کجای تهران خانه بخریم تا از دست زلزله در امان باشیم؟

 

فرارو- مشاور محترم املاک با هیجان بالا و پایین می‌رود، دست‌هایش را در هوا تکان می‌دهد و درباره ویژگی‌های یگانه ملک بزرگنمایی می‌کند. مدام درباره مهربانی همسایه‌ها، مهندس‌ساز بودن بنا و دقتی که صرف انتخاب مصالح شده است حرف می‌زند و بعد در یک لحظه خاص به صدایش پیچ‌وتاب می‌دهد و تیر آخر را به سمت مشتری که همچنان مردد به نظر می‌رسد، پرتاب می‌کند. می‌گوید کل ساختمان ضد زلزله است! غافل از اینکه وقتی صفحات و لایه‌های زمین دلشان کشتی گرفتن بخواهد، چیزی نمی‌تواند جلودارشان باشد. هر پیچ‌و‌تاب و هر تکان یعنی یک زمین‌لرزه، یک زلزله و که اگر چه فعل و انفعالی طبیعی است، اما روی سطح زمین به فاجعه‌ای بزرگ برای انسان‌ها تبدیل می‌شود. حالا فکر می‌کنید اهالی پایتخت خانه، زندگی‌شان را کجا ساخته‌اند؟ بله! دقیقا روی گسل‌ها که به عبارت ساده نقش تشک کشتی را برای لایه‌ها و صفحات زمین بازی می‌کنند. کارشناسان می‌گویند مناطق یک تا سه تهران به کل روی گسل‌ها ساخته شده‌اند. در مناطق هفت و ۹ و ۱۱ و ۱۷ هم بافت مناطق به شکلی است که اگر زلزله بیاید، اوضاع نمی‌تواند چندان خوب پیش برود. در مناطق هشت، ۱۰، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ هم مقدار خطر زیاد است. حواستان هست؟ همین الان تقریبا از تمام مناطق تهران اسم بردیم.

بااین‌حال افرادی در بازار مسکن درست مثل این دوست مشاور املاک‌مان ادعا‌هایی درباره ضدزلزله بودن بعضی ساختمان‌ها مطرح می‌کنند. ادعا‌هایی که با بررسی اظهارات کارشناسان علم زلزله‌شناسی خیلی زود می‌توان نسبت به بی‌اساس بودنشان، اطمینان پیدا کرد. یکی از کارشناسان امر زمین‌لرزه‌شناسی بهرام عکاشه است؛ رییس سابق بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران که از او به عنوان پدر علم زلزله شناسی ایران یاد می‌کنند. از قول او بار‌ها و بار‌ها نقل شده: «مناطق ۱، ۲ و ۳ بیشترین آسیب را از فعال شدن احتمالی گسل‌های شمال شهر می‌بینند». حالا بیایید با هم بررسی کنیم که این مناطق کجا‌ها هستند. وسعت منطقه یک حدود ۶۴ کیلومتر مربع است. این منطقه از طرف شمال محدود به ارتفاعات ۱۸۰۰متری دامنه جنوبی کوه‌های البرز، از جنوب به بزرگراه چمران حد فاصل دو راهی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت‌الله صدر و از غرب به اراضی رودخانه درکه و از شرق به انتهای بزرگراه ارتش و منبع نفت شمال شرق تهران محدود می‌شود. اگر بخواهیم از محله‌ها اسم ببریم، نام‌هایی تکرار می‌شوند که آن‌ها را به عنوان محله‌های اعیان‌نشین و گرانقیمت پایتخت می‌شناسیم. جا‌هایی مثل اقدسیه، الهیه، تجریش، دارآباد و دربند، زعفرانیه، سوهانک، فرمانیه، قیطریه، کامرانیه، نیاوران و ولنجک...

 

منطقه ۲ شهرداری تهران در شمال شرقی میدان آزادی؛ از غرب تا شمال غرب تهران ادامه دارد. این منطقه از جنوب به خیابان آزادی، از غرب به بزرگراه اشرفی اصفهانی و بزرگراه محمدعلی جناح و از شرق به بزرگراه شهید چمران محصور است. منطقه۲ شامل محله‌های آریاشهر (صادقیه)، شهرآرا، ستارخان، گیشا، شهرک ژاندارمری، شهرک غرب، سعادت آباد، طرشت می‌شود.

منطقه ۳ هم در بخش شمال شرقی شهر تهران واقع شده است. این منطقه از جنوب تا اتوبان همت و بزرگراه رسالت، از غرب تا اتوبان چمران، از شرق تا خیابان پاسداران و بخشی از خیابان شریعتی، و شمال تا بزرگراه‌های مدرس، صدر و چمران گسترده شده است.

