هروئین افغانستان در راه اروپا؟

«ما بودیم که در راه مقابله با قاچاق مواد مخدر و ترانزیت آن به اروپا، میلیارد‌ها دلار هزینه کردیم، بهترین جوانانمان به شهادت رسیدند. در این مسیر چهار هزار شهید دادیم تا مواد مخدر به اروپا و فرزندان شما نرسد. اما الان به‌خاطر فشار‌های آمریکا پولی برای هزینه در این مسیر نداریم».

به گزارش شرق، این جملات حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، است که ۱۸ اردیبهشت‌ماه سال جاری خطاب به سران کشور‌های جهان پس از اعلام سیاست‌های ترامپ در قبال ایران بیان شد. حالا نیرو‌های مبارزه با مواد مخدر، به صحبت‌های روحانی که بیشتر شبیه به تهدید به نظر می‌رسید، کم‌کم جامه عمل می‌پوشانند.

ایران به دلیل همسایگی با افغانستان که مرکز اصلی کاشت خشخاش و تولید مواد مخدر است، همیشه به‌عنوان مسیر ترانزیت مواد مخدر شناخته می‌شود. شهر‌های مرزی ایران همیشه از پلیس‌های مواد مخدر در مسیر پلیس راه پر است. گفته می‌شود شمار شهدای نیرو‌های مبارزه با مواد مخدر در شهر‌های مختلف ایران، کم از یک جنگ داخلی کوچک ندارد.

در چنین شرایطی، با وجود تحریم‌های کمرشکن سال‌های اخیر، ایران باز هم در حوزه مواد مخدر و جلوگیری از واردات و صادرات آن تلاش‌های زیادی کرد، اما مسئله اینجاست که تحریم‌ها و همین‌طور عدم کمک‌رسانی اروپایی‌ها در حوزه مبارزه با مواد مخدر، کار را به جایی رسانده که در ماه‌های اخیر، ایران از تغییر رویه خود در مبارزه با مواد مخدر خبر می‌دهد. در ماه‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها علیه ایران، غرب در موضعی قرار گرفته که اعلام کند هزینه و سهمی در حوزه مواد مخدر به ایران پرداخت نخواهد کرد.

ایران سپر بلای اروپا
به گفته مسئولان کشور، بیش از ۱۱ درصد تولید ناخالص ملی کشور صرف هزینه مبارزه با مواد مخدر می‌شود و در شرایطی که ایران از لحاظ اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد، آیا این رواست که بخواهیم آن را برای جوامعی هزینه کنیم که نه‌تن‌ها از ما حمایت نمی‌کنند، بلکه در برابر کشور‌های مخالف ما هم ایستادگی نمی‌کنند. در تمام این سال‌ها ایران هزینه‌های مالی و انسانی زیادی را برای مبارزه با مواد مخدر پرداخته است. همسایگی با بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر جهان تبعات فراوانی برای کشور دارد و الان ایران به‌عنوان حاضر در خط مقدم این مبارزه خواستار توجه جدی کشور‌های دیگر به مسئله مبارزه با مواد مخدر است.

سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، با حمایت از تغییر رویه ایران در مبارزه با مواد مخدر گفت: جمهوری اسلامی ایران، با توجه به همسایگی با کشور افغانستان، در ۴۰ سال گذشته، سپر اصلی برای ورود مواد مخدر به داخل کشور و از آن طریق ورودش به ترکیه، بلغارستان یا همان مسیر مشهور بالکان به سمت اروپای شرقی و غربی بوده است. مطابق گزارش‌های رسمی سازمان ملل متحد، حدودا بین ۲۵ تا ۳۵ درصد از مواد مخدر تولیدی در کشور افغانستان از مسیر ایران عبور می‌کند.

وی افزود: تولید مواد مخدر در افغانستان در سال‌های گذشته افزایش داشته و بنا بر برخی گزارشات، تولید مخدر در این کشور به چیزی حدود ۱۲ هزار تن در سال می‌رسد و زمین‌های زیر کشت مواد مخدر در افغانستان چیزی بین ۲۳۰ تا ۲۴۰ هزار هکتار است. با توجه به اینکه افغانستان در تولید مواد مخدر تغییر رویه داده و الان از نوع اصلاح‌شده بذر خشخاش استفاده می‌کند، تولید مواد مخدر در این کشور بالاست. دولت مرکزی هم نظارت بر امر مواد مخدر ندارد، پس قاچاق در این کشور یک امر بدیهی تلقی می‌شود. حالا این مواد مخدر از افغانستان وارد ایران می‌شود یا به روسیه و عمان می‌رود.

