا کمک کنند.

باید بواسطه اخلاق رسانه‌ای با کژکارکرد ها، مقابله کرد. باید کنش اخلاقی، تفکر اخلاقی و رفتار مسئولانه راهنمای هر گونه کنش گری در رسانه‌های اجتماعی باشد. همه باید به ایجاد رسانه مسئول و پاسخگو از طریق مسئولیت پذیری کمک کنند.

پرهیز از تضییع حق دیگران و ضرر به غیر از طریق مقید کردن آزادی‌های فردی و پرهیز از فریبکاری و دستکاری افکار عمومی در این فضا بیش از هر زمان دیگر ضروری است.

*دکتری مدیریت رسانه و مدرس علوم ارتباطات