برای این که زیاد دلتان به حال بالاشهری‌ها نسوزد، باید بگوییم خطر زلزله تنها در کمین آن‌ها نیست. چون به گفته بهرام عکاشه مناطقی مثل ۷، ۹،۱۱ و ۱۷ به دلیل داشتن بافت فشرده، در صورت وقوع زلزله آسیب جدی می‌بینند. منطقه ۷ در مرکز شهر تهران واقع شده است. این منطقه دارای پنج ناحیه و ۱۶ محله و وسعتی حدود ۱۵۳۶۸۰۰ کیلومتر مربع است. بهار، گرگان، نظام آباد، عباس‌آباد، عشرت آباد، بهجت آباد و اندیشه از محلات مشهور این منطقه هستند. منطقه هفت شهرداری تهران از شمال همجوار مناطق ۳ و ۴ از شرق با منطقه ۸ از غرب با منطقه شش و از جنوب با مناطق ۱۲ و ۱۳ شهرداری تهران همسایه است. مرز شمالی این منطقه بزرگراه رسالت، مرز شرقی خیابان‌های مجیدیه (استاد حسن بنا) و سبلان، مرز جنوبی خیابان‌های انقلاب و دماوند و مرز غربی آن بزرگراه مدرس و خیابان شهید دکتر مفتح را شامل می‌شود.

منطقه ۹ در غرب شهر تهران واقع شده است. از مهمترین اماکن این منطقه می‌توان به فرودگاه مهرآباد و پادگان جی اشاره کرد. از محله‌های آن می‌توان از خیابان آذری، مهرآباد شمالی و جنوبی، ۳۰ متری جی، یافت‌آباد، ۲۰ متری شمشیری، ۲۱ متری جی، بلوار استاد معین، تهرانسر و پل ساوه نام برد.

منطقه ۱۱ در مرکز تهران قرار دارد و از شمال به میدان انقلاب و خیابان آزادی، از شرق به خیابان‌های وحدت اسلامی و حافظ، از جنوب به میدان راه آهن و خیابان شوش و از غرب به خیابان‌های شهید نواب صفوی و شهید ابراهیمی (عباسی) و میدان حق شناس محدود می‌شود. همچنین سفارتخانه کشور‌های ایتالیا، فرانسه، لبنان، ارمنستان و نیز چندین پادگان نظامی که در این منطقه قرار دارند باعث شده همواره این منطقه پذیرای مهمانان خارجی و تردد آن‌ها باشد و موقعیت استراتژیکی را به این منطقه بخشیده است. وجود مراکز مهم اقتصادی و بازار‌های تخصصی با عملکرد فرامنطقه‌ای و فراشهری مانند تولید و فروش لوازم خودرو، انواع پیچ و مهره و ابزار آلات، بورس مواد غذایی پوشاک و البسه، لوازم صوتی و تصویری، مراکز نشر کتاب سراسری، مراکز مهم دانشگاهی و علمی از جمله دانشگاه تربیت معلم، جهاد دانشگاهی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه جنگ دانشکده افسری و دامپزشکی ارتش و همچنین وجود ۱۰۰ مسجد و اماکن مهم آموزش کشوری در منطقه ۱۱ شرایط خاصی برای آن ایجاد کرده است.

 

من‍طقه ۱۷ ش‍‍هرداری ت‍‍هران تق‍ریب‍‍ا در جن‍وب غرب‍‍ی ش‍‍هر ت‍‍هران واق‍‍ع شده که از شم‍‍ال و شم‍‍ال غرب به من‍‍اطق ۱۰ و ۹ که حد ف‍‍اصل آن‍‍ه‍‍ا خی‍‍اب‍‍ان قزوین از تق‍‍اطع صف‍وی ت‍‍ا سه راه آذری و خی‍‍اب‍‍ان آذری محدود می‌شود. از سم‍ت جن‍وب و جن‍وب شرق‍‍ی به من‍طقه ۱۹ و پ‍‍ادگ‍‍ان قل‍‍عه‌مرغ‍‍ی، حد ف‍‍اصل آن‍‍ه‍‍ا خی‍‍اب‍‍ان زمزم و از سم‍ت شرق به من‍‍اطق ۱۱ و ۱۶ که حد ف‍‍اصل آن‍‍ه‍‍ا خی‍‍اب‍‍ان‌ه‍‍ای نواب‌صف‍وی، عب‍دال‍‍ه‍‍ی و مس‍تق‍ل است محدود می‌شود. این منطقه همچنین از سم‍ت م‍‍غرب به من‍طقه ۱۸ حد ف‍‍اصل ج‍‍اده س‍‍اوه و یافت آباد محدود می‌شود.

برای اینکه متوجه باشید تقریبا در هیچ کجای تهران از دست زلزله در امان نیستید، می‌توانیم اظهارت مشابه زیادی درست مثل آنچه عکاشه گفته پیدا کنیم. مهدی زارع استاد تمام پژوهشگاه زلزله، محمدرضا محمودی معاون عمرانی سابق استانداری تهران و ... به تناوب درباره خطرات زلزله احتمالی در پایتخت هشدار داده‌اند. حتی محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران گفته شش منطقه تهران شامل مناطق ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۶ و ۱۷ دارای خطرپذیری بالا هستند و ریسک مناطق ۷، ۸، ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ متوسط است. به این ترتیب حالا می‌دانید اگر مشاور املاکی زیاد درباره ویژگی‌های ضدزلزله ساختمانی حماسه‌سرایی کرد، می‌توانید دستی روی شانه‌اش بزنید و به او یادآوری کنید که وقتی زلزله بیاید، هیچ کجای تهران از دستش در امان نیست.