بحث ما در مورد موادی است که وارد ایران می‌شود. جمهوری اسلامی در این مدت نزدیک به ۱۰ هزار جانباز و چهار هزار شهید برای مبارزه با مواد مخدر داده است تا مواد مخدر وارد ایران و سپس به ترکیه و کشور‌های دیگر منتقل نشود. اگر این اتفاق نیفتد و اگر بخواهیم به هر دلیلی مرز‌های شرقی کشور را باز کنیم (من نمی‌گویم نگاه دولت این است)، چه اتفاقی در اروپا خواهد افتاد؟ این همان مسئله‌ای است که اروپا باید به آن توجه کند.

صفاتیان تأکید کرد ورود تریاک و هروئین از مسیر ایران به سمت ترکیه و اروپا چند مشکل را برای آن‌ها ایجاد می‌کند: اول در حوزه قضائی، اروپا باید به این نکته توجه کند که با توجه به اینکه بحث قانونمند‌سازی و آزادسازی مواد مخدر را دارد، اگر این مواد به این کشور‌ها وارد شود، به نظر می‌رسد اروپا پس از یک سال مجبور می‌شود قانون‌هایش را تغییر داده و به سمت سخت‌ترکردن مصرف ببرد، چراکه ورود مواد مخدر به داخل اروپا باعث تغییر الگو در اروپا می‌شود.

این تغییر الگو به سمت مواد مخدر سنگین مثل هروئین خواهد رفت. دوم اینکه قیمت مواد مخدر در اروپا به‌شدت کاهش پیدا خواهد کرد، در نتیجه دسترسی ساده‌تر می‌شود و وقتی دسترسی ساده شود، تعداد مصرف‌کنندگان هروئین در اروپا بالا خواهد رفت. سومین مسئله هزینه‌های اقتصادی بسیار سنگینی است که برای اروپا خواهد داشت. ما در طول این سال‌ها بار‌ها در اجلاس سازمان ملل گفته‌ایم، شما می‌خواهید به ایران نهایتا پنج میلیارد تومان پول بدهید تا ما در مرز‌های شرقی کشور هزینه کنیم، اگر این اتفاق نیفتد و ما جلوی ترانزیت مواد را نگیریم، اروپا باید این مبالغ را به دلار برای کنترل مواد مخدر در کشورش هزینه کند.

رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام تأکید کرد: این برای اروپا به‌صرفه است که الان برای کمک به ایران به ریال هزینه کند، تا اینکه بخواهد در آینده این هزینه را به دلار بدهد. الان اگر شما به گزارش‌های اروپا نگاه کنید، هر کشور نهایتا ۲۰۰ کیلو در سال کشفیات هروئین دارد. این در حالی است که من مطمئنم اگر ایران تغییر رویه دهد، کشفیات آن‌ها در یک سال به تُن خواهد رسید. در حوزه انتظامی هم دردسر بیشتری خواهند داشت. حالا آن‌ها خیلی سطحی در گمرک و وزارت کشور قسمت کوچکی از نیروهای‌شان در این حوزه دخالت می‌کنند و هزینه‌های‌شان پایین است؛ ولی وقتی این حجم مواد مخدر به کشور‌های اروپایی وارد شود، قطعا دردسر‌های بیشتری در حوزه انتظامی خواهند داشت.

او در پایان خاطرنشان کرد: همیشه قاچاق مواد مخدر با تروریسم ارتباط مستقیم دارد. وقتی ورود مواد مخدر از ایران و مسیر بالکان به اروپا افزایش پیدا کند، ناامنی به اروپا خواهد رسید و گروه‌های سازمان‌یافته اروپای شرقی، اتفاقات تروریستی زیادی را در این کشور‌ها رقم می‌زنند. ایران در‌حال‌حاضر یک سپر است و آن‌ها می‌گویند شما تحریم هستید و ما نمی‌توانیم به شما پول بدهیم.

