یک روز اهورا کودک دوساله گیلانی و روز دیگر ماجرای دانش‌آموزان در مدرسه‌ای در غرب تهران و آخرین بار هم تعرض به جمعی از نوجوانان شوشتری بود که در رسانه‌ها جنجال زیادی به پا کرد.
به گزارش ایران، حوادث تکان دهنده‌ای که به گفته کارشناسان علت اصلی آن به نبود قوانین حمایتی و آموزش‌های خودمراقبتی جنسی برای کودکان برمی گردد. این حوادث، آنقدر در یک سال اخیر در فضای عمومی مطرح شد که نمایندگان مجلس هم به آن واکنش نشان دادند و برای تصویب قانون حمایت از کودکان دست به کار شدند.
در این میان، نهاد‌های مدنی و سازمان‌های مردم نهاد هم به لزوم آموزش‌های خود مراقبتی و جنسی در مدارس و خانواده‌ها تأکید کردند. آموزش‌هایی که اگرچه مخالفان بسیاری داشت، اما بالاخره دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک از جلب رضایت برخی نهاد‌ها برای تدوین آموزش‌های جنسی خبر داد و گفت: «تدوین آیین نامه در مورد آموزش‌های خودمراقبتی کودکان در شورای انقلاب فرهنگی در مراحل نهایی به سر می‌برد.»
«محمودعباسی»، این اتفاق را حاصل تلاش نهاد‌های مدنی و سازمان‌های مردم نهاد دانست و تأکید کرد: «افرادی که به آموزش‌های جنسی و سلامت جنسی و خودمراقبتی می‌تاختند، آیین نامه لزوم این آموزش‌ها را در دست تدوین دارند.» اتفاقی که کارشناسان حوزه کودک هم»، از آن استقبال کردند، اما آن را به تنهایی کافی ندانستند. آن‌ها اگرچه نقش نهاد‌های مدنی در تدوین آیین نامه را رد نمی‌کنند، اما معتقدند، این فضای مجازی بود که با انتشار اخبار کودک آزاری‌های اخیر توانست نظر مخالفان این آموزش‌ها را جلب کند.
کودک آزاری در صدر گزارش‌های اورژانس اجتماعی
آمار‌ها و گزارش‌ها نشان می‌دهد آمار کودک آزاری طی سال‌های اخیر با رشد جدی روبه‌رو بوده است. تاجایی که بیشترین تماس‌های اورژانس همچنان مربوط به کودک آزاری است. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان آموزشی مسائل جنسی می‌گویند تنها مدیران مدارس و خانواده‌هایی که یک بار کودکان‌شان مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتند برای آموزش‌های جنسی پیشقدم می‌شوند.
«فرشاد رضایی»، یکی از افرادی است که سال‌ها در حوزه آموزش‌های جنسی و خودمراقبتی به کودکان فعالیت کرده است. این روانشناس معتقد است همچنان در مورد مسائل جنسی در ایران تابو وجود دارد و می‌گوید: تنها مدیران و پدر و مادر‌هایی برای آموزش پیشنهاد می‌دهند که برای کودک‌شان حادثه‌ای اتفاق افتاده است. برای مثال، چند روز پیش مدیری زنگ زد و گفت که بین چند دانش‌آموز روابط مشکوکی دیده شده است.
آموزش‌های جنسی همچنان تابو است
کارشناسان حوزه کودک نیز می‌گویند: هنوز تابوی آموزش‌های جنسی برای کودکان در جامعه از بین نرفته است. این درحالی است که با ارائه این آموزش‌ها می‌توان از بخش عمده‌ای از آسیب‌ها و کودک‌آزاری‌هایی که در حال اتفاق افتادن است جلوگیری کرد. رضایی روانشناس هم با تأکید براین مسأله می‌افزاید: اغلب آسیب‌ها و سوءاستفاده‌هایی که از کودکان می‌شود حاصل این نداستن‌ها است. برخی مطرح می‌کنند که این آموزش‌ها تأثیر منفی در روان کودکان می‌گذارد. در اینجا باید از این مخالفان پرسید که چرا خانواده‌ها برای یادگیری این آموزش‌ها پیشقدم نمی‌شوند؟
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه با وجود افزایش کودک آزاری‌ها هنوز آموزش و پرورش هیچ برنامه مدونی برای آموزش مهارت‌های جنسی و خودمراقبتی ندارد. درحالی‌که در افکار عمومی تصور می‌شود که زنان بیشتر از مردان مورد تجاوز قرار می‌گیرند، این کارشناس با رد این موضوع می‌گوید: نباید تصور شود که این آسیب تنها مختص دختران است چراکه شاید بتوان گفت: مرد‌ها بیشتر از زنان قربانی تجاوز هستند. چند سال گذشته بود که یکی از کارمندان قوه قضائیه در جلسات آموزشی من شرکت کرد و گفت: تعداد پرونده‌های تجاوز به پسران از دختران در این قوه پیشی گرفته است.
