مسابقه روسیه و چین در خطوط ریلی ایران

فرستاده هند که به ایران آمد تا درباره جزئیات قرارداد توسعه چابهار با طرف ایران و افغان، به گفتگو بنشیند، درباره اهمیت دو پروژه ریلی چابهار-زاهدان و مشهد- هرات سخن به میان آورد.

به گزارش شرق، هرچند خط ریلی مشهد-هرات هم‌اکنون در بین پروژه‌های ریلی ایران وجود ندارد؛ اما با پیوستن مشهد به سرخس، این امکان به وجود می‌آید که بتوان از مرز سرخس، جنوب ایران را به افغانستان متصل کرد. این دو خط ریلی اگر به انجام برسند، کریدور شرقی کشور را تکمیل کرده و پیوند کشور‌های شرق آسیا، آسیای میانه و اروپای شرقی را از طریق ایران به آب‌های آزاد فراهم می‌کند و ظرفیت ترانزیت ایران را به رخ می‌کشد.

در‌این‌میان هزینه بالای سرمایه‌گذاری و کاهش سرمایه‌گذاری در بخش ریلی سبب شد تا ایران به هند برای خط راه‌آهن چابهار-زاهدان به طول ۶۱۰ کیلومتر وارد مذاکره شود. هم‌اکنون این خط ریلی به پیمانکاری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در حال انجام است. برای تکمیل کریدور شرقی ایران، مسئولان برقی کردن خط آهن بندرعباس به سرخس را در دستور کار قرار داده‌اند که بر‌اساس آنچه برخی از مقامات آگاه خبر می‌دهند، دو آلترناتیو فاینانس روسی و همکاری یکی از زیرمجموعه‌های قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا با فاینانسور چینی برای سرمایه‌گذاری در این بخش، مطرح شده‌اند.

پیشرفت فیزیکی ۳۵ درصد
عباس خطیبی، سرپرست معاونت ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل‌ونقل کشور، درباره روند ساخت راه‌آهن چابهار-زاهدان می‌گوید: راه‌آهن چابهار-زاهدان به طول ۶۱۰ کیلومتر در اواخر سال ۹۲ به صورت قرارداد خارج از تشریفات به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا به‌عنوان پیمانکار طرح و ساخت با مبلغ حدود دو‌هزار‌و ۴۱ میلیارد تومان واگذار شده است.

او با اشاره به روند کار می‌افزاید: کار در مراحل تجهیز کارگاه در اواخر سال ۹۲ و اوایل سال ۹۳، شکل گرفته و از‌آن‌پس به صورت جدی دنبال می‌شود. در‌حال‌حاضر در این طرح چیزی حدود ۳۵ درصد کل طرح، پیشرفت فیزیکی داریم. تا امروز هزار‌و صد میلیارد تومان در قالب تخصیص‌ها به صورت تخصیص‌های ابلاغی از سوی سازمان برنامه و بودجه و بودجه سنواتی و همچنین سایر منابع و اوراق مشارکت برای پرداخت به پیمانکار اختصاص پیدا کرده است. در شرایط حاضر بیش از ۲۰۰ کیلومتر این خط آهن زیرسازی شده است. در واقع در قسمت چابهار- ایرانشهر چیزی در حدود ۶۸ درصد در بخش زیرسازی پیشرفت فیزیکی داشتیم.

وعده تکمیل راه‌آهن چابهار-زاهدان تا خرداد ۱۴۰۰
به گفته او تمام برنامه‌ریزی‌ها بر‌اساس‌این است که اگر منابع مالی پروژه با مشکل مواجه نشود تا خرداد ۱۴۰۰ این راه‌آهن را به بهره‌برداری برسانیم.

از او درباره کندی روند این پروژه می‌پرسیم. این مقام مسئول پاسخ می‌دهد: این طیف پروژه‌ها، پروژه‌های عادی و معمولی نیستند و در کل کشور، جزء نادر پروژه‌های ریلی هستند که در این ابعاد و احجام انجام می‌شود. اغلب پروژه‌ها عمدتا با این طول، یکجا ساخته نمی‌شوند و بعد‌ها با زمان‌بندی، به قطعات کوچک‌تر تقسیم شده و در بازه زمانی طویل‌تری ساخته می‌شوند؛ اما در این راه‌آهن با عزم دولت و برنامه‌ریزی در راستای توسعه اقتصاد و اجتماعی سواحل مکران و شرق کشور در بخش ترانزیت که یکی از شاخصه‌های اصلی برای توسعه در هر منطقه است، سرعت اجرا‌شدن این طرح بیشتر است. در حقیقت اگرچه پیشرفت فیزیکی این طرح ۳۵ درصد است، باید دید این ۳۵ درصد، چه طولی را پوشش می‌دهد. تا به امروز شرایط اجرائی این طرح به‌درستی انجام شده و تأمین منابع شده و حمایت خوبی از سوی سازمان برنامه و بودجه صورت گرفته است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم دستاورد خوبی داشته‌ایم.

