بازار تازه برای دلار؛ نرخ جدیدی به تابلوها اضافه می‌شود؟

فرارو- دو روز پیش رییس کل بانک مرکزی در نشستی خبری از سیاستی تازه برای بازار ارز رونمایی کرد. همتی از راه اندازی تشکیلاتی جدید برای معاملات ارزی خبر داد. به گفته او این موضوع در آخرین جلسه شورای پول و اعتبار مورد بحث قرار گرفته است و اعضای هیات‌مدیره این بازار انتخاب شده‌اند.

به گزارش فرارو، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که این بازار تازه تا آخر ماه فعالیتش را آغاز خواهد کرد. همتی تاکید کرد که اعضای هیات‌مدیره این بازار انتخاب شده و با رفع موانع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این بازار به‌زودی فعال خواهد شد، بازاری که برای انتقال معاملات غیرشفاف و خیابانی، به یک مکانیزم شفاف و متشکل طراحی شده است.

گفته می‌شود کانون صرافان، بانک‌های دولتی و تجاری، شرکت فرابورس و شرکت خدمات انفورماتیک اعضای هیات‌مدیره این بازار جدید هستند.

به نظر می‌رسد اقدام تازه بانک مرکزی برای کنترل بهتر بازار ارز است. بازاری که همچنان چشم‌ها به تحولات آن دوخته شده است.

همتی با اشاره به نقل قول رسانه‌ها از او مبنی بر کاهش قیمت ارز تا ۱۱ هزار تومان گفت: "من صحبتی کردم که اگر مردم وارد خرید و فروش و دلالی ارز نشوند، قیمت پایین می‌آید، اما قسمت اول را حذف کردند و گفتند همتی گفته که قیمت ارز پایین خواهد آمد."

همتی افزود: «روز گذشته خرید ارز در صرافی‌های بانکی ۱۰ برابر فروش ما بود٬ در حالی که نرخ خرید ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان و نرخ فروش ۱۳ هزار و ۲۰۰ تومان بود که این نشان می‌دهد که تنها جوسازی سایت‌ها و دلالان است که می‌خواهد نرخ را بالا ببرند.»

رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه معتقدم نرخ‌های فعلی ارز واقعی نیست، اما به خودم هم اجازه نمی‌دهم که بگویم چه نرخی واقعی است، گفت: "هدف ما ایجاد ثبات در بازار ارز است و معتقدیم که ثبات مهم‌تر از نرخ است، فعالان اقتصادی باید در شرایط ثبات بتوانند برنامه‌ریزی کنند و اقتصاد نباید هر روز در نوسان باشد، بنابراین به دلیل حفظ ثبات این‌ها را می‌پذیریم و مدیریت می‌کنیم، اما مطمئن باشید که این نرخ‌ها ماندگار نخواهد بود."

میثم رادپور کارشناس مسائل بازار ارز در گفتگو با فرارو درباره کارکرد بازار متشکل ارزی گفت: «مشخص نیست که کارکرد این بازار چیست. اما ظاهرا مقامات بانک مرکزی اصرار دارند که یک چیزی در بازار ارز شفاف نیست و می‌خواهند شفافیت ایجاد کنند.»

او درباره اینکه این بازار اساسا چگونه می‌خواهد باشد، اظهار کرد: «بازار متشکل ارزی، بازار اسکناس دلار است و این بازار مانند بورس متمرکز است. قرار است از ابتدا این بازار محدود شود به صراف‌ها و بانک مرکزی. یعنی صرافان بانکی و غیر بانکی در کنار بانک مرکزی بازیگران اصلی این بازار خواهند بود. در این بازار قیمت‌های پیشنهادی مطرح می‌شود و با یکدیگر معامله می‌کنند.»

این تحلیلگر بازار ارز درباره نکته مثبت این اقدام گفت: "بانک مرکزی تاکنون زمانی که تنش در بازار شدت می‌گرفت، به چند صراف که شاید معتبر تر، شناخته شده‌تر و یا حتی نوعی رانت داشته اند، ارز اسکناس می داد که به بازار تزریق کنند. اینگونه نبود که همه صرافان به صورت یکسان به اسکناس دلار دسترسی داشته باشند. این بازار به نوعی می‌تواند امکان دسترسی به دلار را برای تمام صرافان فراهم کند. ضمن اینکه در این سامانه خود صراف‌ها هم می‌توانند مانند بازار بورس با یکدیگر معامله کنند."

او با بیان اینکه "توقع زیادی نمی‌توان از این بازار داشت"، اظهار کرد: «بانک مرکزی بهتر بود سال‌ها قبل به تکنولوژی روی می‌آورد. به جای اینکه تلفنی دلار به صراف‌ها بدهد آن را از طریق یک سامانه عرضه کند. این اقدام چندان اهمیتی ندارد فقط دسترسی به دلار برای صراف‌ها بهتر می‌شود و عدالتی هم احتمالا برقرار می‌گردد.»

