به بهانه نظرسنجی مارکا؛ چرا همیشه همه‌جا هستیم؟

در دورانی که فیس‌بوک برو بیایی داشت و کاربران ایرانی زیادی در این شبکه اجتماعی اکتیو بودند، صفحات بین‌المللی به یک نکته مهم پی بردند و از آن نهایت بهره را بردند. همه چیز از یک نظرسنجی در مورد نام خلیج‌فارس شروع شد. باتوجه به حساسیت‌های زیادی که روی این منطقه حساس و استراتژیک است و ایرانی‌ها و بخشی از اعراب در این مورد با هم کشمکش دارند، صفحات بین‌المللی با گذاشتن نظرسنجی «خلیج‌فارس» یا «خلیج عربی» موفق می‌شدند اینتراکشن بالایی برای صفحات‌شان بخرند.

به گزارش فرهنگستان فوتبال، دیگران که این موضوع را دیدند، در هر نظرسنجی‌ای نامی از یک مکان یا چیزی مربوط به ایران را به نظرسنجی‌های‌شان اضافه می‌کردند تا آن‌ها هم از این موج بزرگ کاربران ایرانی صید خودشان را کرده باشند و اصطلاحا پروموت شده باشند. در همان سال‌ها در مورد این موضوع بسیار بحث می‌شد. حضور ایرانی‌ها با کامنت‌های پرتعداد و درصد عجیب و غریب آرا در صفحاتی با محتوای ذکر شده، کاملا مشهود و مشخص بود. نکته مشخصی که درک آن نیازی به نظر کارشناسان امر هم نداشت، خوشحالی شدید ایرانی‌ها در صورت پیروزی در نظرسنجی‌ها بود. در حالی که قرار نبود با این نظرسنجی‌ها هیچ چیزی در جهان عوض شود و به عنوان مثال اگر جایی نام مجعول «خلیج عربی» رای می‌آورد، قرار نبود در هیچ نقشه بین‌المللی نام خلیج‌فارس تغییر کند، اما ایرانی‌ها با این موضوع بسیار جدی برخورد می‌کردند.

حالا سال‌ها گذشته است و ما هنوز همان عادات و خلقیات را داریم. هر جا لازم باشد برای دفاع از موضوعی که به آن معتقدیم وارد کارزار مجازی می‌شویم و شروع می‌کنیم به رجز خواندن. در هفته‌های اخیر بار‌ها در همین صفحه در این مورد نوشته‌ایم، اما وب‌سایت رسانه مارکا از اسپانیا که باتوجه به نزدیکی‌اش به باشگاه رئال‌مادرید از اعتبار خوبی بین مخاطبان فوتبال برخوردار است و در ایران هم مرجع معتبری به شمار می‌رود، در ماه‌های اخیر در نظرسنجی‌هایش بسیار زیاد از ایران استفاده می‌کند. شروع این ماجرا با یک نظرسنجی بین‌المللی در مورد بهترین ورزشگاه دنیا بود؛ جایی که استادیوم آزادی هم بین گزینه‌ها بود و تعداد آرای واصله برای این گزینه همه را شگفت‌زده کرده بود.

مسوولان مارکا حتما از ابتدا همین نیت را داشتند که طرفداران فوتبال از سراسر دنیا را به رسانه خودشان جذب کنند، اما به نظر نگارنده گمان نمی‌کردند با چنین استقبالی از سوی ایرانی‌ها و اعراب روبه‌رو شوند؛ همان دو گروهی که از مدت‌ها قبل در حوزه وب و شبکه‌های اجتماعی اکتیو بودند. همین مساله باعث شد در نظرسنجی‌های بعدی وب‌سایت مارکا از این دو کشور همیشه گزینه‌هایی وجود داشته باشد. با مطالعاتی که آن‌ها روی هواداران فوتبال ایران انجام دادند، در نظرسنجی‌های بعدی همواره یک گزینه پرسپولیسی از ایران حضور داشت.

یک‌بار بهترین تشویق، یک‌بار پرطرفدارترین تیم و حالا هم بهترین بازیکن تاریخ ایران که هر سه گزینه پرسپولیسی هستند. نکته جالب اینجاست که با گذاشتن یک گزینه پرسپولیسی، تا امروز آن‌ها موفق شده‌اند هم مشارکت پرسپولیسی‌ها را داشته باشند، هم اینکه طرفداران سایر تیم‌ها که برای رای نیاوردن گزینه‌های پرسپولیسی به گزینه‌های نزدیک یا بالاتر از آن‌ها رای می‌دهند. این موضوع قطعا یک بازی رسانه‌ای حساب شده برای بالا بردن بازدید این وب‌سایت است و می‌تواند برای رسانه‌های ایرانی یک درس باشد که چطور از این ظرفیت استفاده مطلوب کنند.

یک جامعه‌شناس در صفحه اینستاگرامش نوشته بود این یک بازی برد-برد است. در واقع این رسانه خارجی، می‌تواند با این کار هم مخاطب جذب کند، هم برای خودش وجهه بسازد. آن‌ها به دنیا نشان می‌دهند که کشور جهان سومی ایران برای آن‌ها مهم است و این پیام را به ایرانیان می‌فرستند که ما شما را رصد می‌کنیم. آن‌ها به این روش حس ترحم خودشان به بخشی از مردم دنیا که به تصور خودشان در بیچارگی دست و پا می‌زنند و تحریم و فقیر هستند را هم ارضا می‌کنند. درست مانند زمانی که در جشنواره‌های خارجی فیلم‌هایی که از ایران تصویری تیره ارایه می‌دهند مورد تحسین قرار می‌گیرند، چراکه با تصورات آن‌ها از ایران کاملا سازگار است.

حالا شاید تمام فیلم هم با واقعیت سنخیتی نداشته باشد یا مبین تنها بخشی از واقعیت باشد. از سوی دیگر، ما هم برنده‌ایم. ما احساس غرور می‌کنیم. تبختر وجودمان را این‌گونه جلا می‌دهیم و حس لذت‌بخشی از اینکه دیگران ما را می‌بینند می‌گیریم. برخی می‌گویند این نشانه یک خودباختگی از سوی مردم کشور‌های جهان سومی است. توجیه‌شان این است که برزیل، آرژانتین، مصر، ایران، عربستان و مراکش که مردمش از نظر سطح زندگی اشتراکات زیادی دارند، همیشه در صدر جدول این نظرسنجی‌ها هستند هر چند که سبک زندگی مردم این کشور‌ها کاملا متفاوت باشد.

اما واقعیت شاید خیلی ساده‌تر باشد. چرا خودباختگی؟ شاید فقط حس غرور لحظه‌ای باشد. شاید دلیلش این باشد که زندگی مردم این کشور‌ها به هر دلیلی بیشتر با فوتبال گره خورده است. این‌چنین بازی‌های رسانه‌ای جالبی می‌تواند سوژه خوبی باشد برای جامعه‌شناسان تا با مشاهده اطراف مختلف این بازی، به نتایج جالبی برسند.

نظرسنجی‌های مارکا قطعا یک بازی رسانه‌ای حساب شده برای بالا بردن بازدید این وب‌سایت است و می‌تواند برای رسانه‌های ایرانی یک درس باشد که چطور از ظرفیت‌ها استفاده مطلوب کنند.