فرارو- تنشهای لفظی و تحرکات نظامی میان ایران و آمریکا شدت گرفته است. بسیاری از ناظران از احتمال وقوع جنگ یا درگیری ناخواسته، ابراز نگرانی میکنند، با این حال، برخی گزارشها حاکی از آن است که حداقل سه کشور میان ایران و آمریکا میانجیگری میکنند.
به گزارش فرارو، تنشها در خلیج فارس به سطوح کمسابقهای رسیده است به طوری که برخی از کشورهای این منطقه، مانند کویت، به منظور آماده شدن برای شرایط جنگی در منطقه، حتی تدابیری برای ذخیره مواد غدایی اندیشیده است.
موافقان و مخالفان جنگ
جمعه گذشته، میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و آمریکا در منامه نشستی برای بررسی امنیت دریانوردی و آزادی عبور و مرور کالاها در منطقه برگزار شده است. مقارن با این نشست اعلام شد که نیروهای آمریکایی برای ایجاد «بازدارندگی در برابر ایران» در چند کشور عربی از جمله عربستان و کویت مجددا مستقر میشوند. افزون بر این، ملک سلمان بن عبدالعزیر، پادشاه عربستان، برای بررسی حمله خرابکارانه به بندر فجیره امارات و نیز حملات حوثیها به خطوط انتقال نفت عربستان، خواستار نشست اضطراری سران کشورهای عربی شد.
در این شرایط، یک منبع آگاه در گفتگو با روزنامه کویتی «القبس» اعلام کرد که سه کشور حوزه خلیج فارس، با علم به اینکه شروط مذاکرات بین دو طرف بسیار دشوار است، تلاش میکنند آمریکا و ایران را به نشستن پشت میز مذاکرات متقاعد کنند. این منبع گفت: «ما مطمئن هستیم که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، به گفتگو علاقمند است و جنگ نمیخواهد. او خواهان یک توافق هستهای جدید، اعمال محدودیت بر قابلیت موشکی ایران و محدود کردن بازوهای تهران در منطقه است.»
به گفته این منبع، صحنه امروز تاکید میکند که سه کشور در شورای همکاری خلیج فارس مخالف جنگ با ایران هستند و در مقابل، سه کشور دیگر موافق جنگ هستند. امری که اختلاف نظر در این شورا را نشان میدهد.
به نظر میرسد که برخی کشورهای شورای همکاری دقیقا نمیدانند که واشنگتن در خلیج فارس به دنبال چیست. منابع دیپلماتیک کشورهای عربی حوزه خلیج فارس گفتند: «از کشورهایی نظیر بریتانیا و فرانسه درباره اوضاع پرسوجو کردیم. (اما) غافلگیر شدیم که آنها هم مثل ما نمیدانند که در ذهن آمریکاییها درباره وقوع جنگ یا عدم وقع آن، چه میگذرد.»
این منابع، شرایط را «بسیار حساس» توصیف کردند.
تلاشهای میانجیگیری در چند کشور
همین شرایط حساس، چندین کشور در منطقه و خارج از آن را برای تنشزدایی میان ایران و آمریکا به تکاپو انداخته است. منابع دیپلماتیک به القبس گفتهاند در حال حاضر، حداقل سه کشور - سوئیس، عمان و عراق- در حال میانجیگری میان ایران و آمریکا هستند. به گفته این منابع، پیامهایی که ایران از طریق یکی از این واسطهها ارسال کرده است، سختگیری آن را نشان میدهد.
طبق ادعای همین منابع، مقامات ایران چندین شرط برای مذاکره با آمریکا گذاشتهاند که یکی از آنها برکناری دو تن از مقامات عالیرتبه آمریکا -جان بولتون، مشاور امنیت ملی، و مایک پومپئو، وزیر امور خارجه- است. القبس به نقل از منابع دیپلماتیک آگاه نوشت که مقامات ایران به واسطهها گفتهاند: «قبل از کنار زدن مایک پومپئو و جان بولتون از پرونده، مذاکره نمیکنیم. قبل از آغاز هرگونه تماس با رئیسجمهور آمریکا، از آمریکا میخواهیم که عذرخواهی کند و به توافق هستهای بازگردد و نقش منطقهای ما را بپذیرد و تحریمها را رفع کند.»
منابع آگاه میگویند سفر اخیر اولی ماورر، رئیسجمهور سوئیس، به واشنگتن در چارچوب تلاشها برای دور کردن شبح جنگ صورت گرفته است. افزون بر این، عراق و عمان نیز قویا برای نزدیکسازی دیدگاههای ایران و آمریکا از طریق مطرح کردن ایده مذاکره بر یک الحاقیه ویژه برای توافق هستهای (و نه مذاکره بر سر اصل توافق هستهای) تلاش میکنند. گفته میشود که قطر هم برای وساطت تلاش میکند.
نام ژاپن هم به عنوان یکی از واسطهها مطرح شده است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، اخیرا به توکیو سفر کرده است منابع دیپلماتیک میگویند ظریف در ژاپن به میانجیگری این کشور و نقش آن به عنوان «صندوق پستی» میان ایران و آمریکا پرداخته است. همین منابع پیشبینی میکنند که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، به زودی به ژاپن سفر کند. این منابع گفتند: «برای متوقف کردن تنشهایی که ممکن است آتش جنگ را شعلهور کنند... مسائل متعددی در پشت پرده، خصوصا در توکیو، در جریان است.»