به گفته این کارشناس دومین خصوصیت این بازار این است که مرجع رسمی برای قیمت‌ها ایجاد می‌کند. ما تاکنون مرجع رسمی برای اعلام قیمت نداشتیم که با این اقدام این مرجع ایجاد می‌شود.

با این حال رادپور انتقاداتی به این سیستم وارد کرد. به اعتقاد این تحلیلگر "عمدتا بازار ارز در همه دنیا بازاری غیر سازمان یافته و غیر متمرکز است. مثل بازار بورس نیست، بازار ارز در تمام دنیا چیزی شبیه سبزه میدان است که البته پیشرفته‌تر است و در آن با سیستم و تکنولوژی کار می‌کنند."

او افزود: «سوال اصلی این است توقع بانک مرکزی از این بازار چیست؟ کارکرد بازار‌ها روشن است، یا برای ایجاد نقدینگی است، یا برای کاهش هزینه معاملات است و یا کشف قیمت. این بازار در ایران وجود داشته است. بازار ارزی که تاکنون فعال بوده است همه این خصوصیات را دارا بوده است. در تمام دنیا هم به خاطر ماهیت بازار ارز به همین شکل غیر متشکل عمل می‌شد. به نظر می‌رسد بازار متشکل ارزی اولین تجربه جهانی است که در ایران می‌خواهد اجرا شود. تنها بازار متشکل ارزی در دنیا بازار فیوچر ارز است نه بازار متشکل اسکناس ارز. بازار فیوچر ارز کارکرد متفاوتی دارد.»

این تحلیلگر بازارز ارز با طرح این سوال "که صراف‌ها چه ایرادی داشتند؟ "، گفت: «دولت و بانک مرکزی خود به روش‌های مختلف بازیگران ارزی را تضعیف می‌کند. بازار متشکل مشکلات عملیاتی دارد، باید دید تحویل ارز اسکناس در این بازار چند روز طول می‌کشد. در این بازار باید تحویل نقدی انجام شود که در دنیا بی سابقه است. معاملات در این بازار از جنس فردایی و پس فردایی خواهد بود چرا که ارز را نمی‌توانند در همان روز تحویل دهند، مشکلات اجرایی و عملیاتی خواهد داشت.»

رادپور با انتقاد از استدلال بانک مرکزی درباره تشکیل این بازار در راستای شفافیت گفت: «عدم شفافیت در بازار ارز را دولت ایجاد کرده است. دولت در حالی بازار متشکل ارزی راه می‌اندازد که چند ماه پیش معامله دلار را قاچاق اعلام کرده بود.»

او تاکید کرد: «شبهه دیگری که در این باره وجود دارد این است که با تشکیل این بازار نرخ تازه‌ای روی تابلو می‌رود. یعنی زمانی که دلار با افزایش قیمت زیادی روبه رو شد مثلا به ۱۸ هزار تومان رسید در این بازار اجازه معامله با این نرخ را می‌دهند؟ نه نمی‌گذارند. فیلتر می‌گذارند مثلا فروش دلار تا سقف ۱۰۰۰ دلار، یکی می‌تواند معامله کند و دیگری نمی‌تواند. بانک مرکزی فشار می‌آورد که حتما دلار با قیمت ثابتی در این بازار به فروش برسد در واقع یک نرخ تازه‌ای ایجاد می‌شود. در کنار نرخ‌های فراوانی که هم اکنون وجود دارد نرخ "بازار متشکل ارزی" هم روی تابلو می‌رود. شک نکنید این اتفاق رخ خواهد داد. فقط تا زمانیکه اوضاع خوب است، بازار متشکل ارز هم در ظاهر خوب عمل می‌کند. با ایجاد نوسان در بازار عملکرد آنجا هم دچار اختلال می‌شود.»

رادپور در بخش دیگری از سخنان خود درباره اظهارات رییس کل بانک مرکزی که گفته بود نرخ ارز کنونی در بازار غیر واقعی است، گفت: «نرخ واقعی و غیر واقعی نداریم. نرخ واقعی یعنی چه؟ کاش آقای همتی انگلیسی حرفش را بیان می‌کرد تا ما میتوانستیم دقیقا مبنای علمی سخت او را درک کنیم و در ادبیات اقتصادی دنبال آن بگردیم. چه کسی می‌تواند بگوید نرخ کنونی یورو واقعی نیست، مگر واقعی‌تر از نرخ بازار وجود دارد؟ سوال از آقای همتی این است که آیا نرخی که به آن دسترسی نداریم و درخواب می‌بینیم واقعی است، اما نرخی که به آن دسترسی داریم و در بیداری معاملات با آن انجام می‌گردد، غیرواقعی است؟»

او افزود: "اگر منظور آقای همتی حباب قیمتی است، ایشان باید توضیح دهد که براساس چه مدل محاسبه‌ای به این نتیجه رسیده اند که حباب وجود دارد. در شش سال گذشته ما سالانه متوسط ۲۰ درصد نرخ تورم و بیش از ۲۰ درصد نرخ بهره داشته ایم. محاسبه این ۲۰ درصد در شش سال می‌شود بیش از ۲۰۰ درصد. دلار هم تقریبا همینقدر افزایش داشته است."