افتتاح فازی خط‌آهن چابهار-زاهدان
او در ادامه با اشاره به موفقیت اجرای این طرح می‌افزاید: مسئولان شرکت ایرکون هند پس از بازدید از این راه‌آهن، از حجم کار و گستردگی فعالیتی که در این منطقه در حال انجام است، بسیار تعجب کردند. اما طبیعتا بین شرایط فعلی و بهره‌برداری کامل این طرح فاصله‌ای وجود دارد، سعی بر این است که این مدل را برنامه‌ریزی کنیم تا به‌صورت فازی از این طرح بهره‌مند شویم. بنابراین با تمرکزی که روی محدوده زاهدان تا خاش کرده‌ایم، قصد داریم علمیات زیرسازی این بازه را تا خردادماه سال آتی به اتمام و به‌صورت فازی آن را به مرحله بهره‌برداری برسانیم.

از این مقام مسئول درباره پیشنهاد ساخت راه‌آهن مشهد-هرات از سوی هندی‌ها می‌پرسیم که در برنامه‌های ایران وجود دارد یا خیر؟ او می‌گوید: اکنون طرحی در قالب راه‌آهن مشهد-هرات در دستور کار نداریم. طرح ساخت راه‌آهن زاهدان-مشهد که عملا زاهدان را از طریق زابل، نهبندان و بیرجند، قائم و گناباد به راه‌آهن موجود بافق-مشهد متصل می‌کند، وجود دارد که از آن طریق می‌تواند با ایجاد اتصال بین مشهد-سرخس، امکان اتصال ریلی سرخس- هرات را به همین منظور در آینده فراهم کرد.

خطیبی در ادامه به طرح راه‌آهن زاهدان-مشهد به طول ۷۵۰ کیلومتر اشاره می‌کند و می‌افزاید: بخش‌هایی از این طرح، از اواخر سال گذشته، آغاز شده و در حد فاصل ایستگاه یونسی تا گناباد به طول ۵۰ کیلومتر در حال انجام است و ۲۲ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

سرپرست معاونت ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌ها در اهمیت کریدرو شرقی برای کشور‌های همسایه می‌گوید: آنچه کشور‌های CIS و منطقه شرق آسیا اعم از هند و چین به دنبال آن هستند، تکمیل کریدور ریلی شرق کشور است که چابهار-زاهدان و مشهد-سرخس در ایران را پوشش می‌دهد. از این طریق، بندر چابهار به شرق آسیا متصل می‌شود و از طریق این خط ریلی این کشور‌ها می‌توانند بار را به کشور‌های آسیای میانه، قفقاز و اروپای شرقی ترانزیت کنند.

به گفته او، کریدور شرقی اقدامی فرامنطقه‌ای است و کشوری مانند افغانستان از طریق مرز میلک به‌شدت تمایل دارد که این کریدور را تکمیل کنیم.

هند در فکر سرمایه‌گذاری در راه‌آهن چابهار-زاهدان‌
می‌پرسم ممکن است هندی‌ها خود وارد سرمایه‌گذاری و تأمین مالی این خط آهن شوند، می‌گوید: با شرکت ایرکون هند مذاکراتی را در این زمینه داشتیم. تفاهم‌نامه‌هایی را برای چابهار-زاهدان و تأمین سرمایه آن امضا کرده‌ایم که مدت آن منقضی شده بود و دوباره تمدید کردیم. در هر حال این خط آهن، در دست مذاکره است، اما هنوز هندی‌ها به‌صورت جدی در سرمایه‌گذاری آن ورود نکرده‌اند.

۱۰ درصد انتقال بار با کریدور ریلی
محمدرضا عابد، کارشناس حمل ونقل، هم می‌گوید: ظرفیت راه‌آهن چابهار-زاهدان حدود هشت میلیون تن کیلومتر است. این عدد که برای این خط ریلی در نظر گرفته شده، حدود ۱۰ درصد ظرفیت باری بندر چابهار است؛ به این معنا که بندر چابهار که قرار است بار را از دریا به خشکی منتقل کند، ۱۰ درصد این حمل بار بر عهده این خط ریلی خواهد بود.

این کارشناس حمل ونقل که در ارتباط با برقی‌کردن خط‌آهن سرخس-بندرعباس نیز فعالیت می‌کند، در ادامه می‌گوید: در کنار آن، برقی‌کردن راه‌آهن بندرعباس-سرخس را نیز در برنامه‌های خود داریم. این خط در‌حال‌حاضر موجود است و در نظر داریم آن را برقی کنیم که در این صورت افزایش ظرفیت چشم‌گیری پیدا می‌کند. بنا داریم بندر چابهار و بندر شهید رجایی (بندرعباس) را به آسیای میانه متصل کنیم؛ بنابراین در برنامه‌ها در نظر گرفته‌ایم که این دو کریدور در نقطه کاشمر به یکدیگر برسند که ظرفیت بسیار بالایی را فراهم خواهد کرد.

روس‌ها و چینی‌ها باز هم در مسیر ایران
به گفته او، طرح برقی‌سازی بندرعباس به سرخس بیش از ۱۰ سال است که مطرح شده است. از نظر جابه‌جایی بار اولویت اصلی برای برقی‌سازی راه‌آهن تعریف می‌شود. اخیرا از منابع موثقی شنیده‌ام که قرار است دو آلترناتیو فاینانس روسیه و پیمانکار ایرانی (شرکت فرآب وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا) به همراه فاینانسور چینی این خط را راه‌اندازی کنند.