حالا سؤال اینجاست که کشور ایران با پاکستان و افغانستان نزدیک به دو هزار کیلومتر مرز مشترک دارد، ما تحریم هستیم، افغانستان که تحریم نیست و ۴۲ کشور جهان ۱۹ سال است که در افغانستان هستند؛ از‌جمله آمریکایی‌ها که ادعا می‌کنند میلیارد‌ها دلار در افغانستان هزینه کرده‌اند. اگر نمی‌خواهند به ایران کمک کنند، به افغانستان کمک کنند و تولید مواد مخدر در افغانستان را کاهش دهند و زمین‌های زیر کشت را در این کشور معدوم کنند. چرا لابراتوار‌های تولید مواد مخدر در این کشور را از بین نمی‌برید؟ به ما کمک نکنید، به خاطر خودتان به افغانستان کمک کنید.

تحریم و مبارزه
مسئله تحریم‌ها به قدری با مبارزه با مواد مخدر گره خورده است که چندی پیش اسکندر مؤمنی، رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشستی خبری عنوان کرده بود: ما بیش از هشت هزار کیلومتر مرز داریم. جمهوری اسلامی قصد مبارزه با مواد مخدر دارد؛ اما تحریم‌های ظالمانه اجازه نمی‌دهد.

در مواقعی محموله‌هایی را کشف می‌کنیم که مقصد آن کشور‌های اروپایی است، به آن‌ها اطلاع می‌دهیم که چنین محموله‌هایی قرار است عبور کند و به آنجا برسد؛ اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد. کشفیات مواد مخدر بدون تجهیزات روز ممکن نیست.

این سؤال مطرح است که چرا باید میزان کشفیات در کشور مبدأ تا این اندازه پایین باشد؟ علت این است که نمی‌خواهند این کار را انجام دهند. ما احتیاجی به تشویق و تشکر نداریم؛ اما بدانند ما به نمایندگی از جهان در توزیع مواد مخدر مبارزه می‌کنیم و کشور‌های دیگر باید سهم خود را ادا کنند. بیش از دو هزار کیلومتر انسداد مرز انجام دادیم که هزینه‌های بسیاری در بر داشته است. همچنین زاهدیان، رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر، با اشاره به اینکه جامعه جهانی اگر سهمش را پرداخت نکند، انتظار حمایت از ایران نداشته باشد، جامعه جهانی باید بداند که مهم‌ترین بخشی که برای ما اهمیت دارد، مردم کشور خودمان است و بعد کشور‌های دیگر برای ما مهم است؛ یعنی اگر جامعه جهانی سهم خودش را نپردازد، ما تنها به فکر مردم کشور خودمان هستیم و از مردم کشور‌های دیگر در حوزه مواد مخدر هیچ حمایتی نمی‌کنیم.

به گفته رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر، ۷۵ درصد کشفیات تریاک جهان، ۶۱ درصد مورفین جهان و ۱۷ درصد هروئین جهان مربوط به جمهوری اسلامی ایران است. در سال ۲۰۱۷ ایران ۲۱ تُن و در کل اروپا حدود چهار تُن هروئین کشف شد. در کشور افغانستان تولید مواد مخدر از ۲۰۰ تُن در سال ۲۰۰۱ به ۱۰ هزار تُن رسیده؛ اما میزان کشفیات در این کشور بر‌اساس آمار‌های سازمان ملل کمتر از ۳۰۰ تُن است. این در حالی است که اروپا به بهانه تحریم‌ها هزینه و سهم خود را برای این مبارزه پرداخت نمی‌کند.

مسئله تغییر رویکرد ایران در حوزه مبارزه با مواد مخدر در ایران جدی به نظر می‌رسد. پس از تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران، عباس عراقچی به قدرت‌های اروپایی هشدار داد که با برآورده‌نشدن منافع ایران در قالب توافق هسته‌ای، ایران نمی‌تواند هزینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مسائل امنیتی و پذیرش پناه‌جویان را بپردازد؛ مسائلی که به گفته او و رئیس‌جمهوری به امنیت اروپا ارتباط دارند.