راه شناخت ترامپ نامتعارف!

علی خرم استاد حقوق بین‌الملل در روزنامه شرق نوشت: رئیس‌جمهور ایران در سفر به نیویورک، سه اجلاس مجمع عمومی، شورای امنیت و گروه 1+4 را به سلامتی پشت‌سر گذاشت. سخنرانی مناسب و جهان‌پسند دکتر روحانی در مجمع عمومی که به تعبیر همه تحلیلگران خارجی، گوی سبقت را از دونالد ترامپ ربود و برخلاف وی که سخنرانی بی‌ادبانه، تهاجمی و وحشیانه‌ای ایراد کرد، نظر افکار عمومی جهان را به خود و به مظلومیت مردم ایران جلب کرد.

جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد هم برعکس آنچه نیکی هیلی، جان بولتون، پمپئو و جولیانی می‌خواستند، از آب درآمد و همه شرکت‌کنندگان اعم از رهبران و وزرای خارجه اعضای شورای امنیت با رئیس‌جمهور آمریکا مخالفت کردند و مواضع وی را زیر سؤال بردند. ترجیع‌بند حر‌ف‌های همه سخنرانان حمایت از برجام بود. گروه 1+4 هم یک حمایت سیاسی قوی از ایران به عمل آورد به‌طوری‌که دهن‌کجی آشکاری به ترامپ شد. اشتباه نیست اگر گفته شود سخنرانی بی‌نزاکت ترامپ نسبت به ایران عکس‌العملی به حمایت گروه 1+4 از ایران بود.

به‌این‌ترتیب موجودی به‌نام دونالد ترامپ در مقابل ایران قرار دارد که با قدرت عظیم دلار و قدرت مهیب نظامی می‌تواند بسیاری از معادلات را به‌نفع افکار افراطی خود در جهان تغییر جهت دهد؛ فردی خودشیفته که به دلیل درگیری و ناکامی‌های گوناگونش در صحنه خارجی، دربه‌در دنبال دوست و هم‌فکر است.

هرکس نظیر نتانیاهو یا رهبران عربستان و امارات به تملق‌گویی از او بپردازند، می‌توانند افکار خود را به وی منتقل کنند به‌طوری‌که در این چند ماه اخیر ترامپ عینا جملات و کلمات نتانیاهو را تکرار می‌کند. کیم جونگ اون زمانی توانست سیاست آمریکا را نسبت به کره‌شمالی تغییر دهد یا نرم‌تر کند که زبان به تکریم و احترام به دونالد ترامپ گشود.

این واقعیت و شخصیت رئیس‌جمهور آمریکاست که قدرت تخریب فوق‌العاده زیادی در زمینه اقتصادی، مالی و نظامی دارد و تیمی از تندروهای داخلی و خارجی او را احاطه کرده و این فرد تازه‌وارد به سیاست را لکوموتیو خود کرده‌اند تا مخالفان را از میان بردارند. به قول وود وارد (Woodward)، نویسنده معروف کتاب «ترس و وحشت در سایه دونالد ترامپ در کاخ سفید»، جمهوری‌خواهان با وجود اطلاع از این مصیبت، هیچ اراده‌ای برای واکنش ندارند و تلاش‌های عقلای کاخ سفید هم به جایی نمی‌رسد. انتخاب کاوانا به‌عنوان رئیس گروه قضات دیوان عالی کشور از سوی جمهوری‌خواهان برای حمایت از ترامپ، با وجود سابقه منفی و مسلم آزار جنسی و توهین به زنان از سوی کاوانا، نشان از این دارد که جمهوری‌خواهان قویا قصد فداکردن منافع ملی آمریکا به قیمت بر سر کار ماندن خودشان را دارند.

در این شرایط، توجه به‌ خصوصیات شخصی ترامپ برای جلوگیری از تخریب‌های او و مدیریت وی ضروری است. برای مثال در نطق رئیس‌جمهور ما در مجمع عمومی آمده بود که عکس‌گرفتن دونفره با ترامپ فایده‌ای ندارد، درحالی‌که از نظر ترامپ، هدف، همین عکس دونفره است. سایر مقامات ایرانی هم با استدلال سعی می‌کنند نشان دهند ترامپ منطقی و متعادل نیست. یقینا ارشاد و هدایت دونالد ترامپ هدف ما نیست که او چنین جایگاهی را قبول ندارد.

بنابراین هدف مسئولان ایران، باید مدیریت قدرت تخریب ترامپ باشد تا ایران از شر او در امان بماند. وود وارد که خود یکی از افشا‌کنندگان واترگیت در دوران ریچارد نیکسون بوده، اعتقاد دارد دونالد ترامپ فردی مناسب برای ریاست‌جمهوری آمریکا نیست.

کتاب او انباشته از داستان‌هایی است که چگونه غرایز دونالد ترامپ از سوی کارکنان کاخ سفید سرکوب و مهار شده و اگر آنان نبودند و محافظت نمی‌کردند خدا می‌داند چه اتفاقات بدتری رخ می‌داد.