گزارش‌های اورژانس اجتماعی بهزیستی نشان می‌دهد، نزدیک به ۹۰ درصد کودک آزاری‌ها توسط خویشاوندان‌شان صورت گرفته است. موضوعی که این کارشناس هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: همین آمار نشان می‌دهد که باید با ارائه آموزش‌های لازم کودکان را از این آسیب‌ها و خویشاوندان خود ایمن نگه داشت.
جای خالی آموزش‌های خودمراقبتی در جامعه
«محمد لطفی» عضو مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک تصویب آیین نامه آموزش‌های جنسی را امری ضروری می‌داند و به «ایران» می‌گوید: کودک آزاری آسیبی است که هر روز تعداد آن در جامعه بیشتر می‌شود و بر همین اساس ضروری بود تا هرچه سریع‌تر آیین‌نامه‌ای در مورد خودمراقبتی و آموزش‌های جنسی در کشور تدوین شود. لطفی تأکید می‌کند که آثار سوء استفاده و تجاوز از کودکان ممکن است تا آخر عمر در زندگی آن‌ها تأثیر منفی داشته باشد و به همین خاطر باید از تمام ظرفیت موجود برای جلوگیری از این اتفاقات استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: امیدوارم سرنوشت این آیین نامه مانند لایحه حمایت از حقوق کودکان نباشد که ۱۰ سال در مجلس باقی مانده و حالا در شورای نگهبان باقی مانده است. البته تصویب این آیین نامه به اندازه لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان زمان نمی‌برد، اما انتظار داریم که هرچه سریع‌تر به سرانجام برسد.
برخی مسئولان تجاوز‌های کودکان را انکار می‌کردند
«رقیه نجفی»، مدیرعامل انجمن کودکان در معرض خطر نیز معتقد است برخی مخالفان این آموزش‌ها تا پیش از این تجاوز‌هایی را که به کودکان می‌شد انکار می‌کردند، اما پس از رسانه‌ای شدن این تجاوز‌ها نظرشان تغییر کرد. مدیرعامل انجمن یاری کودکان در معرض خطر با تأکید بر اینکه خودمراقبتی نه تنها برای همه امری ضروری است، می‌گوید: فرهنگ‌سازی در کنار تصویب قوانین بسیار حائز اهمیت است و ما نباید این موضوع را فراموش کنیم. به همین علت باید در کنار تصویب قوانین به فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی مردم از طریق رسانه‌ها بپردازیم.
او تلاش سازمان‌های مردم نهاد و فضای مجازی را برای کم کردن این تابو‌ها در جامعه بیش از هر چیزی مؤثر می‌داند و می‌گوید: به عقیده من انتشار این خبر‌ها در فضای مجازی کمک زیادی به جامعه مدنی برای فشار به مسئولان کرد. چراکه تا پیش از این برخی از آن‌ها حتی وقوع آزار‌های جنسی را انکار می‌کردند.
ضعف کتاب‌های درسی در آموزش خودمراقبتی و مهارت‌های زندگی
«محمد زینالی» مردم‌شناس هم درباره نبود پژوهش‌های جامع در مورد مسائل جنسی کودکان تأکید می‌کند و به «ایران» می‌گوید: هنوز در جامعه این مسائل به صورت تابو است و تا زمانی‌که این مسائل از بین نرود، نمی‌توان انتظار داشت که تغییر محسوسی در کاهش آزار‌های جنسی کودکان شاهد باشیم.
زینالی با تأکید بر اینکه کودک آزاری‌ها بیشتر در خانواده‌های طبقات پایین جامعه اتفاق می‌افتد، ادامه می‌دهد: تدوین آیین نامه برای آموزش‌های جنسی اقدام خوبی است، اما باید امکانات استفاده از روانشناس و روانکاو برای طبقات پایین جامعه هم فراهم شود. چراکه وقتی یک خانواده ضعیف و متوسط دچار این مشکل می‌شود، چون پول کافی برای رفتن به جلسات مشاوره را ندارد هیج‌وقت مشکلش حل نمی‌شود.
وی می‌گوید: وقتی متون انگلیسی را مطالعه می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که چقدر کشور‌های پیشرفته در حوزه مهارت‌های زندگی و خودمراقبتی جلو هستند درحالی‌که وقتی کتاب‌های درسی را نگاه می‌کنیم و به خاطرات دوران کودکی خود برمی گردیم متوجه می‌شویم، هیچ مهارتی در مورد مهارت‌های زندگی از مدرسه فرانگرفتیم.
این مردم شناس معتقد است در مدارس باید مهارت‌های غلبه به نفس آموزش داده شود. به طوری که تعدادی از این کودکانی که به آن‌ها تجاوز شد به بهانه یک خوراکی یا نشان دادن یک خرگوش و کبوتر مورد آزار قرار گرفتند.