او به‌نقل از جیمز متیس (وزیر دفاع) و ‌گری کوهن (مشاور اقتصادی) می‌گوید رئیس‌جمهور آمریکا اهمیت هم‌پیمانان خارج از کشور را نمی‌داند، از قدر و قیمت دیپلماسی اطلاعی ندارد و به جایگاه و تناسب بین قدرت نظامی، قدرت اقتصادی و شراکت اطلاعاتی با دول خارجی پی نبرده است.

کوهن می‌گوید: «آنچه ما انجام دادیم ممکن است خدمت به آمریکا نباشد، ولی ترامپ را از خطر نجات دادیم اما این رئیس‌جمهور فاسد حتی در آن مواقع هم به حرف ما گوش نمی‌داد. موضوع ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور و موضوع مهاجران در آمریکا که سروصدای زیادی به‌پا کرد را هیچ‌گاه نتوانستیم به‌طور عمقی و در فرصت کافی با ترامپ مورد بحث قرار دهیم. اگر موفق به تفهیم مطلبی درباره ارزش هم‌پیمانان و دیپلماسی به او می‌شدیم، ترامپ روی شاخه دیگری می‌پرید، یاوه‌سرایی می‌کرد و درباره موضوعات دیگر صحبت می‌کرد.

به همین دلیل رکس تیلرسون، وزیرخارجه سابق، چندین‌بار با عصبانیت به ترامپ ناسزا می‌گفت که محترمانه‌اش «بچه لعنتی ناقص‌العقل» می‌شود». این کتاب نکات بسیار آموزنده‌ای درباره نحوه رفتار ترامپ و چگونگی عکس‌العمل وزیران و کارکنان کاخ سفید نسبت به او دارد.

در کتاب آمده جیمز متیس، وزیر دفاع، در قبال فشار ترامپ برای انحلال ناتو به او می‌گوید: «آقای رئیس‌جمهور، اگر ناتو را نداشتید، امروز باید این سازمان را اختراع می‌کردید و تا زمانی که ناتو باشد روسیه نمی‌تواند جنگی را به پیروزی رساند».

ماک ماستر، مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، نیر در این کتاب از دردسرهایش با رئیس‌جمهور سخن می‌گوید و با تیلرسون و متیس در این زمینه همکاری نزدیک داشته اما از سوی ترامپ از کار برکنار و جان بولتون به جایش منصوب می‌شود. برکناری‌های متعدد و بی‌دلیل حتی کسانی که به او خدمت می‌کنند، از خصوصیات دیگر ترامپ است که آشفتگی‌ای در هیئت دولت آمریکا و کاخ سفید به وجود آورده است. بعد از جلسه اخیر شورای امنیت هم گفته می‌شود ترامپ درصدد تعویض نیکی هیلی به دلیل شکست جلسه مزبور برآمده است.

از موارد دیگر که چالشی جدی بین وزیر دفاع و رئیس‌جمهور به وجود آمده، بر سر کشتن بشار اسد بوده است. ترامپ به جیمز متیس چنین دستوری می‌دهد و متیس به دستیارش می‌گوید هیچ قدمی در این زمینه برنخواهیم داشت که وود وارد این اقدام را نمونه عقلانیت اطرافیان ترامپ معرفی می‌کند.

از دیگر موارد جالب این کتاب شرح دزدیده‌شدن تصمیم نامه‌ای از سوی کوهن است که روی میز ترامپ مشاهده می‌کند و درباره قطع همکاری‌های تجاری آمریکا با کره‌جنوبی بوده است. در صورت اتخاذ چنین تصمیمی، اتحاد بین آمریکا و کره‌جنوبی به هم خورده و اثرات ناگواری بر امنیت ملی آمریکا می‌گذاشت. درباره نژادپرستی ترامپ که در حوادث چارلوت ویل که درگیری بین سیاه‌پوستان و پلیس سفیدپوست صورت گرفت و اظهارات او باعث واکنش جامعه آمریکا و حتی متحدان جمهوری‌خواه ترامپ شد، در این کتاب فراوان است.

درباره تبانی ترامپ با روسیه، نزدیک‌شدن ترامپ به کره‌شمالی، تحولات افغانستان و دیگر موضوعات در این کتاب فراوان آمده، ولی جالب توجه است که 27 صفحه از این کتاب 300صفحه‌ای درباره ایران است. آنچه گفته شد برای این بود که باورمان شود با یک رئیس‌جمهور معقول و متعارف در آمریکا روبه‌رو نیستیم، بلکه با فردی مثل ترامپ مواجهیم که پشت میز شطرنج با ما نشسته و مهره‌ها را بعضا بی‌معنا از نظر صلح و امنیت بین‌المللی و از نظر منافع و امنیت ملی آمریکا جابه‌جا می‌کند تا ایران را کیش‌ومات کند.

خواندن این کتاب را به همه دولتمردان ایران و همه متخصصان و استادان و روزنامه‌نگاران توصیه می‌کنم تا با شناخت بیشتر و بهتر، ترامپ را تفسیر و تحلیل کرده و استراتژی و تاکتیک مناسبی در برابر او اتخاذ شود. این کتاب به دلیل اهمیت فراوان از سوی نگارنده و همکاران در حال ترجمه کامل است که به‌زودی به همت انتشارات کویر از زیر چاپ بیرون می‌آید.